|
|
SREDIŠNJI POJAS > POVRŠI I BRDA CRNE GORE I PROKLETIJE > PROKLETIJE / BJESHKËT E NEMUNA > Grupa Golishit
Država: Albanija
Najviši vrh: Maja e Golishit, 2021 m
Koordinate najvišeg vrha: 42.5124, 19.6448
Država: Albanija
Najviši vrh: Maja e Golishit, 2021 m
Koordinate najvišeg vrha: 42.5124, 19.6448
|
U SURADNJI SA:
|
Uvod-
ENGLISH SUMMARY: Golishit Group
- Ime (Etimologija)-
|
ŠTO VRIJEDI VIDJETI I POSJETITI:  Klikom na logo direktno pronađi smještaj na širem području ove planine Search directly for accommodation in the vicinity of this mountain Oglašavajte ovdje:
|
ZEMLJOPIS
Grupa Golishit, prostorni pogled iz smjera juga
Izvor: Google Earth, 2023.
Izvor: Google Earth, 2023.
Grupa Golishit, prostorni pogled iz smjera juga
Izvor: Google Earth, 2023.
Izvor: Google Earth, 2023.
Reljef i položaj grupe Golishit
Izvor podloge: Topographic-map.com, 2023. |
Naslovna fotografija
Pogled na kanjon Cijevne Jedan od mnoštva prokletijskih vidikovaca s impresivnim pogledom nalazi se iznad zaseoka Grabom, na albanskoj državnoj cesti SH20 koja povezuje Hot s Vrmošom. |
SJEVERNIM PODNOŽJEM
U GORNJEM TOKU RIJEKE CIJEVNE
Početak jedinstvene Cijevne
Na jugozapadnom rubu Tamare spajaju se (u blizini mosta, na fotografiji desno) Seljčanska i Vukeljska Cijevna i odavdje rijeka nosi jedinstveno ime - Cijevna. Nad spojem dviju rijeka dižu se stijene vrha Zagon (Maja Zagonit). Skroz lijevo u pozadini, a sjeverno od Tamare uzdiže se niz stjenovitih vrhova koji kulminiraju u vrhu Maja Sokolit (1584 m), na albansko-crnogorskoj granici.
Na jugozapadnom rubu Tamare spajaju se (u blizini mosta, na fotografiji desno) Seljčanska i Vukeljska Cijevna i odavdje rijeka nosi jedinstveno ime - Cijevna. Nad spojem dviju rijeka dižu se stijene vrha Zagon (Maja Zagonit). Skroz lijevo u pozadini, a sjeverno od Tamare uzdiže se niz stjenovitih vrhova koji kulminiraju u vrhu Maja Sokolit (1584 m), na albansko-crnogorskoj granici.
Dolina Ljepuše (Lugina e Lëpushës)
Dolina Ljepuše smjestila se pod jugoistočnim padinama Trojana (Maja e Trojanit, 2194 m) i jugoistočnim padinama Grebena (Maja e Grebenit). Južno i jugistočno od doline nalaze se područja s nekim od najviših vrhova Prokletija, višima od 2400 m n.v.
Lepushë (Lepusha, Ljepuša)
|
Naziv sela potječe od žute zeljaste biljke, nazvane Caltha palustris (hrv. močvarna kaljužnica), koja raste na području sela. Ljepuša se sastoji od 4 skupine kuća, koje se prostiru na prostoru dvaju porječja: Vrmočke rijeke i Cijevne. Nalazi se na nadmorskoj visini od oko 1260 m. Ljepušu obilježava atraktivni položaj, u planinskoj dolini čijim jugoistočnim horizontom dominira stjenovita kulisa niza prokletijskih vrhova predvođenih vrhom maja e Shenikut, visine 2553 m, koji se također naziva i Maja e Madhe (prev., Veliki vrh). Zatim su tu u okolici Ljepuše oko 5300 hektara pašnjaka, i šume. Kroz selo prolazi rječica përroi i Lepushës, desna pritoka Vrmoše.
Područje sela poznato je po velikim količinama snijega, kojega znade napadati i preko 4 metara, najviše od svih albanskih naselja. Prvi stalni stanovnici naseljavaju Ljepušu u ranom 20. stoljeću. Oni su doselili iz keljmendskih naselja Vukli i Nikci. Krajem Drugog svjetskog rata ovdje ima 18 imanja, a 1998. ima 495 stanovnika. Ljudi se uglavnom bave stočarstvom, a od ratarskih vrsta najzastupljeniji je krumpir. Dodatne prihode stanovnici ostvaruju izradom predmeta od drva. U selu ima trgovina i osmogodišnja škola. Ljepuša je atraktivna lokacija za turističke aktivnosti u planini: planinarenje, istraživanje planinskog bilja, hodanje po snijegu s krpljama i dr. Selo je poznato po manifestaciji Logu bjeshkëve, godišnjem okupljanju pripadnika plemena Kelmendi, na obližnjem prijevoju Bordolecit. 
Lëpushë
Pogled s prijevoja Bordolecit 
Lepushë (zaseok Budaçi)
Pogled s grebena Trojana 
Cesta između Ljepuše i Vrmoša, prije asfaltiranja
Autor fotografije: Tetrix Tetrix, Panoramio |
Caltha palustri
Autor fotografije: Peter from Bern; Izvor: Wikipedija Ljepuša, močvarna kaljužnica (Caltha palustri) Močvarna kaljužnica je močvarna proljetna biljka, zeljasta trajnica iz umjerene i hladne Europe, Azije (Himalaja, Sibir) i Sjeverne Amerike. Pripada porodici žabnjakovki. Voli vlažno tlo, odakle joj i ime, pa raste po vlažnim livadama i uz jarke i potoke. Za kaljužnicu se kaže da je vrlo lijepa, cvjetovi su joj jarkožute boje, a raste u busenovima. Može narasti od 5 pa do 30-50 centimetara. Listovi su joj oblika bubrega ili srcasti s dugim peteljkama, uglavnom prizemni, tek pokoji na stabljici. Kako je otrovna (eterično ulje anemonol koji nagriza i nadražuje kožu, sluznicu) u narodnoj medicini slabo se koristi. Sastojci su joj i saponini, flavoni, kolin i u cvjetovima ksantofil i karotin. Ne smije se jesti sirova. Može izazvati i alergijske reakcije kod osjetljivih osba. Čak ju izbjegava i jesti stoka na ispaši. Jestivi su jedino potpuno mladi listovi, ali uz prethodno kuhanje i dvostruko mijenjanje vode. Također, uz kuhanje i dvostruku promjenu vode, mogu se koristiti njezini pupoljci, koji se potom kisele u octu i koriste kao kapari. Ova biljka poznata je pod mnogobrojnim sinonimnim nazivima (122): kalužina, žabokrečina, potočni lapuh, kaljužnica, zlatenica, ljepuša. Za sada je priznato šest podvrsta, to su:
|
Pogled na Ljepušu
Vrhovi, s lijeva na desno: padine Trojana, u pozadini u sredini travnata Popadija te na horizontu vrhovi planinskih grupa Karanfila i Maje Shkurt
Autorica fotografije: Marketa Novakova, Panoramio
Vrhovi, s lijeva na desno: padine Trojana, u pozadini u sredini travnata Popadija te na horizontu vrhovi planinskih grupa Karanfila i Maje Shkurt
Autorica fotografije: Marketa Novakova, Panoramio
Prijevoj Bordolecit (Qafa e Bordolecit, Qafa e Predelecit, Predelec) (1355 m n.v.)
|
Prijevoj Qafa e Bordolecit (Bordolec) - također se naziva i Qafa e Predelecit odn. Qafe Perdolec, Predelec ili Qafa e Lepushës - dijeli najistočniji dio Žijevskih (Kučkih) planina od središnjeg dijela Prokletija. Prijevoj je razvodnica Crnomorskog (porječje Lima) i Jadranskog sliva (porječje Cijevne, alb. Cem). Njime prolazi albanska državna cesta broj 20 (SH20) koja povezuje Hani i Hotit (Han i Hotit), na obali Skadarskog jezera, preko Tamare s Vrmošem, odn. dalje preko graničnog prijelaza Grnčar, prema Gusinju i Plavu u Crnoj Gori. To je glavna prometnica u području koje nastanjuje pleme Klimenti, koji nastanjuju prostore s obje strane prijevoja.
Jugoistočno od prijevoja nalazi se selo Lëpushë (Ljepuša), a dalje od prijevoja prema sjeveru državna cesta nastavlja prema ljepuškom zaseoku Budaç (Budace) te Vermoshu, dolinom istoimenog potoka (Ljepuša), prolazeći krajem bogatim šumama i pašnjacima. Prijevoj je od davnina prostor okupljanja naroda s prostora Kelmenda. Jednom godišnje, prve ili druge nedjelje u kolovozu/augustu ovdje se održava narodna fešta Logu i Bjeshkëve - Gorsko natjecanje. 
Prijevoj Bordolecit
Pogled na zaseoke Predelec (pod brdom), Budaç (Budace; u daljini u dolini rijeke) te u pozadini planine oko Vemoše - Malet e Vermoshit Autor fotografije: bjezhani (lushi), Panoramio 
Predelec; prijevoj Bordolecit (Qafa e Bordolecit)
Lokalne nogometne momčadi natječu se na terenu koji se nalazi na prijevoju, nekoliko dana prije tradicionalnog narodnog okupljanja i proslave Logu i Bjeshkëve. Autor fotografije: Albinfo, Wikipedija 
Predelec
Autor fotografije: bjezhani (lushi), Panoramio |
U staroj albanskoj terminologiji pojam "logu" imao je značenje mjesta gdje bi se ljudi sastajali radi raznih diskusija.
Prende (odn. Shënepremte, u dijalektu Gega: Prenne ili Petka; kršćanska Veneranda; grčka Parai) je izvorno pretkršćanska božica ljubavi i ljepote, koju su slavili Iliri i kasnije Albanci. U ranom srednjem vijeku je kristijanizirana i počela se poistovjećivati s kultom Svete Ane, majke Djevice Marije. U svakom slučaju, u Albaniji je poznata i kao sveta Veneranda. Prende je analogna rimskoj božici Veneri, ali postoji i mogućnost da potječe i od germanske mitološke božice Freye, također zaštitnice ljubavi i ljepote.
Prende je prema albanskoj mitologiji supruga Perendija. Perëndi je stara ilirska riječ za boga i za nebo, ali također i ime ilirskog boga grmljavine i oluja, čije se ime zazivalo u pjesmama i molitvama za kišu, a kojega zbog sličnosti imena i karaktera dovode u vezu (analogiju) i sa slavenskim bogom Perunom. Nakon širenja krćanstva u Albaniji njegovo ime se koristi kao uobičajen temin za boga. Njegova supruga Prende (Zoja Prenne; dama/gospa Prende) se u albanskim legendama spominje i pod imenom Zoja e bukuris (Dama/gospa ljepote), a njoj posvećen dan bio je petak, a posebno je bila obožavana u sjevernoj Albaniji i naročito od strane žena. U svojem "Rječniku albanske religije, mitologije i narodne kulture" (orig. A Dictionary of Albanian Religion, Mythology, and Folk Culture), autor Robert Elsie pojašnjava na koji se način Prende slavila u sjevernoj Albaniji. Slavlje u njezinu čast odvijalo se 26.7. svake godine, koji je također dan svete Ane, kada bi se njezine poklonice obukle u najbolju odjeću i iznijele avan s tučkom, što je imalo očitu erotsku simboliku. 
Avan s tučkom
Koristio se u domaćinstvu, prije svega za usitnjavanje tj. drobljenje začina. Avan je posuda u kojoj se ono vrši, a tučak je teži štap kojime se miješalo, usitnjavalo i drobilo. Pretpostavlja se kako je kršćanski kult svete Venerande (alb. Prende) potican od strane crkve u Albaniji kao strategija kako bi se zaustavilo širenje islama. Njezino vezivanje za petak značilo je da će vjernici nazočiti misi petkom umjesto molitvi u džamiji.
U Albaniji je petak dan posvećen božici ljubavi. Štoviše, i danas je naziv za petak na albanskom jeziku e premte. I u ostalim latinskim jezicima korijen naziva za petak je u imenu sv. Venerande (talij., venerdi, fr., vendredi).
Duga na nebu, inače vezana za ime svete Venerande (tj. Venerin pojas), u Albaniji se nazivala Prendin pojas i govorilo se da će svatko tko ju preskoči promjeniti spol. |
|
Na okupljanju se priprema hrana, sviraju i pjevaju tradicionalne pjesme sjeverne Albanije i plešu plesovi u narodnim nošnjama. Mlade djevojke odjevene u narodne nošnje ovoga kraja natječu se za titulu Miss Bjeshkëve (Miss gorja). Izvorno se festival održavao 26.7. na blagdan svete Prende, pretkršćanske božice ljepote, koja je kasnije u kršćanstvu identificirana sa slavljenjem (slavom) svete Ane, majke Djevice Marije. U sjevernoj Albanji je bilo je uobičajeno da se na ovaj dan žene urede i obuku svoju najbolju odjeću. Festival Logu i Bjeshkëve je obnovljen u sadašnjem obliku 1998. godine, nakon pada komunističkog režima u Albaniji.
Izvor: Wikipedija - Qafa e Bordolecit 
Miss Bjeshkëve (Miss gorja)
Autor fotografije: bjezhani (lushi), Panoramio |
Najava za festival Logu i Bjeshkëve 2017. godine
LOGU I BJESHKËVE 2017
Proizvodnja: TvKopliku AL Logu i Bjeshkëve
Datum objave: 9.6.2019. Autor: Studio Valbona Opis: Ruajtja e vlerave folklorike dhe kulturore të krahinës së Kelmendit në skajin verior të Shqipërisë. Ballafaqimi përmes këtyre vlerave të ruajtura na kthejnë në të shkuarën e largët ku si simbol është xhubleta e lashtësisë në trupin e vajzave të bukura të Kelmendit. Preservation of folklore and cultural values of the province of Kelmendi in the northern edge of Albania. |
Dolina rijeke Cijevne (Lugina e Cemit)
Cijevna / Cem, Cemi
|
Rijeka Cijevna (alb. Cem, odn. Cemi; ćiril. Цијевна) je lijeva pritoka Morače, koja izvire u albanskim Prokletijama, i i nakon toka od 62,2 km kao lijeva pritoka utječe u Moraču, oko 500 metara jugozapadno od sela Mahale, u blizini Skadarskog jezera, na 15 m n.v. Kroz Albaniju teče 30,8 km, a Crnu Goru 33 km. Porječje Cijevne najvećim dijelom nalazi se prokletijskom i žijovskom masivu, a veliko je 368 km², od čega je 238 km² u Albaniji a ostatak u Crnoj Gori. Ono pripada prostranom porječju Skadarskog bazena, koji je putem rijeke Bojane vezan sa slivom Jadranskog mora. Vrlo je brza rijeka - čak u ravnici Zete, u koju ulazi nizvodno od sela Dinoša, prosječan joj je pad 3,67 m/km, dok prosječni protok vode iznosi 24,86 m³/s (prema albanskim izvorima 25,5 m³/s. Vodotok je najobilniji krajem jeseni (od prosinca/decembra) i nakon obilnijeg otapanja snijega u proljeće (travanj/april). Godišnje kolebanje vodostaja je prosječno 150 cm, zbog neravnomjerne količine padalina u pojedinim mjesecima.
Najvećim dijelom svoga gornjeg i srednjeg toka Cijevna teče dubokom klisurom, koja se naizmjenice, na pojedinim mjestima, širi pa ponovno sužava. Na dijelovima toka i u Albaniji i u Crnoj Gori, dugima gotovo 25 km, usjekla je do 800-900 metara duboku kanjonsku dolinu. Planinska je to rijeka, bistrih voda, bogatih pastrmkama. Na žalost, u drugom desetljeću 21. stoljeća zbog izgradnje tzv. malih hidroelektrana velik dio Seljčanske Cijevne skrenut je u cijevi za potrebe HE. Tok rijeke Gornji tok Cijevne Gornji tok rijeke Cijevne tvore dva kraka, odn. vodotoka, koja su odvojena gorskim grebenom Golishit-Dubines (Dubinë). Prvi kraj je sjevernija Seljčanska Cijevna, odn. Cem Selcit, čiji tok započinje izvorima u planinskoj uvali Koprišita i sve do Gropat e Selces teče kroz fliš. Nakon ulaska u masivne vapnence grebena Golishita, poprima značajke kanjona sa strmim padinama i kanjonima, s mnogo brzaka. Druga je južnija, Vukeljska Cijevna (Cemi i Vuklit / Cem Vuklit / Vuklitska Cijevna, rjeđe zvana Cem i Nikçit), čiji tok započinje izvorom u selu Vukli (zaselak Llugë, Lluget). Nakon prelaska u fliš u gornjem dijelu potoka, ulazi u vapnence planinskog grebena Golishit i Dubines, gdje tvori usku dolinu, sa strmim padinama (posebno desna strana) i s pragovima. Oba se vodotoka spajaju kod naselja Tamarë, odakle počinje srednji tok Cijevne. Vodotok Seljčanske Cijevne se najčešće smatra glavnim tokom Cijevne, iako je često tok Vukeljske Cijevne kod Tamare snažniji. Srednji tok Cijevne Od Tamare jedinstvena Cijevna / Cem kreće prema smjeru JZ i prolazi tipičnom dolinom u obliku slova V, prelazeći vapnence Mizhdrakuta i Kapë Zdrojë i izlazi s teritorija Albanije blizu Graboma. Po ulazu u Crnu Goru Cijevna, većim dijelom gradi svoj put kroz krške vapnence duž kojih postoje mjesta na kojima su padine formirale zidove visoke 800-900 m, s reljefom rijetke ljepote. Iz kabnjona izlazi kod sela Dinoša u crnoj Gori. Donji tok rijeke Cijevne je od izlaska iz kanjona kod Dinoše u Crnoj Gori, kroz Ćernovsko polje u Zeti, sve do ušća u Moraču. 
Kanjon Cijevne u Malesiji
Pogled prema kanjonu Cijevne, od istoka prema zapadu, s južnog grebena Maje e Grebenit, dijela koji se nadvio nad naseljem Gropat e Selcë u kanjonu. Na sredini fotografije vidljiva je prostrana terasa na kojoj se smjestio zaseok Mregu (Mreg). Ispred Mrega, zaklonjena grebenom planine, pa nije vidljiva na fotografiji, nalazi se još jedna manja, izdužena terasa - Javor. U pozadini, na najvišoj terasi su Kučka Korita u Crnoj Gori. Desno od Korita, kao najviši vrh na horizontu diže se Hum orahovski. Autor fotografije: szymek.ka, Panoramio 
Ušće Vukeljske Cijevne u Seljčansku, jugozapadno od Tamare
|
Rijeka Cijevna pripada slivu Skadarskog bazena
Karta sliva Skadarskog jezera; Izvor: http://www.twrm-med.net/ Cem i Vuklit: Vukeljska, Vukljitska ili Vuklitska Cijevna? Cem i Selces: Seljčanska ili Selčanska Cijevna? U nekim suvremenim izvorima, elaboratima i člancima na južnoslavenskim jezicima rijeka Cem i Vuklit naziva se Vuklitskom rijekom. Kao i u ostalim slučajevima albanskih toponima, tako i ovdje ima više varijanti, a neke od njih su i Vukeljska, odn. Vukljitska rijeka. Ime rijeke potječe od naziva sela Vukël (određeni oblik je Vukli, čita se vuklji). Albanski izgovor je vukelj, odosno još ispravnije vuklj, s obzirom kako se albansko "ë" čita kao "ɘ". Dakle, izvedeni slavenski naziv sela iz albanskog neodređenog oblika Vukël je Vukelj. Tako i crnogorski kralj Nikola I. Petrović Njegoš, u svojoj poemi Malisorski ustanak iz 1911. godine spominje u dva navrata upravo Vukelj, vukeljski: Kad vidio Etem-paša / da mu puta tamo nije, / na lijevo vojsku vraća, / na Vukelje boj da bije. Vukeljski je ispred sile / barjak malo uzmaknuo, / dok s' onijem od Nikelja / spram sela se sastanuo, Dakle, pridjev od Vukelj je vukeljski, a stanovnici sela su Vuklji ili Vukelji. Ukoliko se iz albanskog određenog oblika naziva Vukli (izgovara se vuklji) izvodi pridjev, on bi bio vukljitski, odn. vuklitski (slična standardna praksa gdje svi osim Albanaca Valbonu nazivaju s "l", a Albanci sa "lj", dakle, "valbona" prema "valjbona"). Slično se događa s imenom rijeke Cem i Selcit. Naziv Selcë izgovara se na albanskom kao Seljc, a na slavenskm jezicima najčešće Seljce ili Selce. Tako da su ravnopravne slavenske izvedenice i Seljčanska i Selčanska Cijevna. ADMINISTRATOR |
Cem i Selces (Seljčanska Cijevna, Cemit të Selcës)
|
Seljčanska Cijevna, odn. Selčanska Cijevna (ime dolazi od naziva sela Seljce, alb. Selcë), na albanskom jeziku naziva se Cem i Selces ili Lumi i Cemit të Selcës, jedan je od dva vodotoka koji formiraju rijeku Cijevnu (alb. Cem). Ovaj naziv nosi od izvora do spoja s Vukeljskom cijevnom, južno od naselja Tamarë, vodotok ukupne dužine od 22,5 kilometra.
Izvor Seljčanske Cijevne Burimi i Berizhdolit nalazi se na sjevernim obroncima Prokletija, južno od prijevoja Bordolecit. Čini ga više manjih vodotoka, koji se na nadmorskoj visini oko 1500-1800 metara, u ledenjačkom cirku (kuloaru) Koprisht, s juga zatvorenom vrhovima Maja e Berizhdolit (1980 m) i Maja Mridzit (1951 m), spajaju u jedan tok koji prvo teče u smjeru sjevera (na pojedinim kartama taj tok je nazvan përroi Thirrjeve), prema prIjevoju Bordolecit, da bi pred prijevojem rijeka skrenula prvo prema zapadu te potom jugozapadu. Rijeka Cijevna se od svojih početaka duboko usjekla u okolne planine i tvori tjesnace i kanjone. Na pojedinim proširenjima na dnu dubokih dolina formiralo se par naselja. U gornjem toku tj. dolini Seljčanske Cijevne to su: Gropat e Selcës, Selcë, Tamara. Zbog teškog terena, kanjon rijeke Cijevne praktički je glavni jedini prometni koridor u Keljmendu, odn. ovome dijelu Malesije. To je vjerojatno, pored njezine dužine, razlog zbog kojega Seljčanska Cijevna ima veći značaj nego južnija Vukeljska, i na nju (Seljčansku C., op.) se gleda kao na glavni tok Cijevne, a na njezin izvor kao pravi izvor Cijevne. 
Iz prošlosti
Kolibe u Kolibeja e Gropës zapadno od prijevoja Predelec (Bordolec), kada se ide iz smjera Selca, Autor: Alexandre Baschmakoff, rujan/septembar 1908. |
Izvorišno područje Seljčanske Cijevne, zapadno od prijevoja Bordolecit
Kanjon Cijevne kod zaseoka Ostrici (SI od sela Selcë)
Prije asfaltiranja glavne ceste. Autor fotografije: Tetrix Tetrix. Panoramio |
Gropat e Selcës
Gropat e Selcës
Prije asfaltiranja glavne ceste. Autor fotografije: Tetrix Tetrix, Panoramio |
Faqja Zhare e Mregut odn. greben Prijuna, s malesijske strane
Pogled od mjesta Selcë na granični greben Albanije i Crne Gore koji pripada širem masivu Žijova (Kučkih planina). Stijene ("strana", alb. "faqja"), koje se na albanskoj strani amfiteatralno izdižu nad Seljčanskim zaseocima Mregut i Otrici nazivaju se Faqja Zharet e Mregut. Na tim stanama nižu se vrhovi (od zapada prema istoku: maja e Lertit (1908 m; na kartama bivše JNA: Nerf, 1890 m), maja Fluturit (2003 m, na starim kartama JNA kota 2005 m na Prijunima) i završava na maja e Kërtolit (1840 m; na kartama JNA: Maja Krtolit)
Pogled od mjesta Selcë na granični greben Albanije i Crne Gore koji pripada širem masivu Žijova (Kučkih planina). Stijene ("strana", alb. "faqja"), koje se na albanskoj strani amfiteatralno izdižu nad Seljčanskim zaseocima Mregut i Otrici nazivaju se Faqja Zharet e Mregut. Na tim stanama nižu se vrhovi (od zapada prema istoku: maja e Lertit (1908 m; na kartama bivše JNA: Nerf, 1890 m), maja Fluturit (2003 m, na starim kartama JNA kota 2005 m na Prijunima) i završava na maja e Kërtolit (1840 m; na kartama JNA: Maja Krtolit)
Selcë / Selca
|
Naselje Selcë (Seljc, Seljca, Selca) razvilo se na mjestu gdje se dolina Seljčanske Cijevne širi i uz nju ima nešto plodnog tla. Taj dio doline stiješnjen je između vrhova Lertit (Maja Lertit, 1908 m) i Koshtica (odn. Kashticit / Braka e Kujt, 1788) te Golishit (maja e Golishit, 2021,7 m) i Dubina (maja Dubines, 1734 m). Selo i njegovi zaseoci nalaze se na 350 do 1100 metara nadmorske visine. Ovo staro naselje spominje su u dokumentima od 15 stoljeća. Prema predaji, selo je ime dobilo po pretku koji se zvao Seli. Sve do 1935. godine bilo je centar sreza Keljmendi (alb. Kelmendi). Godine 1998. brojalo je 1187 stanovnika. Selca se sastoji od 11 skupina raštrkanih kuća (zaseoka), koji se ne mogu vidjeti s jednog mjesta.
Temelj gospodarstva je stočarstvo (ovce i dr.) i ratarstvo. U ovome planinskom i krševitom kraju je malo obradive zemlje. Od ratarskih kultura najviše se uzgaja kukuruz, krumpir i druge povrtlarske kulture. Od voćaka uzgajaju se orah, šljiva i drijen. U dolini, zbog utjecaja mediteranske klime koji dolaze kanjonom Cijevne ovdje je gornja visinska granica pojedinih mediteranskih kultura, kao što su smokva ili dud. Dodatne prihode stanovnici ostvaruju branjem ljekovitog bilja. Šume je ovdje manje nego u obližnjim područjima Vermosha i Lepushe. Okolica Selca atraktivna je zbog prirodnih ljepota, kanjona Cijevne, vodopada, planina i planinarskih staza, špilja. tradicijske arhitekture i narodne baštine. Rafting je moguć na Seljčanskoj Cijevni u proljeće (4. i 5. mjesec), no samo uz vođenje od strane ljudi koji su za to osposobljeni. Krški teren okolice Selca bogat je speleološkim objektima kao što su Pogonica (Shpella e Pogonicёs), Zgorolica, Gradi (Shpella e Gradёs), Rruga (Shpella e Rrugёs), Zgorolica, Polloga, Vllojaku (Shpella e Vllojakut), Paja (Shpella e Pajës), Turçini (Shpella e Turçinit) i dr. Kod Selca se nalaze i dva vrlo atraktivna vodopada Ujvara e Slimës i Ujvara e Sllapit. Također su zanimljivi planinski masivi Vile (Gërdhata e Vilës) i Ješnice (Bjeshka e Jeshnicës), izvori Zane Gurre, vode Krite. Obitelji koje žive u Selcu su: Kelmendi, Miraj, Tinaj, Mrnacaj/Mernaçaj, Vushaj, Pllumaj, Lekutanaj, Vukaj, Rugova. Povijest Stanovnici Seljca su u prošlosti aktivno sudjelovali u borbi za slobodu i albansku neovisnost. Od posebnog je značenja lokacija Greçë, visoko nad Seljcem, na njoj se nalazi gigantska bukva kod koje su se 1911. godine okupili malisorski čelnici i potpisali tzv. Grečki memorandum koji je bio upućen osmanskim vlastima sa zahtjevima za priznavanjem albanske nacionalnosti te administracije i škola na albanskom jeziku. Bitke protiv Turaka vodile su se kod prijevoja qafa e Këstecit i Suka e Mkushit (1911. god.). Malo se ljudi u Malesiji, još manje sjeća bitke koja je vodila kod Suke e Mkushit 25.4.1911. Ova je bitka pokrenula val ustanaka u Keljmendu koji su naposlijetku doveli do prvog podizanja albanske nacionalne zastave nakon više od 4 stoljeća turske vlasti. U Zall te Bruzit Nora Keljmendska ubila je turskog pašu. Seljce je rodno mjesto legendarnih vođa ratova za slobodu, Dede Gjerta (Dede Gjert) i Nika Leke. |
Tradicijske kuće su od kamena s jednom ili dvije etaže i krovovima pokrivenim crvenim crijepom. Karakteristično za kuću u Seljcu, za razliku od drugih krajeva, je visok balkon koji se proteže cijelom prednjom stranom kuće. 
Selcë
Vodopad Ujvara e Sllapit |
|
Selcë - Qendra (centar)
Kanjon Gerrla (kanion Gerrla) Neočekivano, usred naselja, među kućama i obrađenim poljima, rijeka Cijevna probila je atraktivnu sutjesku Gerrla, dugu oko 900 i dubku 25 metara. Kako se njezin čita gerlja, očita je sličnost imena s nazivom grotla Grlja u kod Vusanja (alb. Vuthaj) u Crnoj Gori, a i općenito sa slavenskom riječju grlo (u značenju tjesnac, sutjeska). Ovaj tjesnac koji tvori Seljčanska Cijevna toliko je uzak da se na pojedinim mjestima gotovo dotiču krošnje drveća koja rastu na suprotnim obalama. Za vrijeme obilnih kiša, voda divlja i huči kanjonom. Ujvara e Slimës Vodopad pada sa zapadne stijene Maje Golishit, koja se nalazi istočno od Seljčanske crkve, nakon što državna cesta izađe iz Seljca u smjeru Vermoša i čini oštar lijevi zavoj. Kisha e Shën Kolit
(hrv. crkva sv. Nikole; alb. kisha e Shenkollit; Shënkoll = sveti Nikola) Zanimljivost ove crkve je figura Isusa Krista izrezbarena u deblu drveta, koje se nalazi u dvorištu crkve. Blagdan sela je na dan Blažene Djevice Marije od Ružarija (BDM od Krunice), odn. na albanskom Zoja Rruzare, koji se slavi 7.10. Slavi se s prijateljima koji dolaze iz Keljmenda i šire, i koji stižu dan ranije 6.10. na večeru, potom slave cijelu noć. Gostoljubivost je inače karakteristika Maisora. Slijedeći dan je blagdan, i svi gosti i njihovi domaćini nazoče svečanoj misi u crkvi. 
Selcë, crkva sv. Nikole
Selcë, crkva
Autor fotografije: Attila Kovacs (Gekko), Panoramio |
RAZNO
Malisori, ovdašnji gorštaci, slove za hrabre i snažne ljude. Dokaz te snage je kameni blok težak 400 kg, poznat pod imenom Rrasa e Shtjefnit (alb. rrasa, znači ploča, Shtjefni je albansko prezime, odn. Shtjefni je Stjepan), dobio je ime po čovjeku koji ga je podigao oko struka. Selo je poznato po književnicima i pjevačima koji su ovdje rođeni, zatim po majstorima kožarima, drvorezbarima i kamenoklescima. Motivi njihovih radova su ženska ljepota, priroda, povijesni i vjerski. U selu se nalazi više malih barova i ribogojilište pastrmki (rezervat trofte). IZVORI JIN, Musa, RROTANI, Palok: Fshati Selcë Nga. Fjala.info. 18.2.2016. 
Selcë, crkva sv. Nikole
Selcë, u drvu izrezbaren Isus u dvorištu crkve
Autor fotografije: Lumaj, Panoramio |
Pogled na naselje Selcë
|
Ivaj (Selcë)
Ujvara e Sllapit (Ujvara e Llapit) Atraktivani vodopad nalazi se sjeveroistočno od Selca na kraju kanjona potoka perroi Sllapit, koji se ulijeva u Seljčansku Cijevnu kod njezina izlaza iz tjesnaca Gerrla. Iznad vodopada nalazi se snažno vrelo koje izbacuje vodu, koja nakon toka koji je formirala vodena struja, pada s visine od 30 metara. Do vodopada ima oko sat vremena hoda od državne ceste 20. (Pogledaj pješačku rutu na stranici Wikiloc >) |
Powered by Wikiloc |
Ujvara e Sllapit. Selce. Kelmend. Albania
Autor. Fation Plaku |
|
Greçë
Nad dolinom Seljčanske Cijevne, sjeverno od Seljčanskog zaseoka Dobrinje dižu se oko 300 metara visoke stijene Greçë (čita se: greče), na vrhu kojih se nalazi travnata Grečka livada (lëndina e Greçës), od povijesnog značaja za albanski narod. Na njoj se nalazi gigantska bukva pod čijom krošnjom su se 23.6.1911. godine održala skupština malisorskih čelnika (kuvendi i Greçë), vođa plemena koja su sudjelovala u Maliorskom ustanku, koji su tu potpisali Grečki memorandum (Memorandum iz Greča - ponekad nazvan "Crvenom knjigom", zbog boje njegovih korica), koji je bio upućen osmanskim vlastima i europskim silama sa zahtjevima za priznavanjem albanske nacionalnosti te administracije i škola na albanskom jeziku, te drugim zahtjevima. Memorandum su potpisale 22 starješine, od kojih po četiri iz svakog plemena Hoti, Grude i Škrelj, pet iz plemena Kastrati, tri iz Klimenata (Kelmendi) i po dva iz Šalje (Shale). Predan je predstavnicima velikih sila u Cetinju (Crna Gora). U osnovi, on je bio odgovor na amnestiju koju je ustanicima ponudio otomanski vojni zapovjednik Turgut Paša. Grečka livada je također vrijedan prirodni lokalitet, bogat šarenim cvijećem i ljekovitim biljkama, od kojih se tradicionalno pripremaju: salep, planinski čaj i dr. 
Grečka livada (lëndina e Greçës)
Ova livada nalazi se visoko nad kanjonom Cjevne. Pogled na livadu s vrha Koshtica, Braka e Kujt (1788 m), koji se nalazi na samoj crnogorsko-albanskoj granici. U pozadini fotografije na suprotnoj strani Seljčanske Cijevne vidi se već travnata terasa na kojoj se nalazi Osoje, zaselak Seljca. Desno od Osoja vrh je Maja e Dubines (1734 m). 
Iznad Dobrinja, u pozadini uzdižu se Shkalles Greces (Grečke stijene).
|
Pročitaj više: Salep
Salep je višegodišnja biljka iz porodice orhideja koja raste na livadama, pašnjacima i po šumama. Voli vlažna mjesta. Cvijet salepa zbog boj i oblika podsjeća na cvijet zumbula. Dostiže visinu do 50 centimetara. Bere se u proljeće. Ljekovita je biljka. Koristi se njegov korijen. Koristio se za probavne smetnje, pa čak i za probleme s čirevima, jer se redovitim ispijanjem salepa sluzokoža probavnog trakta oblaže zaštitnim slojem, što spriječava dalja oštećenja i ubrzano oporavlja oštećena mjesta. U narodu se tvrdi kako ima i afrodizijačka svojstva. Od salepa se može proizvesti gusti napitak, koji je do druge polovice 20. stoljeća bio popularan u svim zemljama bivšeg Otomanskog Carstva, da bi potom bio zaboravljen. Salep je još moguće još pronaći u pojedinim sarajevskim slastičarnicama.
Za piće se koristi korijen koji se prvo dobro isuši, pa sitno samelje u lmincu sličnom onome za biber. Tako samljeveno brašno salepa kuha se u vodi ili mlijeku. Na litar vode dolazi žlica mlijevenog salepa. Kuha se sve dok se ne počne zgušnjavati. Tako kuhanom piću moguće je dodati šećer, cimet ili đumbir. Pije se topao. Riječ salep je arapskog porijekla i doslovno znači lisičiji testisi, jer gomolji biljke podsjećaju na spolne organe lisice. U Gori, na Šar-planini zovu ga kukajčinec.
Salep su na ulicama otomanskih gradova prodavale salbdžije koji su nosili prepoznatljive posude za salep. Svi su pili iz istih čaša, a one su se prale, na licu mjesta, toplom vodom koju su salbdžije također nosili sa sobom. Kasnije se salep počeo proizvoditi i prodavati u slastičarnicama, što je dovelo do nestajanja uličnih prodavača. Znate li ... Za kilogram brašna potrebno ubrati barem oko 1000 strukova salepa, pa je jako skup. Pored toga, ima ga sve manje u prirodi zbog nestručnog branja - naime, kod salepa valja koristiti sitne podzemne gomolje i ostatak biljke je moguće ponovno vratiti u zemlju, no berači to ne čine. IZVORI Salep - Piće koje se pije još samo u Sarajevu. Mondo.rs VELJKOVIĆ, Slađana: Salep. Bilje i zdravlje |
Na albanskoj državnoj cesti, uz Seljčansku Cijevnu, između Tamare i Seljca
|
ZANIMLJIVOST Edith Durham prošla je 1908. godine putem od Skadarskog jezera do Plavsko-gusinjske doline, i za dionicu puta od Tamare do Selca zapisala je kako je: staza, osobito dobra, nedavno obnovljena od strane jednog pripadnika plemena na njegov vlasitit trošak. Edith Durham, High Albania. London 1909. 
|
Tamarë (Tamara)
|
Selo Tamarë je bilo administrativni centar nekadašnje općine Kelmend. Leži na nadmorskoj visini od oko 280 m u blizini mjesta gdje se spajaju Seljčanska i Vukeljska Cijevna. Iako okruženo visokim planinama, u dolini u kojoj se smjestilo vlada blaga klima zbog utjecaja koji kanjonom dolaze s Mediterana, tako da u njemu vrlo rijetko sniježi.
U krškom terenu u okolici ima mnogo speleoloških objekata, a u nekima od tih špilja pronađeni su i ostaci ljudskog obitavanja još od davnih vremena. U naselju Tamarë žive slijedeće obitelji: Rukaj, Mrnacaj/Mernaçaj, Lelcaj, Vukaj, Cekaj. Most u Tamari (Ura e Tamares) Poznati most u Tamari nalazi se na Vukeljskoj Cijevni, na udaljenosti od oko 75 metara prije no što se ona spoji sa Seljčanskon Cijevnom. Paralelno uz njega je u drugom desetljeću 21. stojeća sagrađen novi most kojime prolazi albanska državna cesta D20. Povjesničari su pronašli pisane zapise iz 15. stoljeća o 50 koraka dugačkom, uskom mostu koji je bio izgrađen na ovome području, kao i obližnji hanovi, kako bi trgovci mogli putovati do Gusinja i Plava prema Peći, Prizrenu i Skopju. Prema predaji, u 18. stoljeću (spominje se 1775. godina), kada su Bušatlije vodile Skadarski pašaluk, koji je također obuhvaćao i Nahiju (komunu) Kelmend, Tamara, supruga skadarskog paše, Karamahmut (Kara Mahmud) Paše Bušatlije, uvjerila je pašu da sagradi novi most nakon što je stari trošni most na Vukeljskoj Cijevni bio poplavljen snažnim naletom vode. Tamara, vraćajući se u Skadar iz posjete svojoj rodbini u Gusinju i Plavu (dio autora smatra kako je ime Tamara porijeklom od Albanaca iz Kuča), bila je primorana zaustaviti se par dana dok most nije popravljen. Po povratku u Skadar utjecala je na pašu, koji je potom osigurao sredstva za izgradnju čvrstog mosta. Novi most je izgrađen na Vukeljskoj Cijevni. Kada je sagrađen, stanovnici su ga u njezinu čast imenovali Tamarin most (Ura e Tamares). Kasnije je to ime dobilo i obližnje naselje, koje se razvilo oko hanova na raskrižju putova – hanova koje su koristili putnici iz Skadra, prema Kučima, Gusinju, Plavu, i obrnuto. Ime mosta vezuje se za mnoge događaje iz prošlosti Keljmenda, od kojih se izdvajaju dva: Bitka protiv otomanske vlasti 1911 godine, poznata kao Bitka kod Tamarskog mosta i obrana anti-komunistički orijentiranog dijela lokalnog stanovništva protiv albanskih i jugoslavenskih partizana, početkom 1945. godine koja je počela kod mosta. Sam most je također kroz stoljeća prošao neophodne rekonstukcije. Shpella e Malqe Grudës (špilja Malge Gruda) Mnogi ovu špilju smatraju najatraktivnijom u okolici Tamare. Njezin otvor se nalazi na 1165 m n.v. na dnu stijene Malqe Gruda, oko 2 km udaljena od zaselka Tamare Pojatë e Sipërme. Od ulaza u špilju odličan je pogled na selo Tamaru i okolni kraj.Ima dva ulaza, jedan blizu drugoga, koje povezuje 310 m dug tunel. Duž špilje nalaze se prostorije (dvorane) i do 25 metara široke, suženje na dubini od 95 m, malo jezero i naravno, ostali klasični špiljski oblici: stalaktiti, stalagmiti i dr. Na kraju špilja se dijeli u raznim smjerovima u četiri uska hodnika. |
Novi i stari most u Tamari
#4 Escalade à Tamare en Albanie Millet Expédition Project montagne voyage
Produkcija: tvmountain Datum objavljivanja: 10. srp 2012. #5 Escalade en Albanie Tamare 2 Millet Expédition Project voyage montagne |
|
Kanjon Vukeljske Cijevne Pogled s posljednjeg kilometra toka Vukeljske Cijevne u smjeru njezina izvora. Ovim dijelom kanjona prolazi put koji vezuje naselja Tamarë i Kozhnja, i dalje za Vukël i Nikc. Piramidalni vrh, u pozadini, na horizontu, je maja Surtes (1910 m). |
JUŽNIM PODNOŽJEM
U DOLINI VUKELJSKE CIJEVNE
Cem i Vuklit (Vukeljska/Vuklitska Cijevna) ili Cem i Nikçi
|
Vukeljska odn. Vuklitska Cijevna, na albanskom Cem i Vuklit (rjeđe zvana i Cem i Nikçit) duga je 17,9 kilometara i ima porječje površine 132 km². Ova rijeka, iako kraća, ne samo da je glavni pritok Cijevne, već je bogatija vodom od glavne rijeke - Seljčanske Cijevne.
Na pojedinim proširenjima na dnu dubokih dolina, okruženima visokim planinskim masivima, formiralo se svega par naselja. U dolini Vukeljske Cijevne to su Kozhnja, Vukël i Nikç. Ova su naselja koncentrirana u gornjem i srednjem toku rijeke, s obzirom kako u donjem toku, između Kožnje i Tamate (ušća u Seljčansku Cijevnu), ona prolazi kroz uski kanjon. Gornji dio toka, kod sela Nikç (Nikci, Nikč, Nikči), gdje nekadašnji ledenjački cirk ograđuju strme stijene, nalazi se proširenje, suha dolina - ovdje se jedino pod selom Vukël, nizbvodno od Nikča nalazi obilniji izvor vode koji bez prestanka napaja korito rijeke. 
Kanjon Cem i Vuklit između naselja Tamarë i Kozhnja
Pogled na maja e Surtes (1910 m) na horizontu. |
Prosječni protok vode sjedinjene Cijevne kod naselja Tamare iznosi 14,4 m³/s vode, a kako Cem i Vulkit (Vukeljska Cijevna) dolazi na ušće s prosječnih 10,5 m³ /s, vidljivo je kako je to dvostruko više od Seljčanske Cijevne. 
Na cesti prema Kožnji, Vukelju i Nikču
"Bliski susret treće vrste"
|
Kozhnja (Kožnja)
|
KOORDINATE 42.459261, 19.607603 BROJ STANOVNIKA 129 (2015.) WIKIPEDIJA Kozhnja
Kozhnja (Kožnja) je malo selo, 6 kilometara udaljeno od Tamare. Smjestilo se oko ušća rječice Kozhnja e Thellë u Vuklitsku Cijevnu, na nadmorskoj visini od 550 m. Naselili su ga početkom 19. stoljeća stanovnici iz sela Vukli, Nikçi i Dibra (Debar, gradić u današnjoj Makedoniji). U okolnim špiljama (poput shpella e Lulë Gjokës / špilja Ljulj Gjoke) pronađeni su dokazi ljudskog obitavanja još od pretpovijesti. Danas u selu živi manje od 200 stanovnika, koji pretežito uzgajaju stoku (guske, ovce i poznate kožnjanske koze - dhia e Kozhnjës). Tako se vjeruje da je i naziv sela izveden iz riječi koza (alb. dhi). Nešto malo obradive zemlje (samo 10,5 ha) nalazi se na malim poljima i terasama uz i iznad riječnog toka, i na njima se pretežito uzgajaju kukuruz i povrće. U okolici sela ima više špilja vrijednih za speleologe (shpella e Shnikut, shpella e Sternikut të Konjës së Thellë, Duhanit, itd.), kao i za arheologe (ranije spomenuta shpella e Lulë Gjokës, zatim shpella e Fratit). Tu je još i izvor Mulajve (kroi i Mulajve). Priroda obiluje ljekovitim biljem, a od faune tu su: divlji zec, divokoze i ostala divljač. Kozhnja ima dva dijela: Kozhnja, odn. Kozhnja Breg (alb. breg = obala), nalazi se uz obale Vukeljske Cijevne na oko ušća rječice përroi Kozhnjes e Thellë u Vukeljsku. Cijevnu, i Kozhnja e Sipërme (Gornja Kožnja) nalazi se na kraju doline përroi Kozhnjes e Thellë. Više kuća u Kožnji građeno je u obliku utvrde - kule (alb. kulla), što je jedna od tradicija Keljmenda. U selu se svake godine 24.5 svečano slavi blagdan Marije Pomoćnice (festa e Zojës Ndihmëtare). 
Kozhnja
Ušće Kozhnje e Thellë u Cijevnu, u centru sela. 
Kozhnja
Kuće u centru sela uz rječicu Kozhnja e Thellë |
GALERIJA: Prizori iz Kožnje
Na više mjesta u Kelmendu obrađena zemlja se napajala malim kanalima, kojima se dovodila voda. Uz cestu u Kožnji mogu se vidjeti ostaci ovih kanala (na fotografijama).
|
Kozhnja e Thellë
Kozhnja e Thellë
Ulaz u kanjon, nedaleko od ušća u Vuklitsku Cijevnu |
Kada se iz "centra" Kožnje krene prema jugu, kanjonom rječice përroi Kozhnjes e Thellë, nakon oko 2 i pol kilometra hoda otvara se veličanstven pogled. U gornjem toku rječice otvara s grotlo dugačko oko 700 i široko oko 500 metara, okruženo strmim vertikalnim stijenama sa svih strana. Stijene se dižu gotovo 1100 metara nad dnom grotla. Porijeklo ovoga prirodnog fenomena vjerojatno je posljedica raspada (dezagregacija) karbonatnh slojeva različite starosti. ovdje se nalazi i nekoliko kuća Gornje Kožnje (Kozhnja e Sipërme).
Kozhnja e Thellë, doslovno na albanskom znači Duboka Kožnja (alb. thellë = dubok). 
Kozhnja e Thellë, trodimenzionalni prikaz terena
Izvor: GoogleMaps |
Groblje u Kožnji
Nalazi se na maloj terasi na lijevoj obali Vukeljske Cijevne. Okolo groblja u dolini rijeke i na obližnjim padinama ima više obradivih livada i nekoliko osamljenih kuća naselja Kožnja. U pozadini (lijevo) je dolina potoka Sukes (përroi Sukes), koju s istočne (lijeve) strane ograđuje vrh maja Sternikut (vide se stijene njegova grebena), a sa zapadne vrh maja Kunores (1446 m; šiljati vrh na fotografiji sjeveroistočni je grebenski izdanak ovoga vrha). Lijevo, iza vrha Kunora viri maja Tingllaces (1930 m) |
Maja Sternikut (1473 m)
Nalazi se između kanjona përroi Kozhnja e Thellë i doline potoka përroi Sukes |
Vukël (Vukli, Vukelj, Vuklj)
|
Selo Vukël (Vukli) nalazi se na 525 do 1150 m nadmorske visine.
Vukëlj je jedno od sela koja je Edith Durham smatrala čarobnim. Najstarija i najpoznatija legenda o porijeklu Keljmenda spominje prvoga stanovnika ovoga kraja, nekog Kelmecu, koji je došao iz Kuča. Kelmeca je oženio Bubu i naso se u Peštanu (Peshtan). Kada je Kelmeca umro, po njemu je nazvan cijeli kraj, a imena njegovih sinova Seli, Vuli, Nili, Bogu dala su imena selima Selce, Vukel, Nikç, Bogë. Tako je prema predaji Vuli prvi stanovnik Vukelja. Ova stara priča korespondira s činjenicom o postojanju albanskih grupa stanovnika na području rijeke Cijevne 1287. Također se vjeruje kako su stanovnici sela Vukel i Nikçi došli iz sela Vuthaj (Vusanje u Crnoj Gori). Obavljana su arheološka istraživanja koja dokazuju postojanje ljudskih naseobina na ovome području u pretpovijesno doba (neolitik), kao npr. špije Shpella e Lul Ndreut, Shpella Buni i Vjetër i dr. Stanovnici Vukelja pretežito se bave poljoprivredom (stočarstvo). U selu žive slijedeće obitelji: Bardhecaj, Pepushaj, Vukli, Nilaj, Vucinaj, Vucaj, Mirukaj, Gjikolli, Drejaj, Martini, Aliaj, Dacaj, Gjelaj, Nicaj, Kajabegolli. Relativno blaga klima u dolini pogodovala je razvoju raznolike vegetacije, koja uključuje ljekovite biljke (salep, akacija, čuvaruća), lješnjake, stabla oraha, lipe, obližnje planinske pašnjake. bukove i crnogorične šume te nižu vegetaciju žbunja. Brojni izvori poput izvora potoka Vukel - Burimet e Vuklit i gurra e Pepushajve, registrirani su spomenici prirode. Ljubitelji speleologije će oko Vukelja pronaći dosta zanimljivih speleoloških objekata, poput špilja: shpella e Prekë Calit, shpella e Shkëmbinjve të Gurrës së Gegëve i shpella e Vushës. Shpella e Vushtrrisë nalazi se oko 1000 m udaljena od centra sela, u njoj je vrijedno vidjeti 10 većih i manjih dvorana. Kuće su uglavnom jedno ili dvoetažne, s krovnim crijepom crvene boje. Seoski blagdan je 24.5. na blagdan Marije Pomoćnice (festa e Zojës Ndihmëtare). A kao i u ostalim naseljima Keljmenda, i ovdje ona započinje dan ranije, 23.5. kada se okupljaju prijatelji - gosti i domaćini, tei narednog dana svi nazoče svečanoj misi u crkvi u selu, popraćeno pjevanjem i uporabom tradicionalnih glazbenih instrumenata U selu ima bar, i mala prodavaonica mješovite robe. 
Vukël
Izvor fotografije: Facebook - Kelmend |
Drveni križ s likom pokojnog, na katoličkom groblju u selu Vukël u Keljmendu
Autorica fotografije: Edith Durham, 18.5.1908. Shpella e Prekë Calit (Špilja Preke Calija) Nalazi se 5 km udaljena od centra Vukelja i jedna je od najzanimljivijih šplja u okolici. Govori se u predaji kako je špilja kontinuiranim i konstantnim vodenim tokom povezana sa selom Selce, na drugoj strani planinskog grebena. Ime je dobila po Prek Caliju (1872.–1945.), starješini iz Kelmenda, vođi ustanika i gerilcu u Drugom svjetskom ratu. Krajem toga rata, albanski komunisti koncentrirali su svoje vojne snage u sjevernog Albaniji kako bi uništili svoje oponente, nacionalističke snage. Komunisti su naišli na otpor i u Kelmendu, čiji su starješine bili protukomunistički i antijgoslavenski orijentirani. Vođa u Keljmendu bio je Prek Cali. 15.1.1945. došlo je do bitke između Prve partizanske brigade (kojoj su kasnije pomoć pružili i jugoslavenski partizani) i nacionalističkih snaga kod mosta u Tamari. Komunisti su tom prilikom izgubili 52 čovjeka, zbog čega su nakon toga u odmazdi mučili i ubili oko 150 stanovnika Keljmenda. Vođu Klimenata Calija partizani su okružili u špilji kod Vukelja, i nakon tjedan dana on se predao pristavši na obećanja albanskih partizana - kojih se oni naposlijetku nisu držali. Smaknut je na vjerski praznik Cvjetnicu 19545. godine. |
Nikç (Nikçi, Nikč, Nikči)
|
Nikç se smjestio na 600 do 850 m nadmorske visine u dubokoj udolini u gornjem toku Vukeljske odn. Nikčanske Cijevne. Iako se nalazi na kraju slijepe doline, zbog položaja uz samo podnožje najviših planinskih grupa Prokletija, iz Nikča je tradicionalnim pastirskim (danas mnogi služe i kao planinarski) putovima, preko planinskih prijevoja moguć put prema Thethiju, Valboni i Bogi (Bogë) i Vrmošu i Ljepuši, te naravno dolinom Vukeljske Cijevne. A nakon tog uspona iz Nikča na padine Prokletija otvara se pogled na visokoplaninski svijet i nije čudno da je područje iznad Nikča dobilo naziv Kelmendski balkon (alb. ballkoni i Kelmendit). Dominantni prokletijski vrh nad selom je Shenikut (Mja Shnikut, 2206 m).
Povijest i demografija Selo se u pisanim dokumentima prvi puta spominje 1671. godine, kada se govori o stanovnicima koji su se doselili iz Vusanja (Vuthaj) u današnjoj Crnoj Gori, i koje je vodio Deli Nika - na temelju čega se pretpostavlja da je i selo po njemu dobio ime. U prvom desetljeću 1. stoljeća, u njemu ima 154 kuća, a 1998. godine brojalo je 538 stanovnika. Većinski su katoličke vjeroispovijesti, a manjim dijelom i muslimanske. Stanivnici Nikča aktivno su sudjelovali u stoljetnim borbama za ostvarenje slobode i neovisnosti, pritom Keljmendu podarili izuzetne ljude, kao što su to: Turk Shabin, Uc Turkun i dr. Ostaci najstarije kuće u selu potječu iz druge polovice 19. stoljeća. Stanovništvo Nikča pretežito se bavi stočarstvom (goveda, ovce, koze) i manje ratarstvom (samo 37,1 ha obradivog zemljišta iskorišteno je za uzgoj kukuruza, krumpira, povrća i voća). U Nikçu žive ili su obitavale obitelji: Delaj, Djala, Smajlaj, Preldakaj, Nikçi, Rukaj, Gildedaj, Prekelezaj, Hasaj, Nikac, Kapaj, Ujkaj, Alijaj, Hutaj, Bikaj, Bakaj. Prva knjiga o rodoslovlju Kelmend - bajrak Nikçi, izdana je u Peći 1989. godine. Njezin autor je H. Gjonbalaj. Seoski blagdan je 24.5. na blagdan Marije Pomoćnice (festa e Zojës Ndihmëtare). U vrijeme cvatnje selo se doslovno može nazvati cvjetnim selom, zbog intenzivnog doživljaja mirisa kadulje, majčine dušice (timijana), origana ili stoljetne lipe u centru, čiji se miris cvjetova osjeća u cijelom selu. Branje ljekovitih biljaka (jaglac, origano, zeleni čaj i dr.). dodatan je izvor prihoda stanovnika sela. Prometno izoliran Nikç daje utisak mjesta gdje je stalo vrijeme, sa slikovitim kućama-katnicama u planinskom stilu, od kamena, na dvije etaže i balkonom, te uz rijeku Cijevnu s mlinovima koji melju pšenicu, kukuruz ili ječam. Turističke znamenitosti Od prirodnih atrakcija tu su: špilja Skurra e Gjackës: Vizhna - vodopad (ujëvara e Vizhnës), izvor (gurra) i lijepi krški bazeni kada potok ima vode, Nikčanske šuplje stijene (shkëmbinjtë e zgavëruar të Niklit), Gurin e Gjatë (dosl. prijevod visok kamen), i dr. U Nikču ima mnogo hladnih izvora vode (Koman - gurra i Komanit, gurra Ledit, gurra e Musovait, gurra Lujve, gura Jezercёs, gurra i Radoshi i dr.). Skurra e Gjaçkës Podzemne vode su oblikovale brojne krške špilje, kao što je to Skurra e Gjackës, koja je do sada izazvala najveću pozornost speleologa i stranih znanstvenika. Nalazi se 200-tinjak metara od sela. Njezin mračni ulaz visok je 20 metara. U njoj se nalaze podzemni bazeni, ostaci od vode koja je ovuda prolazila, te također i drugi speleološki oblici neobičnih oblika: stalaktiti, stalagmiti i stupovi. Prokletije Okružen Prokletijama, Nikč je dobra polazišna točka za planinarenje u visokoplaninska područja Prokletija. Najpoznatiji put vodi iz sela na prijevoj Dobracë (qafa e Dobraçës). Južno od prijevoja je visoravan Forca e Kelmendit, prirodna atrakcija i vrijedna povijesna memorija za stanovnike Keljmenda. Pored Force, zanimljive izletišne lokacije u Prokletijama su Livadhet e Bogës, Livadhet e Surtë, Livadhet e Koprrisht u Ujk Carës, Gropa e Bukur, Sheu e Bardhë, Runicë i Jezercë. Forca e Kelmendit
Iznad Nikça, desno, odn. južno od prijevoja Dobraçë (Qafa e Dobraçës) diže se Forca e Kelmendit. Ime ove planine ne sugerira samo moćno djelo prirode, već i simbolično snagu otpora stanovnika Keljmenda protiv Turaka. Istoimeni vrh maja Forca e Kelmendit (2072 m) diže se s visoke vapnenačke visoravni na planini. Planina je ovalnog oblika, dugačka oko 1000 i široka oko 450 metara. Okružena je teško prohodnim putovima, i strmim padinama, te je služila kao sigurno mjesto od napada, pravi štit za stanovnike Keljmenda. S istočne strane na planinu je samo jedan pristup, koji se prema potrebi mogao lako braniti. U blizini toga pristupa nalazi se izvor vode Samograd (burimi i Samogradit). Na području ima šuma bukve i bora. Na ovoj su se planiniu 1638. okupili Klimenti kako bi se zaštitili od turskih napada. Žene, djeca i stoka bili su prisiljeni skrivati se dugo vremensko razdoblje u špilji Zharae (shpellën e Zhareve). Iako im je ponestalo hrane, i bili su prisiljeni jesti čak i kore plodova (npr. i ljuske jajeta), oni se nisu predali . Tako da Forca e Kelmendit simbolizira njihov otpor i patnju, koju su kanije opisivali mnogi strani znanstvenici, među kojima je i J. Hahni,u svome djelu Albanian Studies (1854.). 
Nikç, pogled na selo
Autor fotografije: korisnik Papr, Panoramio |
Suho korito Vukeljske Cijevne (odn. Cemi i Nikçit) u Nikçu
U pozadini desno Forca e Kelmendit Autor: Albinfo, Wikipedija 
Nikç, crkva i groblje
Autor fotografije: korisnik Papr, Panoramio 
Nikç
Autor fotografije: Sigismund von Dobschütz , Wikipedija 
Nikç, zgrada škole
Autor fotografije: Sigismund von Dobschütz , Wikipedija Istraživač Kole Progni, geolog i geograf, koji je 20 godina izučavao planine sjeverne Albanije, zapisao je: |
VRŠNO PODRUČJE
MAJA E GOLISHIT (Maja Goljišit)
NADMORSKA VISINA 2022 m
U dijelu izvora navodi se visina vrha Goljišit od 2023 m. Varijante naziva vrha koje se mogu vidjeti u različitim izvorima su: Maj’ e Golishit, Mali i Golishit, Golishi, Maja e Golishit, Golishi, Maj' e Golishit, Maja e Golishit, Maj’ e Golishit, Mali i Golishit, Maja Goljišit.
Pogled s Trojana na greben Goljišita
Desno, pod Trojanom je prijevoj Bordolec (qafa e Bordolecit) i u njegovom nastavku prema zapadu jasno je vidljiv kanjon Seljčanske Cijevne. Nad lijevom stranom kanjona diže se maja Golishit (2022 m; vide se manji tragovi snijega), a iza njega u daljini (sandučasti oblik) nazire se i maja Dubines (1734 m), na krajnjem jugozapadnom dijelu ovoga grebena. U sredini fotografije na suprotnoj strani doline Ljepuše, koja se ne vidi jer ju zakrivaju niži ogranci Trojana, nalaze se vrhovi (s lijeva na desno): maja Berizhdolit (1980 m) i maja Mridzit (1951 m). Pod njihovm vršnim dijelovima, sa sjeverne strane prostire se više prostranijih livada (livadhet Koprishtit, livadhet Goljupit, i dr.). Lijevo od vršnog grebena Golišita preko prijevoja Panikut (qafa Panikut) prolazi pješački put koji povezuje sela Lepushë i Vukël. Između vrhova Berizhdol i Kuprisht preko prijevoja qafa e Koprishtit (ili Kuprishtit; 1895 m), također prolaze stočarski put od Lepushë do Vukelja i Nikča. Stjenoviti vrhovi (pod snijegom) s lijeve strane vrhunci su koji pripadaju planinskim grupama Maja e Madhe i Radohimes
Desno, pod Trojanom je prijevoj Bordolec (qafa e Bordolecit) i u njegovom nastavku prema zapadu jasno je vidljiv kanjon Seljčanske Cijevne. Nad lijevom stranom kanjona diže se maja Golishit (2022 m; vide se manji tragovi snijega), a iza njega u daljini (sandučasti oblik) nazire se i maja Dubines (1734 m), na krajnjem jugozapadnom dijelu ovoga grebena. U sredini fotografije na suprotnoj strani doline Ljepuše, koja se ne vidi jer ju zakrivaju niži ogranci Trojana, nalaze se vrhovi (s lijeva na desno): maja Berizhdolit (1980 m) i maja Mridzit (1951 m). Pod njihovm vršnim dijelovima, sa sjeverne strane prostire se više prostranijih livada (livadhet Koprishtit, livadhet Goljupit, i dr.). Lijevo od vršnog grebena Golišita preko prijevoja Panikut (qafa Panikut) prolazi pješački put koji povezuje sela Lepushë i Vukël. Između vrhova Berizhdol i Kuprisht preko prijevoja qafa e Koprishtit (ili Kuprishtit; 1895 m), također prolaze stočarski put od Lepushë do Vukelja i Nikča. Stjenoviti vrhovi (pod snijegom) s lijeve strane vrhunci su koji pripadaju planinskim grupama Maja e Madhe i Radohimes
Pogled na Goljišit iz sela Kozhnja
Maja Golishit (2022 m; na nekim kartama Gelishti) diže se strmo iznad kanjona Cijevne kod Selca
|
Planinsko područje Golishit na topografskoj karti
(podloga OpenTooMap) 
Maja e Goljišit, iz smjera prijevoja Panikut (qafa e Panikut)
Autor fotografije: Attila Kovacs (Gekko), 24.12.2008. Panoramio.com; KOORDINATE: Lat. 42°30'42.43" Lon. 19°40'25.85" |
Qafa e Panikut (prijevoj Panikut)
KOORDINATE 42.5141661,19.6713889 NADMORSKA VISINA 1629 m (1642 m ili 1648 m)
KOORDINATE 42.5141661,19.6713889 NADMORSKA VISINA 1629 m (1642 m ili 1648 m)
Prijevoj Panikut (qafa e Panikut, 1629 m a prema drugim izvorima 1642 m ili 1648 m)
Autor fotografije: Attila Kovacs (Gekko) Panoramio.com 
Krški plato u blizini prijevoja Panikut, s pogledom u smjeru vrhova maja Madhe i maja Shnikut (u pozadini)
Autor fotografije: Attila Kovacs (Gekko), Panoramio.com; KOORDINATE: Lat. 42°30'43.55" Long. 19°41'6.81" |
Jama kod prijevoja Panikut
Autor fotografije: Attila Kovacs (Gekko) Panoramio.com 
Staro katoličko groblje s malom kapelicom, u blizini prijevoja Panikut
Autor fotografije: Attila Kovacs (Gekko), 27.3.2009. Panoramio.com; KOORDINATE: Lat. 42°30'56.44" Long. 19°39'59.39" |
MAJA MRIDZIT
Maja e Mridzit
Autor fotografije: Attila Kovacs (Gekko) Panoramio.com |
Lokva za pojenje stoke u blizini vrha Maja e Mridzit
Autor fotografije: Attila Kovacs (Gekko), 27.3.2009. Panoramio.com; KOORDINATE: Lat. 42°30'37.68" Long. 19°41'36.78" |
MAJA BERIZHDOLIT
Stanovi u blizini Maje Berizhdolit
Autor fotografije: Andrzej Śliviński, Panoramio.com 
Maja Berizhdolit
Autor fotografije: Attila Kovacs (Gekko), Panoramio.com |
Stanovi kod Maje Berizhdolit
Autor fotografije: Andrzej Śliviński, Panoramio.com Varijante naziva vrha koje se javljaju u različitim izvorima: Mali Berishdol, Maj’ e Berishdol, Maja e Berishdolit, Berishdol, Maj’ e Bërisdolës, Maja e Berizhdolit, Berishdol, Maj' e Berisdoles, Maj' e Berishdol, Maja e Berishdolit, Maja e Berizhdolit, Maj’ e Berishdol, Maj’ e Bërisdolës, Mali Berishdol.
|
MAJA E DUBINËS (Dubina)
KOORDINATE 42.4838884,19.6075,15 NADMORSKA VISINA 1734 m
Pogled na vrh Maja Dubines (1734 m) i kanjon Cijevne
Vrhovi Maja e Zagonit (prednji vrh , na desnoj strani grebena) i Maja e Dubines (lijeva strana grebena)
Ova dva vrha čine krajnji jugozapadni dio planinske grupe Goljišita i razdvjajaju kanjone Seljčanske (lijevo) i Vuklitske rijeke (desni kanjon). |
Varijante naziva vrha koje se mogu vidjeti u različitim izvorima su: Dubina, Mal i Dubines, Maj’ e Dubines, Maja e Dubinës, Dubina, Maj' e Dubines, Maja e Dubines, Maja e Dubinës, Maj’ e Dubines, Mal i Dubines.
Južna stijena Maje Dubines
Vidjiva je (krajnje desno) iz sela Kozhnja, na obali Vukeljske Cijevne |
MAJA E ZAGONIT
Jugozapadna stijena ogranka vrha Maja e Zagonit nad zavojem Vukeljske Cijevne
|
Ostala imena: Maj' e Zagonit, Maja e Zagonit, Maj’ e Zagonit.
|
