|
|
PLANINE DINARSKOG GORJA > SJEVEROISTOČNI POJAS > Peripanonske odn. preddinarske planine
Države: Hrvatska, Bosna i Hercegovina, Srbija
Države: Hrvatska, Bosna i Hercegovina, Srbija
Peripanonske odn. preddinarske planine
|
Opis planinskog područjaIdući od Panonske nizine odn. nizine rijeke Save prema jugu, ravničarski predjeli postupno prelaze u široko pobrđe koje se uzdiže sa 200 na 600 m.n.m., te postupno prelazi u planinski predjel.
U Hrvatskoj jugozapadni rubni dijelovi Panonske zavale prelaze u brežuljkast peripanonski prostor, između rijeka Save i donjeg toka Kupe, s njezinom pritokom Koranom te Mrežnicom, kao i između Kupe i donjeg toka Une, dakle prostore dijelova Posavine, Pokuplja i Pounja, visina uzvisina između 200 i 600 metara. Između Save i Kupe nalazi se niže humlje (gorice) Vukomeričkih gorica (najviši vrh Režidovka, 255 m). Nešto viši vapnenački brežuljci, pobrđa i zaravni, prosječne visine od 300 m, smjestili su se na prostoru između rijeka Save (jugozapadno od sisačke Posavine), Kupe, Mrežnice, Korane, Une i Gline, na područjima Banovine (Banije) i Korduna. Najviša su brda na ovome području Zrinska (615 m) i Petrova gora (Veliki Petrovac, 512 m). U Bosni i Hercegovini, peripanonska Bosna (Bosanska Posavina) je oko 80 km širok pojas nižeg zemljišta uz rijeku Savu, Isprekidana nižim otočnim planinama (Prosara. Motajica, Vučijak, 368 m). Savska ravnica prodire prema jugu, tj. dinarskom protoru, dolinama rijeka Une i Sane, Vrbasa, Bosne i Spreče, te Drine. U Srbiji: na prijelazu dinarskog i panonskog prostora nalazi se par brda (Cer, Iverak, valjevski Vlašić), u kojima je moguće ustanoviti dinarski smjer pružanja, ali se radi o masama starije geološke građe od ostalih planina Dinarskog gorja. Te uzvisine pripadaju skupini tzv. otočnih planina nekadašnjeg Panonskog mora, poput Fruške gore, Slavonskih planina i Vršačkih planina, koje se nalaze sjeverno od toka rijeke Save. |
U SURADNJI S: VIA DINARICA
Oglašavajte ovdje:
|
Ime
Peripanonski, odn. pred-dinarski prostor je rubni prostor Panonske nizine i ujedno prostor dodira Panonske nizine i Dinarskog gorja.
Planinski vijenci, planine, vrhovi
|
| ||||||||||||
Peripanonska, odn. preddinarska pobrđa u Hrvatskoj
Peripanonska-preddinarska pobrđa i gore u Hrvatskoj
Petrova gora s okolnim pobrđem
Zrinska gora s okolnim pobrđem
Vukomeričke gorice
Petrova gora s okolnim pobrđem
- Petrova gora (Petrovac, 512 m)
- Utinjsko pobrđe (Vlajinić brdo, 378 m)
- Brdski sklop Kremešnice (334 m)
- Tušilovačko pobrđe / Tušilovićko pobrđe (Debela kosa, 280 m)
- Vojnićko pobrđe (Bilo, 350 m)
- Sjeverno-banijsko pobrđe odn. Banovsko-gvozdovsko pobrđe (Glib i Vinica, 222 m)
Zrinska gora s okolnim pobrđem
- Zrinska gora
- Banijsko-petrinjsko pobrđe (ostali nazivi Banovsko-petrinjsko pobrđe ili Petrinjsko-glinsko pobrđe)
- Hrastovička gora (Cepeliš, odn. Piramida, 415 m)
- Banijsko-sunjsko pobrđe, odn. Banovsko-sunjsko pobrđe
- Dubička brda
- Trgovska gora (Bužimska gora)
Vukomeričke gorice
Peripanonska, odn. preddinarska pobrđa u Bosni i Hercegovini
|
TEKSTOVI O SJEVERNOJ BOSNI
Reljef
Neotektonski izdignuta gorska uzvišenja s prosječnim apsolutnim visinama nižim od 1000 m, morfološki prevladavaju u sjevernoj, sjeveroistočnoj i sjeverozapadnoj Bosni. U sjevernoj Bosni pozitivne morfostrukture izražavaju horst-antiklinalna gorska uzvišenja Majevice 915 m n.v., Trebovca 692 m n.v., Kozare 976 m n.v., Motajice 652 m n.v. i Prosare 368 m n.v., uz koja se neotektonski vezuju niska predgorska pobrđa apsolutnih visina 300-500 m. Orografski su najistaknutiji neotektonski polulučno izvijeni najviši grebeni Majevice i Kozare čije dužine premašuju 40 km. U gorskom hipsometrijskom pojasu Majevice i Kozare, najveće su vrijednosti vertikalne raščlanjenosti 250-300 m/km2. Dominiraju složene padinske fasade, obilježene čestom smjenom ustrmljenijih sa položenijim padinskim kosama pedimenata i kvartarnih glacis terasa. Poligenetski su oblikovane kombinovanim djelovanjem derazijskih i fluviodenudacijskih procesa na pretežno vodonepropustljivijoj litološkoj podlozi koju dominantno grade marinski i jezerski tercijarni sedimenti. Humidnija razdoblja tokom godine karakterisana su intenzivnim denudacijskim procesima spiranja, bujičenja, jaruženja, puzanja i kliženja. Padine su gusto disecirane vododerinama, jarugama, visećim dolinama i amfiteatralnim udubljenjima – della, nastalim kombinovanim djelovanjem spiranja i kliženja. Na destruktivni razvoj brojnih klizišta, pretežno tepih-slojnog i rotacijskog tipa, utjecale su obilne kišno-snježne padavine i litološki sastav pacijensa sa znatnim učešćem glinovitih sedimenata. Područja kontaktnog karsta na Vijencu, zatim u okolini Sladne, Gornjih Hrgova i na zapadu Kozare, razvijena na paleogenim i jursko-krednim krečnjacima, mikrolokacijskog su karaktera. Reljefno su predstavljena vrtačastim udubljenjima, jamama i pećinama. IZVOR LEPIRICA, Alen: Reljef Bosne i Hercegovine. Zbornik radova Departmana za geografiju, turizam i hotelijerstvo, 41/2012. Geomorfološke osobitosti sjeveroistočne Bosne Područje sjeveroistočne Bosne odlikuje se složenom geomorfološkom građom koja je u direktnoj vezi s litološkim sastavom i tektonskom evolucijom terena. Obzirom na značajne tektonske pokrete u bliskoj geološkoj prošlosti, reljef nosi u značajnoj mjeri inicijalna tektonska obilježja i u osnovi je mlad, s aktivnim morfogenetskim procesima na većem dijelu terena. Na osnovu geneze izdvojeni su sledeći tipovi reljefa: • Fluvio-akumulacioni; • Fluvio-erozioni; • Eroziono-denudacioni i • Karstno-erozioni Fluvio-akumulacijki reljef Karakterističan je za šamačko-brčansku Posavinu (Bosanska Posavina), Semberiju i gornje Sprečko polje a duž većih tokova zalazi u brdsko-planinsko područje. To su uglavnom aluvijalne ravni rijeka Save, Bosne i Spreče a blago su nagnute prema tokovima. U njima, naročito u šamačkoj Posavini i dijelovima Semberije, česte su manje depresije koje predstavljaju napuštena riječna korita. Dolinu rijeke Bosne obilježavaju naizmjenična suženja i proširenja. Proširenja su vezana za terene od dijabaz-rožnjačke formacije i tercijarnih klastičnih stijena a suženja za karbonatne i magmatske stijene. Fluvio-erozijski reljef Karakterističan je za terene izgrađene od tercijarnih sedimenata na Majevici, Trebovcu, Vučijaku i obodu Sprečkog polja. Ovaj tip reljefa nastao je erozijom brojnih tokova. Obilježavaju ga složeni morfometrijski odnosi. Pozitivna tektonska kretanja, fizičko-mehanička svojstva stijena i hidrogeološke osobine pogoduju razvoju fluvijalno-denudacijskih procesa. Uslijed ovih procesa stvara se nesklad između kuta nagiba padina i fizičko-mehaničkih osobina geoloških sredina, pa zbog toga često dolazi do gravitacijskog kretanja na dolinskim stranama rijeka. Ovi gravitacioni procesi daju posebna obilježja morfološkoj građi padina i predstavljaju značajan morfogenetski faktor. Erozijsko-denudacijski reljef Razvijen je na južnom dijelu terena, kojeg izgrađuju pretežno starije stijene različitih fizičko-mehaničkih svojstava, uslijed čega ima složenu morfološku građu. Dijelovi terena izgrađeni od čvrstih magmatskih i metamorfnih stijena odlikuju se manjom razvedenošću reljefa, sa širokim razvođima i nepravilnim rasporedom duboko urezane hidrografske mreže. Krško-erozijski reljef karakterističan je za manje dijelove terena izgrađene od karbonatnih stijena. Veće površine su na južnom dijelu područja, nešto manje u široj okolici Doboja, Gračanice i Gradačca. Najčešći morfološki oblici su vrtače, ljevkastog tipa, često zastrvene ilovačom. U hipsometrijskom i morfometrijskom pogledu razvijaju se slijedeći tipovi reljefa: a) Ravničarski reljef; koji zahvaća zaravnjene dijelove terena, visine do 220 m u sjevernom dijelu, a u Sprečkom polju do 300 m. Ovaj tip reljefa uglavnom je vezan za prostrane riječne doline i fluvio-limničke terase. Ove nizine su blago nagnute ka riječnim tokovima Save, Bosne, Tinje, Toliše, Spreče i dr. b) Brdski reljef; čine dijelovi terena visine do 500 m. On predstavlja prelaz iz ravničarskog u oblast niskih planina. Obilježava ga, sjeverno od Spreče, zaobljena morfologija ispresijecana mnogobrojnim tokovima sa širokim dolinama, dok je u južnom dijelu, zbog drugačijeg geološkog sastava, manje tokova, doline su uže, a nagibi padina strmiji. c) Niskoplaninski i srednjeplaninski reljef; razvijen na dijelovima terena od preko 500 m n.v. Zahvaća najviše dijelove Ozrena, Konjuha, Javornika, Majevice i Trebovca. Samo je nekoliko vrhova od preko 1000 m n.v. (Konjuh 1328, Zidina 1180, Ravni bor 1125, Ravno brdo 1121 i Polomno brdo 1110) koji su uglavnom na južnom dijelu područja. U središnjem dijelu područja je najmarkantniji greben Majevice kojega obilježava blago zaobljeni reljef. Južni i jugozapadni dio obilježava velika izdijeljenost i razvedenost reljefa s razvijenim suvremenim egzogeno-geološkim procesima. IZVOR Wikipedia Osobitosti reljefa sjeverozapadne Bosne (Banjalučke regije) Grad Banjaluka nalazi se u sjeverozapadnom dijelu Bosne i Hercegovine, na prelazu između Dinarskih planina na jugu i Panonskog bazena na sjeveru. Banjalučka kotlina nalazi se na prelazu od dinarske planinske ka panonsko-ravničarskom području te se prostor teritorija Grada u geomorfološkom smislu stepenasto spušta ka sjeveru. Na krajnjem jugu nalazi se zona visokih planina (planine Vlašičke i Klekovačko-grmečke grupe), zatim slijedi zona pobrđa i na krajnjem sjeveru niska Posavina. |
|
Peripanonska, odn. preddinarska pobrđa u Srbiji
|
TEKSTOVI O SJEVEROZAPADNOJ SRBIJI Planine na sjeverozapadu Srbije dio su veće tzv. skupine rudnih (rudonosnih) i flišnih planina Srbije koje se protežu od Save na sjeveru do Đetinje na jugu i od Drine na zapadu do Kolubare, Ljiga i Dičine na istoku, gdje u grupu rudnih planina spadaju Podrinjske i Valjevske planine: Gučevo, Boranja, Sokolske planine, Povlen, Maljen i Suvobor, dok grupi flišnih planina pripadaju peripanonski, odn. pred-dinarski Cer, Iverak i Vlašić. Taj flišni peripanonski nastavak južnije položenih Podrinjsko-valjevskih planina, pruža se od Valjevskih planina dalje prema sjeveru, prema savskoj ravnici, i pritom se uzdiže u tri niske planine odn. brda (zbog njihove male visine više se ne može govoriti o planinama), od kojih je primjerice Cer planina geološki starija od planina Dinarskog gorja, međutim u neposrednom je doticaju i okruženju s planinama i brdima nastalima prilikom izdizanja ostalih dinarskih planina. |
IZVORI I LITERATURA
AGIĆ, Admir: Paleolit sjeverne Bosne - Vremenski okvir, geografski, klimatski uvjeti i prirodne katastrofe. Tešanj, 2018. (PDF)
- Sažetak; Sjeverna Bosna se geografski nalazi u okviru centralnoeuropskog panonskog bazena i to na njegovoj južnoj granici. Teritorij sjeverne Bosne je prošao kroz razne procese formiranja do svog današnjeg oblika. Po sastavu, tla u sjeverno Bosanskoj regiji su prilično heterogena i najčešća su automorfna i hidromorfna tla. Najveći dio reljefa čine brda i planine. Nakon posljednje deformacije Dinarida u eocenu, kao rezultat podvlačenja Jadranske mikroploče pod Dinaride, počinje za vrijeme oligocena (32-28 miliona godina PDV) proces transpresije. Tokom miocena i donjeg pliocena, tereni Bosne su generalno bili izloženi spuštanju, poslije čega slijedi opće izdizanje koja traje i danas. U geološkoj hronologiji razvoja zemljine kore na teritoriji sjeverne Bosne, nakon istaloženih paleozojskih naslaga, nastaje novi - mezozojski geološki ciklus. Sedimentacija mezozojskih naslaga na teritoriji sjeverne Bosne ima potpuno razviće u tri geološke periode: trijasu, juri i kredi. Mezozojske naslage imaju najveće teritorijalno razviće i grade unutrašnju, centralnu i vanjsku zonu Dinarida. Preko cijele Bosne proteže se Dinarski pojas, koji predstavlja izdignuto i blago, prema sjeveru, svedenu visiju koja se prema jugu strmo spušta. U vrijeme kada su paleolitske zajednice nastanjivale područje sjeverne Bosne, vladali su slični klimatski odnosi kao i danas, u smislu temperature, padavina i podjele na godišnja doba. Pleistocenska klima je uglavnom obilježena pojavom glacijala i interglacijala – hladnih i toplih perioda. Identifikovana su 4 poznata glacijala u paleolitu, u kojima je prepoznato 9 manjih ledenih udara, između kojih su trajali kraći periodi 3 interglacijacije, tj. zatopljenja. Prirodne katastrofe su takođe uticale na život ljudi u sjevernoj Bosni. Najveći uticaj su imale erupcije vulkana, zemljotresi, suše, pomjeranje glečera i sl.
- Sažetak; Most of the recent geodynamic interpretations of the Pannonian Basin focus on its relation to the formation of the Carpathians and the Alpine orogeny. However, also the Dinarides were severely affected by Neogene tectonics related to the formation of the Pannonian Basin. Geological records clearly show evidence of two phases of plate convergence along the northern and eastern margins of the present-day Dinarides. At the end of the Jurassic the Dinaridic parts of the Tethys ophiolites were obducted onto the northeastern margins of the Apulian microplate. The second phase is genetically related to an ancient volcanic arc, as indicated by Late Cretaceous-Palaeogene trench sediments which are interlayered by basalt, rhyolites, pyroclastics, medium-pressure metamorphosed trench sediments, and associated synkinematic granitoids. In the northern part of the Dinarides subduction processes terminated with the Eocene compressional event which caused the uplift of the Dinarides. Numerous intramontane basins with shallow-marine, fluviatile and lacustrine deposits were generated during the Oligocene. Penecontemporaneous andesites which are found along the Drava and Sava depressions of the South Pannonian Neogene Basin can be correlated with the easternmost Periadriatic tonalites. The Neogene rift stage initiated the evolution of the Pannonian Basin. It is marked by extruded submarine Karpathian trachyandesites, Badenian basalts, andesites, dacites and rhyolites, and Pannonian alkali basalts, which are interlayered by coeval sedimentary roxks. Main evidence for the rhyolites, and Pannonian alkali basalts, which are interlayered by coeval sedimentary rocks. Main evidence for the large-scale tectonic transport of large Dinaridic blocks into the Pannonian Basin area are the Periadriatic-Sava and Zagreb-Zemplen fault systems and subparallel faults. The late Sarmatian global sea-level drop which coincided with a compressional phase is regionally marked by an unconformity throughout the Pannonian Basin. Phases of compression during the evolution of the Pannonian Basin and its bearing on hydrocarbon exploration. Due to thermal subsidence during the Pliocene more than 2000 m of lacustrine freshwater sediments were deposited in the South Pannonian Basin.
