|
|
SREDIŠNJI POJAS > POVRŠI I BRDA CRNE GORE I PROKLETIJE > PROKLETIJE / BJESHKËT E NEMUNA > Koprivnik / Mali e Koprivnikut (Kopraniku)
Države: Kosovo*
Najviši vrh: Veternik / Maja e Veternikut (Maja e Erës), 2461 m
Koordinate najvišeg vrha: 42.6204, 20.2081
Države: Kosovo*
Najviši vrh: Veternik / Maja e Veternikut (Maja e Erës), 2461 m
Koordinate najvišeg vrha: 42.6204, 20.2081
*Kosovo, službeno Republika Kosovo (alb.: Republika e Kosovës, srp.: Republika Kosovo / Република Косово), je djelomično priznata država u jugoistočnoj Europi. Neovisnost je proglašena 17.2.2008. Srbija, u čijem je sastavu Kosovo ranije bilo, odbija priznati Kosovo kao nezavisnu i suverenu državu iako je Briselskim sporazumom iz 2013. godine priznala njegove institucije. IZVOR Wikipedija
|
U SURADNJI SA:
|
UvodKoprivnik (Kopranik / Kopraniku, Maja e Kopranikut, Mali e Koprivnikut) je manja planinska grupa u središnjem dijelu kosovskih Prokletija, jugozapadno od Peći, između Pećke i Dečanske Bistrice. Na sjevernoj i sjeverozapadnoj strani, od susjedne skupine Ljumbardske planine dijele ju planinski usjek Jezero, odn. usjek potoka Miliševca (Miliševački potok; Miliševac), te istoimeni prijevoj i dolina Miliševac (Qafa e Mylishevcit) s katunima. Istočno od Koprivnika prostrana je Metohijska zavala, odn Rrafshi i Dukagjinit na albanskom.
Skupinu Koprivnika čine dvije cjeline (planine):
U zapadnom dijelu sastavljena je od permokarbinskih pješčenjaka i vapnenaca, a na istoku od trijaskih vapnenaca i pješčenjaka s periodit-serpentinskom masom. Od tercijarnih i kvartarnih naslaga Metohije ograničena je rasjedom. Jedno od značajnih fizičkih obilježja Koprivnika je markantni strmi južni zid. Stijena je visoka oko 100 do 300 metara i proteže se u dužini od gotovo tri kilometra. Ovakvi stjenoviti vapnenački dijelovi nisu tipični za ovaj dio Prokletija. Padine su pretežito pošumljene, naročito na jugozapadu i zapadu. Sjevernim podnožjem ide cesta od Peći kroz Rugovsku klisuru, a istočnim podnožjem cesta od Peći prema Đakovici i Prizrenu. Ljekovito bilje raste po padinama Koprivnika. ENGLISH SUMMARY: Kopranik / Koprivnik
- |
ŠTO VRIJEDI VIDJETI I POSJETITI:  Klikom na logo direktno pronađi smještaj na širem području ove planine Search directly for accommodation in the vicinity of this mountain 
Oglašavajte ovdje:
|
Ime
O NAZIVIMA VRHOVA PLANINSKE GRUPE KOPRIVNIKA
O položaju i nazivima pojedinih vrhova Koprivnika postoje kontradiktorni podaci. Planinski vrhovi su praktički na svakoj karti različito smješteni.
|
Na staroj topografskoj karti JNA (1:50.000, Sekcija Peć 3 (629-3); Drugo izdanje, tiskano 1985; sadržaj prema stanju iz 1983.), kao najviši vrh Koprivnika naveden je Veternik (2461 m), dok je na krajnjem zapadu grebena naveden Vrh Čvrlje (2413 m), a među njima Krš Čvrlje je naveden s visinom 2252 m.
Inače, taj navedeni Vrh Čvrlje danas mnogi zovu Maja Milishevcit (uz navođenje visine od 2412 m, odn 2413 m). Jednako je i na kartama istoga izdavaća u mjerilima 1:100.00 i 1:25.000. Alpinistički klub iz Prištine na svojim službenim stranicama (OTVORI) cijelu planinsku grupu imenuje Bjeshka e Strellcit i navodi slijedeće podatke o njezinim vrhovima:
Era na albanskom znači vjetar, stoga je Maja e Erës zapravo vrh Maja e Veternikut, odn. srp. Veternik. U nazivu Albuma planinarskog društva iz Peći (Shoqata e Bjeshkatarve "Marjashi" Pejë), kao dio Maje Qverla, vrh Veternik izjednačen je s Maja e Erës, i navedena je njegova visina od 2461 m. U almanahu “Prokletije”, koje je U Peći 1958. godine izdalo Planinarsko društvo “Đerovica”, nabraju se prokletijske planine: Koprivnik sa Krš Čvrljem (2460 m), Streočka planina sa Maja Streocem (2377 m), koja se skoro okomito spušta ka jugu kao Krš i Čelis, Ćafa Nekut i Miljuševci. Karta (priložena, u nastavku teksta) iz alpinističkog vodiča po stijenama Jugoslavije (Alpinistički vodič: stijene Jugoslavije : knjiga 1. / Zlatko Smerke; suradnici Velibor Stanišić, Aleksandar Đorić. Varaždin: Planinarsko društvo "Ravna Gora", 1977.), obrnuto od vojne topo-karte na mjestu Veternika pokazuje naziv Krš Čevrlje, dok na mjesto vrha Čvrlje (onome prema topografskoj karti JNA) stavlja naziv Veternik. U alpinističnom vodiču, autora Ž. Smerkea (Alpinistički vodič, Zagreb, 1963.), stoji: ... U centru te skupine (Koprivnika, op adm.) od istoka prema zapadu proteže se stjenoviti greben nazvan Krš-Čvrlje. Najzapadniji dio ovog grebena čini vrh Maja Četav. Tu su stijene najviše i dosižu oko 300 metara. U istoj knjizi opisan je i shemom prikazan (str. 202) alpinistički uspon na spomenuti vrh Maja Četav. Toponim Maja Četav, sreće se samo u tome izvoru. inače, albanska riječ qethar npr. znači onaj koji striže (ovce), a qeth znači po(strići), šišati. Je li taj naziv neispravno zabilježen, ili je možda on došao iz stočarske tradicije, ili možda čak i iz razloga što greben Krš-Čvrlje/Čverla sa svojim "skraćenim" ošišanim nazubljenim vrhovima vertikala podsjeća na šiške? Mirko Marković u članku Po istočnim Prokletijama (Bilješke sa puta po Lumbardskim planinama i Koprivniku) (Naše planine, 1957., broj 3) piše: ... Desno dolje na istoku dizao se kameni masiv Koprivnika, sa oštrim vrhom Krša Čvrlje (2460 m), tvoreći jednu kružnu panoramu sve preko juga do na zapad ... Dok sam ja izabrao lakši smjer, moj prijatelj je vjerovao da je on na lakšem putu i to nas je izvelo do oštrog sedla, našeg vidljivog cilja 2330 m visoko, što je razdvajalo vrh Krša Čvrlje sa Veternikom (2410 m). Na digitalnoj online karti mapy.cz čak je neispravno ucrtan nepostojeći vrh Veternik na grebenu iznad usjeka Jezero i Pećanske Bistrice s upisanom visinom 2460 m i to na djelu grebena čija visina ne prelazi 1650 m. Na mjestu ispravne najviše kote 2461 (na mjestu pravog Vjeternika) upisano je Çfërla. Konfuziji doprinosi podatak iz Jugoslavenske enciklopedije (Zagreb, 1962. natuknica KOPRIVNIK, sv. 5, str. 30) u kojoj je navedeno kako je najviši vrh Koprivnika Pleš (Paklen), koji dosiže na suženom grebenu visinu od 2460 m. Tamo navedeni naziv Pleš moguće dolazi od naziva Pleća (nazi za pasište i katun) za južnu padinu najvišeg grebena planine, a također toponim Paklena postoji sjeverno od Peći - tako se naziva planinski greben, koji ipak ne pripada grupi Koprivnika. Isto ime Pleš za najviši vrh (2461 m), navedeno je u Enciklopedijskom geografskom leksikonu Jugoslavije (Jovan Đ. Marković, Sarajevo, 1988.). Branko Kotlajić (Život sa planinama) kotu 2460 naziva Krš Čvrlje, a za kotu 2410 zapisao je Veternik. Podaci koji se mogu pronaći na strani Peakery.com (OTVORI) su slijedeći: Koprivnik: Čvrlje 2410 m, Vjeternik 2451 m, Maja e Veternikut 2420 m, Kopraniku 2460 m Streočka planina: Maja e Strellcit 2365 m, Lokva 2308 m, Ljubenic (srp. Ljubenić) 2071 m 
Koprivnik na karti granica planiranog Nacionalnog parka Prokletije na Kosovu
IZVOR: Natyra e Kosovës - Bjeshket e Nemuna / Priroda Kosova - Prokletije, u izdanju Pokrajinskog zavoda za zaštitu prirode - Priština, Priština 1975. U knjizi Natyra e Kosovës - Bjeshket e Nemuna / Priroda Kosova - Prokletije, u izdanju Pokrajinskog zavoda za zaštitu prirode - Priština, Priština 1975.) na karti (karta iznad) s granicama planiranog Nacionalnog parka "Prokletije", kao najviši vrh Koprivnika prikazan je Čvrlj (2460 m) a vrh Koprivnik (2377 m) se nalazi sjevernije od njega.
Karta koja se nalazi turističkoj brošuri Hiking & Activities in Kosovo (autor: Outdoor Kosovo)
U karti koja se nalazi turističkoj brošuri Hiking & Activities in Kosovo (autor: Outdoor Kosovo, izdano oko 2018. godine) kao najviši vrh Koprivnika upisana je Çvrla (2460 m) a za kotu 2410 m upisano je ime Maja Erës (erë na albanskom znači vjetar).
Jednako tako u turističkim brošurama Općine Peć kao najviši vrh naveden je naziv Qfërla (2460 m). |
Karta Koprivnika s označenim Veternikom i Çvërlom u obrnutom položaju, u odnosu na današnju praksu
IZVOR: Alpinistički vodič : stijene Jugoslavije : knjiga 1. / Zlatko Smerke ; suradnici Velibor Stanišić, Aleksandar Đorić. Varaždin : Planinarsko društvo ˝Ravna Gora˝, 1977. Zaključak Gledano kroz ranije izvore i publicistiku (i tekstove i karte), posebno one u godinama nakon Drugog svjetskog rata, kao najviši vrh Koprivnika navodio se Krš Čvrlje (2460 m), Čverla ili Čvrlj, dok se kao Veternik (2410 m; u novijim kartama 2413 m) spominjao isključivo vrh na krajnjem zapadu planine, kojega u novije vrijeme nazivaju Maja Milishevcit. Zamjetno je kako se posljednja dva desetljeća 20. stoljeća (da li je to utjecaj tada izdanih novijih vojnih topografskih karata ili možda "ispravljanja mogućih povijesnih grešaka"?) najviša točka Koprivnika počela na kartama obilježavati kao Veternik (2461 m), a dotadašnja kota 2410 kao Vrh Čvrlje. U još novije vrijeme - posljednjih godina - za taj Vrh Čvrlje osim imena Maja e Çverlës, počelo se koristi ime Maja e Milishevcit, a Kršem Čvrlje (Çvërla) naziva se izduženi vertikalni stjenoviti greben na južnoj strani Koprivnika. Veternik se opisuje kao najviša točka te litice, jedne od najvećih na Kosovu. I u cijeloj toj konfuziji danas mnogo autora i kreatora interentskog sadržaja izjednačuju sva imena i pripisuju ih najvišoj točci Koprivnika: Veternik, zatim Čvrlje/Çvrla/Çvërle i Maja e Erës. Jedan dio ih još ostaje pri starijoj praksi i kotu 2413 (Maja e Milishevcit) nastavlja zvati Čvrlje / Çvërla. |
ZEMLJOPIS / GEOGRAFIJA
Koprivnik / Mali e Koprivnikut prostorni pogled iz smjera juga
Izvor: Google Earth, 2022.
Izvor: Google Earth, 2022.
Koprivnik / Mali e Koprivnikut prostorni pogled iz smjera jugozapada
Izvor: Google Earth, 2022.
Izvor: Google Earth, 2022.
Koprivnik / Mali e Koprivnikut prostorni pogled iz smjera sjeveroistoka
Izvor: Google Earth, 2022.
Izvor: Google Earth, 2022.
STANOVNIŠTVO I NASELJA
Priče iz planine
|
Mirko Marković
Po istočnim Prokletijama (Bilješke sa puta po Lumbardskim planinama i Koprivniku) Naše planine, 1957., broj 3 (PDF) Sredinom ljeta, a to je najbolje vrijeme za planinare, Prokletije su ponovo privukle moju pažnju, te sam se zajedno sa mojim kolegom prof. M. Petranovićem uputio u ovaj zanimljivi planinski splet, da bi ga što bolje upoznao. Kao polazište izabrali smo Peć i odavde se zajedno sa našim prijateljem M. Lozovićem uputili kroz Rugovsku klisuru, dok nismo došli iza leđa visokom, kamenitom Koprivniku, čije su se vertikalne stijene dizale preko 1000 metara nad nama. Tu, gdje maleni potočić Jezero utječe u Pećsku Bistricu nalazi se staza za greben Maja Mave, čiji je vrh vidljiv iz same Rugove. Pogledi se naglo šire na svakom koraku kod uspona, dok konačno ne poprime izgled jedne veličanstvene planinske panorame. Duboko pod nama ostaje u dubokoj hladovini klisura Rugove sa bučnom Bistricom i uzanom cestom kojom se preko Čakora vezuje Kosovo i Crna Gora. Suri krš Koprivnika daje ovoj njegovoj strani suštu oprečnost od istočne, gdje je sav u zelenilu. Prema sjeveru su također divne slike, no treba se još malo strpiti, jer poslije će biti još ljepše. Naš cilj za danas jest nova planinarska kuća na Slanim poljanama, koju su nedavno podigli vlastitim snagama agilni pećski planinari na obroncima Lumbardske planine. Iako bez opskrbnika i posve prazna, bez posjetilaca, mi smo je začas našim prisustvom učinili pravim planinarskim skloništem, davši se na sve poslove koji se u takvim prilikama nameću putnicima. Oprali suđe, pa dok smo spremili drva, vatru, te raspakovali našu »malu prtljagu«, i sve složili na svoje mjesto, prošlo je vrijeme do večere, a onda još dvije tri pjesme na mjesečini. U srebrnoj mreni večeri kupali su se visoki kameni tornjevi i prostrani zeleni sagovi. Hladni dah vjetra bio je ugodan, kao i ledeno vrelo nedaleko doma. Sve to zajedno ispunjalo nas je srećom, što smo se vratili u prirodu i u njoj potražili okrepu i odmor, daleko i visoko nad krovovima ostalog svijeta. Iduće jutro bilo je lijepo, sunčano, a duboka sjena i ugodna hladovina stalno nas je gonila da zastajemo i razgledamo oko sebe daleke i lijepe planine. Veličajan je bio pogled od kuće na sjeverni lanac Prokletija, koji se tamo od zapada visoko započeo oštrim hrptom Hajle (2400 m), te se od nje razlio u bogati lanac Štedima (2272 m), Ahmice, Maje Rusolije i Žlijeba, a ispred ovih dizao se kameniti greben Maje Bjelakuš (2015 m), Paklena i Liplja sve dolje do same Peći na izlasku iz Rugovskog tijesna. Tu se vidjela gotovo svaka kućica i prozor, iako je udaljenost oko 10 km. Desno dolje na istoku dizao se kameni masiv Koprivnika, sa oštrim vrhom Krša Čvrlje (2460 m), tvoreći jednu kružnu panoramu sve preko juga do na zapad, gdje nam je za leđima ostala visoka Lumbardska planina u kojoj se uzdiže vrh Guri Kuć (Žuti Kamen), po visini treći vrh u Prokletijama. Moj prijatelj i ja poranismo, kako bi stigli natrag. Željeli smo doći do vrha Guri Kuć, a i obići samu Lumbardnu. Kako za ovaj put nema staza, pa ni oznake pošli smo lagano onim smjerom uz strminu, gdje smo odredili naš cilj. Iza kuće, koja je na visini od 1500 m, diže se oštro vrh visok 1840 m, pa prešavši ga spustili smo se u lijepu zelenu dolinu, okruženu sa sve četiri strane visokim kamenitim grebenima. Po bogatoj zelenoj travi, ovo je sigurnocležište ljetnog snijega, pa kada okopni poraste bogata trava. Odavle se veremo na zapad na čijem grebenu naletismo na prve Lumbardske stanove, i tu nas je jedan stari Šiptar počastio snijegom i mlijekom sumnjive čištoće. Progutavši taj napitak, brzo smo pošli dalje, da ne bi naletio još kakav egzotičniji specijalitet. Kako ovi ljudi ne znaju hrvatski jezik, to se nismo niti pokušali sporazumjeti, ali ipak na riječ »Guri Kuć« starac nam je žučljivo velikom batinom mahao prema vrhovima i dolovima odredivši nam bar približno kuda treba da pođemo. Put nas je dalje izveo nekom vododerinom uz jedno vrelo i preko jednog prostranog platoa, doveo do oštrih litica sa kojih nam se otvorio daleki pogled na zapad. Duboko dolje bila je travnata zaravan vanredne veličine, na čijoj sjevernoj strani su katuni s brojnim stadima, a pozadi toga polja dizale su se visoke planine, među kojima se naročito isticao gromadni masiv Guri Kuća (2522 m), pun velikih snježišta. Udaljenost do tamo bila je velika. Obojica, i moj prijatelj i ja, bili smo oduševljeni i iznenađeni, pitajući se, zar je moguće još danas doći gore i vratiti se u našu kuću. Možda — pokušat ćemo. Silaz u dolinu bio je brz, a marš kroz par kilometara dugo polje prošao je u trenu. Nigdje nismo stali, ne zato jer smo htjeli žuriti, već zato da nas ne bi obdarili, kojim domaćim specijalitetom. Ipak smo budnim okom pazili, da nam ne izmakne očima sve ono što smo smatrali za dobro, da vidimo i znamo. Ovaj prostrani planinski plato visok je oko 2000 m i stalno je ljetno stanište i ispašište stočara iz Rugove, Nedžinata i Bjeluhe. Tu brojne familije na toj visini idu za stokom, verući se sve do samih vrhova Prokletija u potrazi za travom i snijegom, koji im služi za konzerviranje mesa, kože i sira, a bacaju ga i u mlijeko, kako bi moglo dugo stajati. Snijeg ovdje služi i blagu za napajanje i zato smo često vidjeli kako ga tovare i donose u stanove za piće. Na jugu ove terase diže se visoki kameniti stožac, koji sam izmjerio 2205 m, a pod njegovom južnom stranom nalazi se maleno Lumbardsko jezero sa izvorom na zapadnoj strani jezera, koji su čobani kamenom zagradili, da ga blago ne zagadi. Iz jezera voda nema vidljivog pretoka. Od jezera pošli smo na greben, zašavši na njegovu južnu stranu, gdje smo ručali. Tu je prvi put otvoren pogled daleko na jug i odlično gledamo Đerovicu (2656 m), Marjaš (2530 m), Maju Rops (2502 m), Bogićevicu (2358 m) i mnoge druge niže vrhove. Pod nama je bio duboki dol pun stada ovaca, gdje je ugodan zvon ispunjavao ovaj planinski ugođaj i davao mu osjećaj mirnog toka vremena u kome nema uzbudljivih novosti iz svijeta, već sve teče svojim prirodnim uhodanim tokom. Kako je bilo u davnini, tako je i danas, ali i sutra će se opet ponoviti. Kroz veliku klekovinu izašli smo dosta umorni na visoko sedlo pod Guri Kućem. Na drugoj strani dizala se Lumbardska Glava 2335 m, a nad nama oštra istočna stijena. Prešavši par strmih snježišta zahvatili smo greben, a nas je zahvatila kiša, koja se najednom prosula iz nadošlog oblaka. Tu smo brzo načinili mali šator, u kog smo primili i jednog starog čobana Šiptara, koji je baš tu čuvao ovce, pa se našao u nevolji kao i mi. Iza kiše izašli smo brzo na vrh Guri Kuća i tako postigli visinu od 2522 metra. Vidici su bili slabi, jer se oko nas kovitlala magla na sve strane.I to je imalo nekog čara, jer smo uživali i u tome; uvijek je priroda lijepa! Poslije nekoliko snimaka i razgledanja vrha, pa upisa u jednu staru limenku pod trigonometrom, požurili smo natrag. Bila je večer kad smo uhvatili vrata našeg doma na Slanim poljanama. Zaista lijep i uspio pohod. Osvanuo je novi dan u Prokletijama. Vrijeme je divno, vedro, bez oblačka. Dok smo se spremali za put, jutro je odmaklo. Danas smo odlučili da sađemo sa Slanih poljana u kanjon suhog Jezera, jedne duboke kršne provalije, što je usječena pod zapadnom stijenom Koprivnika i time ga oštro dijeli od Lumbarde. Odavde ćemo pokušati doći na vrh Koprivnika na Krš Čvrlje 2460 m visoko. Od doma smo pošli lagano uz brijeg i kraj stanova na Slanim poljanama pod vrhom 1611 m počeli se oštro spuštati kroz gustu šumu u provaliju Jezera, kroz koju protiče istoimeni potočić. Iza dobrog sata hoda sišli smo u jedan zanimljivi kameni pakao, ograđen sa dvije strane vrletnim visokim stijenama, i tek nad nama uski dio neba dozvoljavao je svega sat, dva kroz dan, da sunce zaviri u ovu dubinu. Pošli smo malo da razgledamo ovaj prirodni fenomen, pun iskonske divljine, kuda ljudska noga rijetko zalazi. Donji dio terase nalazi se na visini od 1256 m i ravan je uz minimalan pad prema sjeveru kuda otiče potočić Jezero, što se probija kroz ovu kamenitu pustoš, da bi se duboko dolje sastao sa Bistricom. Ova terasa široka je oko 10—50 m, a dugačka je oko 1 km, te se iza toga vodopadom i brojnim kaskadama oštro ruši sve dolje u dubinu Bistrice u Rugovi. Po imenu, a i po morfologiji ovoga terena, držim da je ovdje stvarno postojalo neko veliko jezero, čije je dno današnja terasa, a dubina mu je mogla biti znatna. Kako je brana na izlasku terase vremenom popustila i survala se, iscijedilo se cijelo jezero i dobilo današnji izgled, suhe duboke kotline, sa uskim potokom kroz nju. Moga prijatelja i mene zadržala je ova prirodna divljina Jezera, te smo tek oko podne izašli nekom usjeklinom na drugu stranu Jezera, na teren Koprivnika. Velikim sipinama počesmo penjanje, prošavši dvije zanimljive pećine, sa ugodnom hladovinom. Kako na Koprivniku na njegovoj zapadnoj kamenitoj strani nema nigdje izvora, to smo morali štedjeti naše količine čaja, iako se sunce ljubopitno zagledalo u naša leđa. Uspon je ovdje bio vrlo težak, ali ipak do Čvrljskih stanova još dosta pristojan, a onda je postajao sve naporniji i strmiji, dok konačno rukama i nogama nismo morali da plaćamo svaki metar. Ako je to bio i alpinski uspon siguran sam da je bio prvenstven, jer ako je tko ovuda i prošao, sigurno mu nisam gazio po tragu. Dok sam ja izabrao lakši smjer, moj prijatelj je vjerovao da je on na lakšem putu i to nas je izvelo do oštrog sedla, našeg vidljivog cilja 2330 m visoko, što je razdvajalo vrh Krša Čvrlje sa Veternikom (2410 m). Od Jezera do sedla trebalo je šest sati penjanja. Pogledi su bili izvanredni, naročito avionski vidici na suprotnu stranu u duboku dolinu Miliševca iza kojega se impozantno uzdigla Maja Streoc (2377 m), pa stari znanci M. Kurvala (2303 m) i Đerovica sada su bili posve blizu. Na zapadu nešto niže pod vrhom Veternika iznenadilo nas je malo jezero, kojega nismo našli u kartama. Također je netočno da postoji potok Čvrlje, koji je ucrtan u karti sa izvorom i pritokom, jer takav potok ne postoji, a mi smo hodali baš njegovim koritom, ako ga zamislimo i to od »izvora do ušća«, ali potoku tu nema traga i on je fantazija koju treba ispraviti. Kako je bilo kasno, već šest sati, trebalo je brzo silaziti ili noćiti u planini pod nebom. A vrh? Tko će na njega. On je bio 140 m nad nama, jedan zalet i gore smo, značilo bi to u normalnim prilikama. Sada bi ih trebalo nekoliko i pitanje je dokle bi došli. Mladen je našao snage i brzim je koracima odmicao kroz visoke i oštre stijene i uskoro se izgubio iz vida. Moje su noge bile nesposobne za takvu akciju. Godilo mi je gledati hoće li zaista doći u zaletu gore. Tišina se odjednom oglasila dugim »Heeeej-lop.« Na vrhu je. Uspio je. Više puta je uspon na planinu skopčan sa teškim iskušenjima, a silaz nosi pobjedu ili odgodu do novog pokušaja uspona. No naš silaz bio je ovog puta u znaku nečeg trećeg. Spustila se noć, a nas dvojica, kao dvije aveti u tami stupali smo kroz crne sjene i prikaze noći kroz Prokletije. Tek danas, kada sam daleko od tih proživljavan ja, usuđujem se misliti na te časove. Korake smo spuštali u ništa, stanem li na tlo, kamen, zemlju, sve je to dobro, a ako toga poda mnom nestane, nestalo bi i nas. Duboko u Jezeru dočekala nas je duboka tmina. Neugodan bi bio sastanak sa Prokletijskim medom, kojega zamišljamo dobroćudnog i mirnog, ali koji zna biti neugodan. Gledali smo zvijezde i pamtili smjer kretanja, stali nismo, i polako, korak po korak, šutke smo si u mraku o ponoći čestitali, ali ne na usponu, već na uspjelom silazu. Bili smo kraj naše kuće. Još dva dana proveli smo na Slanim poljanama. Dobili smo pošiljku hrane iz Peći od našeg prijatelja Miše, koji nas je bio napustio, pa smo tako obišli okolicu i šetali po ugodnim pašnjacima visoke Lumbarde. Pred večer bi iznijeli klupe pred kuću i zanijeli se u ovaj visoki planinski svijet pun čarobnih slika i u mislima se sjećali minulih uspomena. Prokletije — sure i tamne planine, pune skrivenih i još nepoznatih nam ljepota i vidika. Tko bi se rastao od njih! Tko bi ih ostavio! Oči po njima lutaju od vrha do vrha i zastaju na oštrim njihovim šiljcima. To su vrhunci ljudskih ideala i želja, a trud i napor su danak u znoju, da im se čovjek može približiti. One puno toga pružaju i daju čovjeku koji ih voli, ali one i traže puno žrtve i napora da bi predale ono, što skrivaju u sebi. Nikad nisam požalio što sam im dao, bogato su mi naplatile. Peti dan našega boravka na Lumbardi bio je u pokretu i rastanku sa kućom. Silazili smo natrag dolje u Peć, a za nama su ostale visoke Prokletije, u nadi da ih nismo zaboravili. |
Pogled iz doline Kožnjarske Bistrice gdje se na horizontu vidi planina Koprivnik
Fotografija je objavljena u časopisu "Naše planine", 1979. broj 1, u članku Uzeira Beširovića o Kožnjarskoj Bistrici. |
DOLINOM PEĆKE BISTRICE (LUMBARDHI I PEJËS)
Peć / Peja
|
Peć (alb. Peja / Pëjë, srp. Пећ, tur. Ipek) je grad na zapadu Kosova, smješten na rječici Pećkoj Bistrici, sa zlatarskim obrtima, drvnom, prehrambenom i kožarskom industrijom. Grad prema popisu iz 2011. godine ima 48,962 a općina 96,450 stanovnika, od čega su velika većina Albanci.
|
Peja City 2018
Datum objave: 27.8.2018. Autor: Adrian Berisha Opis: Kosovo Peja e bukur 1080p Muzika: Sunaj Saraci |
Pećka patrijaršija
Pećka patrijaršija, sklop manastirskih crkava
|
Svedoci vekova - Pećka patrijaršija 1. deo
Proizvodnja: RTS Obrazovno-naučni program - Zvanični kanal |
Lëvoshë / Ljevoša
NADMORSKA VISINA 544
|
Ljevoša (alb. Lëvoshë) je naselje u opštini Peć. Selo se nalazi iznad manastira Pećke patrijaršije, iznad sjeverne obale Pećke Bistrice.
Po legendi, selo je dobilo ime po lijevanju (levanju, livenju) metala za izradu oružja srpske vojske za Kosovsku bitku 1389. godine. Od srednjeg vijeka selo je pripadalo Pećkoj patrijaršiji i njegovi žitelji su bili zaduženi za čuvanje manastirskih stada. Prema usmenoj narodnoj predaji pomuženo mlijeko se drvenim cijevima slijevalo u manastirske odaje i kuhinje. U selu postoje ostaci nekoliko sakralnih objekata. Crkva Sv. Nikole se nalazila u Tavoru - malom gradu više manastira. U prvoj polovici 17. stoljeća tu je boravio Pajsije Hilandarac, poznati srpski patrijarh i pisac hagiografija. Na brijegu iznad Patrijaršije se nalazila crkva Sv. Đorđa. Po jednom sačuvanom zapisu, ona je obnovljena 1411. godine. Crkva Sv. Dimitrija je podignuta u 14. stoljeću kao jedna od pomoćnih crkvica u neposrednoj blizini snažnog srednjovjekovnog kulturnog i vjerskog centra Pećke patrijaršije. Sačuvani su ostaci njenih fresaka, s ćiriličnim slovima. Stotinjak metara sjeverno od Patrijaršije, na brijegu Idvorac, očuvani su ostaci manastirske utvrđene kule-zvonare. Ogradni zidovi su se, s istočne i zapadne strane, spuštali niz padine brijega do samog manastira, čineći tako gornji širi obrambeni dio cjeline manastirskog kompleksa. Duž zidova su bile ritmično raspoređene stražarnice. U Ljevoši i njenoj neposrednoj blizini sačuvani su još ostaci crkve Rođenja Sv. Jovana Krstitelja, crkve Sv. Arhanđela, crkve Sv. Simeona Mirotočivog, kao i starog srpskog groblja. U stijenama zapadno od sela nalazi se jedna isposnica. IZVOR Ljevoša. Wikipedija (sr)(sq) |
Reservat Strikt y Natyrës "Gubavc" / Strogi prirodni rezervat "Gubavac"
KOORDINATE 42.6503, 20.2636
|
Zaštita prirodnih područja na Kosovu pokrenuta je tijekom 1950-ih godina, proglašenjem nekih prirodnih rezervata kao što su Kožnjer, Rusenica, Gubavc itd., s više razvoja u tom smjeru tijekom 1980-ihgodina, kada je prvi Proglašen je Nacionalni park Šar planina. Još jedan nacionalni park je osnovan u 21. stoljeću: planine Bjeshkët e Nemuna / Prokletije.
Visina rubne točke grebena Gubavca je 1106 m. Na području Gubavca je manji izvor Vrella e Gubavcit. 
Koritnik, područje Gubavac - Brezovica - Taraboš
Detalj stare vojne topografske karte izvornog mjerila 1:25.000 Šume pitomog kestena
Na Kosovu, trenutni opseg sastojina pitomog kestena u šumskom krajoliku rezultat je ljudskog utjecaja od davnih vremena. Gospodarski značaj ovih šuma je neosporan, kako u prošlosti tako i danas. Sama rasprostranjenost ovih šuma u blizini naselja pokazuje povezanost zajednice i šuma te u velikoj mjeri dokazuje utjecaj ljudskog faktora na njih, ali i utjecaj ovih šuma na ljude, stvarajući tako suživot tisućama godina, stvarajući tako specifičnu sortu kestena prilagođenu ekološkim uvjetima podneblja, sa specifičnim i izrazitim plodovima po okusu, izgledu, veličini i sl., dajući mu pečat geografske pripadnosti. Pitomi kesten je upisan u Crvenu listu IUCN-a kao ugrožena vrsta na cijelom sadašnjem i potencijalnom području rasprostranjenja na području Kosova. Počevši od sela Lëvoshë i oblasti Gubavc u opštini Peć - gde formiraju izolovane gomile šuma - čiste ili mešovite, sa prekidom do sela Strall (Strellc) u opštini Dečani, i od tamo formiraju neprekinuti šumski pojas, koji uključuje općine Deçan, Junik i nastavlja se do sela Devë u općini Đakovica, koji se mogu naći u malim enklavama u okrugu Theranda i zasebno u selu Mushitisht, dok u manjim skupinama nalazi se iu okrugu Ferizaj u selu Pleshina, iznad grada Shtime Petrovë - Ferizaj, oko Cvilena u Prizrenu, Kaliçan - Burim, a u pojedinačnom obliku iu nekim selima u regionu Mitrovice. IZVOR Isuf Zekaj - Ekspert Pyjesh: Gështenja e Rrafshir të Dukagjinit - Trashëgimi Natyrore dhe Historike. Jeto Gjelber, Nëntor, 2018. Endemske i ugrožene vrste na području Gubavca
Forsythia europaea Na brdu Gubavcu (lokaciji Brezovica), iznad Peći, raste europska forzicija / alb. boshtra / srp. žutocveta forzitija, evropska forsitija, balkanska forsitija (Forsythia europaea), alb. boshtra, koja potječe još iz ledenog doba i endem je na području Balkana (Srbija, Kosovo, Albanija, Crna Gora). Europska forzicija jedna je od oko 14 vrsta, forzicija koje su uglavnom autohtone na području istočne Azije. Prvi koji je dokazao ovu endemoreliktnu vrstu bio je Baldacci 1897, u okolici Mirdite, na sjeveru Albanije. Košanin (1913) je evidentirao ovu vrstu na području Kosova, u dolini rijeke Drin i Bardhe (Bijeli Drim), na nekoliko lokaliteta, zatim u dolini rijeke Erenik u okolini Đakovice. Kasnije (1917.) Csiki je našao ovu vrstu u Prokletijama (Gubavc). Danas je ova vrsta dobro poznata i na drugim lokalitetima, gdje se njen areal prostire na sjeveru do Goleša, pokraj Prištine. Njegovo okomito širenje je između 400 i 800 m. otkriveno je ova heliofitna vrsta na Kosovu usko povezana sa serpentinskim terenima, gdje je dominantna vrsta u smislu brojnosti, društvenosti i pokrivenosti. Dobro se prilagodila ekološkim uvjetima ovih terena. Ustanovljeno je da je na teritoriju Kosova Forsythia europea dobre vitalnosti, stalnoga areala i da nije ugrožena antropogenim faktorom (IZVOR Endemie, steno-endemic and relict plants in serpentines of Kosova; Fadil Millaku, Paul Heiselmayer, Ferat Rexhepi, Elez Krasniqi, Christian Eichberger, Agim Haziri. Sauteria 16, 2008. PDF) Opis biljke. Balkanska ili europska forsitija (lat. Forsythia europaea) je vrsta iz roda forsitija (Forsythia je rod listopadnih grmova iz porodice maslina: Oleaceae). Rod je nazvan prema škotskom botaničaru Williamu Forsythu (1737.-1804.) koji je bio upravitelj glasovitog kraljevskog vrta u Kensingtonu u Londonu.
Korijen je vrlo dobro razvijen i po tipu žiličast. Stablo je praktički drvenasto, veoma razgranato sa svjetlosivosmeđom korom, iako su mlađe grane još uvijek žutozelene. Po sebi imaju ovalne, bradavičaste lenticele (izdignuti otvor na plutastom tkivu koji služi za transpiraciju i izmjenu plinova). List je jednostavan (prost) i potpun (ima lisnu osnovu, dršku i lisku). Po obliku je elipsast ili jajast, a po obodu može biti nazubljen. Na vrhu je zašiljen, svjetlozelene boje i bez dlačica. Dužina iznosi 4-8 cm, a širina 2-3 cm. Nervatura ( sustav žila koje prolaze kroz list biljke) je mrežasta. Cvijet je pojedinačan, ili ih je po dva, tri na kratkim izdancima. Čašicu i krunicu čine po četiri srasla listića (simpetalija). Krunica je tamnožuta i razdijeljena na četiri dijela, znatno duža od početne cijevi koja čini krunicu. Ima dva relativno velika prašnika. Tučak se sastoji od dva oplodna listića, sinkarpan je i nadcvjetan. Biljka je jednodoma, a prisutna je heterostilija. Obično cvijeta u travnju/aprilu prije no što olista. Plod je izdužena čahura, s više sjemena, koji puca po dva uzdužna šava. Osim iz sjemena, ova biljka se razmnožava i vegetativno. Stanište Ovo je termofilna i heliofilna vrsta, što znači da traži svjetlost i toplinu. Naseljava najčešće ogoljene terene na serpentinoj podlozi do visine od 1.000 m. IZVOR Balkanska forsitija. Wikipedija (sr) Rubus ipecensis rech. 1935.
Raste u grmolikim zajednicama na serpetinskoj podlozi. Ugrožena je populacija (potreba za zakonskom zaštitom). Višegodišnja grmolika ili polugrmolika biljka na Kosovu, koja se razlikuje od vrste roda Rubus po prisutnosti cvijeta crvene boje. Stenoendemska biljka Kosova. Otkrio ju je austrijski botaničar RECHINGER 1935. Do sada je ova vrsta pronađena samo u Gubavcu (kod Peći) na vrlo malom lokalitetu, na serpentinskoj podlozi, u blizini vodotoka. |
Podaci o rezervatu "Gubavc"
Površina: 38 hektara Godina zaštite: 1959 Važnost: Botanička važnost / Biljni prirodni rezervat endemsko-reliktne vrsta arista/osja (lat. arista) (Forsythia europeae) Kategorija prema IUCN: Vegetative reserves I. a / Zona vegetacije - Strogi rezervat prirode I. a. 
Područje strogog rezervata prirode "Gubavac"
Izvor: Open Street Map, 2023. 
Područje Kosova nalazi se u središnjem dijelu Balkanskog poluotoka, 90 km udaljeno od Jadranskog mora, odnosno 220 km od Egejskog mora. Kosovo ima modificiranu kontinentalnu klimu ublaženu s očiglednim mediteransko-submediteranskim utjecajima. Ove karakteristike klime ovise o zemljopisnom položaju i reljefu, udaljenosti od mora i utjecaju mediteranskog prodora koji ulazi na Kosovo kroz dolinu rijeke Bijeli Drim. Prema botaničatu F. Rexhepiju (1994, 1997, 2007), flora kosovskih Prokletija može se predstaviti sa 6 podskupina biljaka: mediteranska, istočnomediteranska, zapadnomediteranska, mediteransko-pontička, mediteransko-srednjoeuropska i mediteransko-submediteranska.
Mediteranski floristički element na Kosovu 2.1. Mediterranean plants Arcethobium oxycedri (DC.) M. Bieb. Gubavc-Koprivnik (New location 2007) Bromus squarrosus L. Albanian Alps-Gubavc (New location 2007) Cephalaria leucantha (L.) Schrod. Albanian Alps-Gubavc (New location) Juniperus oxycedrus L. Albanian Alps-Gubavc in serpentine (New location 2007) 2.2. Eastern Mediterranean plants This group includes the following 4 units: Asyneuma limonifolium (L.) Janch. Albanian Alps-Gubavc (New location 2007) 2.6. Mediterranean-Submediterranean plants This grup includes the following 11 units: Allium cupani Raf. Albanian alps-Gubavc (New location 2007) Scilla autumnalis L. Gubavc (new loc ation 2007). |
Lumbardhi i Pejës / Pećka Bistrica
|
Pećka Bistrica (alb. Lumbardhi i Pejës, Bistrica e Pejës) je rijeka na sjeverozapadnom dijelu Kosova, lijeva pritoka Bijelog Drima (alb. Drin i Bardhë, srp. Beli Drim). U gornjem i srednjem dijelu teče kroz kanjone, dok u donjem dijelu teče kroz livade, obale i ravnice.
Izvire na padinama Prokletija, na području Bjeluhe, podno vrhova Staračko-zavojske grupe i planine Čakor. Ovdje, u dnu uvale, na oko 1350 m n.v., na lokaciji gdje je nekada stajao planinarski dom Jelenak, s okolnih planina, viših i od 2000 metara, sustižu vode Čakorskog potoka, Meteškog potoka i potoka Bjeluhe koje znatno osnažuju vodom izvorišno područje i izvor Pećke Bistrice. 
Shematska karta porječja Pećke Bistrice
Prema: Fazliu, 2012. U mnogim izvorima (pa i službenim kosovskim izvorima koji preuzimaju navode iz: Pasha H., 1975. Natyra e Kosovës, Vetitë fiziko gjeografike të ujëmbledhësit të Drinit të Bardhë. Prishtinë, 131-149.) pogrešno je napisano da Pećka Bistrica izvire u Usovištu (Usovishtë), na nadmorskoj visini od 1932 m. Radi se o vrhu Usovište (1933 m) na planini Mokroj (alb. Bjeshka e Moknes) pod kojime izviru Šekularska, Jošanička i Bogska rijeka, sve pritoke Lumi i Pejës (Pećke rijeke - Adžovice) - koja pod Kućištem utječe u Pećku Bistricu.
Duž svoga toka Pećka Bistrica prikuplja vode sa sjevernih padina Staračko-zavojske grupe, Bogićevice, Ljumbardskih planina, Koprivnika, istočnih padina planine Mokre i Čakora, kao i južnih padina Cmiljevice, Hajle i Štedima. Tijekom vremena rijeka se duboko usjekla u vapnenačke planinske lance između Ljumbardske planine na jugu te Štedima i Hajle na sjeveru i izdubila 23 km dugačak kanjon, Rugovsku klisuru, duboku i do 1000 metara. Događalo se da odroni duž njezina toka stvore umjetna jezera, koja bi se kasnije izlila i nanijela štetu, kao što se to dogodilo u Peći 1926. godine, a odron praćen poplavom se dogodio i 5.2.1937. Kada iz planine izađe u Metohijsku ravnicu (Dukađinsku r.), rijeka protječe kroz grad Peć (Peja), na čijem se zapadnom rubu u dolini rijeke nalazi Pećki patrijaršijski manastir. Rijeka počinje vijugati, prolazeći kroz sjedište grada i dijeleći ga na dva dijela. Nakon prolaska kroz grad nastavlja teći prema jugoistoku gdje se spaja s mnogim rječicama i potocima iz susjednih planinskih lanaca. Duž svoga toka formira plodna polja. Južno od Kline, kod mjesta Novo Selo - Zajmova, ulijeva se u Bijeli Drim. Dužina njezina toka iznosi 62 kilometra, a površina slijeva iznosi 503,5 km2. Pećka Bistrica sudjeluje s 11,5% ukupne površine sliva Bijelog Drima (Drin i Bardhë), što je drugi (nakon sliva Erenika) po prostranosti sliv neke od pritoka Bijelog Drima. |
Ime rijeke
Bistrica na srpskom znači "bistra voda", što seže do praslavenskog korijena *-bistr. Pridjev pećka označava grad Peć koji se nalazi na obali rijeke. Albanski lumbard znači bijela voda. 
Pećka Bistrica u Rugovskoj klisuri
|
Gryka e Rugovës / Rugovska klisura
|
Rugovska klisura (alb. Gryka e Rugovës; srp/ćir.. Руговска клисура) je 25 km dug rječni kanjon u Prokletijama, na sjeverozapadu Kosova, blizu granice s Crnom Gorom. Kroz kanjon prolazi rijeka Pećka Bistrica. S dužinom od 25 km i svojom dubinom, Rugova se smatra jednim od najdužih i najdubljih kanjona u Europi. Središnji dio klisure dug oko 6 km, obilježavaju mjestimice vertikalne strane planinskih masiva Ljumbardske planine i Štedima, duboke preko 1000 m. Klisura je nastala vodenom erozijom i povlačenjem Pećkog ledenjaka. U razdoblju pleistocena, klisurom je silazio Pećki (Rugovski) ledenjak koji je na izlasku iz kanjona, kod Pećke patrijaršije, stvorio 260 metara visoke morene. Godine 1985. Rugovski kanjon proglašen je, na površini od 4301 ha, zaštićenim spomenikom prirodne baštine zbog svojih geoloških, hidroloških, speleoloških i botaničkih vrijednosti i spektakularnog krajolika.
Grad Peć se nalazi na istočnom ulazu u taj klanac. Kanjon se počinje sužavati oko tri kilometra uzvodno (zapadno) od Peći i nastavlja se sužavati narednih šest kilometara, stvarajući strmu klisuru kroz koju protječe Pećka Bistrica. Najviše se sužava u ispustu, koji se nalazi uz cestu koja povezuje Kosovo s Crnom Gorom. Prosječna dubina kanjona je 650-1000 metara. Padine nad kanjonom su naseljene na istočnoj strani (malo selo Shtupeq i Vogël - Mali Štupeć (Mali Štupelj) - jedino je naselje u klancu), a u ljetnim mjesecima i na zapadnoj strani. U kanjonu ima nekoliko slapova i mnoštvo izvora, kao što su Uji i Zi (Crna voda) i Kroi i km-5 (Vrelo kod petog kilometra). U šestom kilometru kanjona nalazi se vodopad visok 25 metara koji izvire iz litica na njegovoj južnoj strani i pada direktno u rijeku. U klancu se nalaze stotine špilja, od kojih je većina još neistražena. Dobro poznate špilje uključuju Gryka e Madhe (špiljski sustav Velikog kanjona; koji je istražen oko 11 km), Shpella e Karamakazit (spilja Crnih škara) i Shpella e Kallabes (špilja Kallaba; u kojoj su pronađeni arheološki ostaci drevnih ljudi). Poznati lučni most povezuje kanjon, ispred kojeg se nalazi stijena s crtežom atlete za koji se smatra da je iz pelazgijskog razdoblja (Pelazgi su bili rethelensko starotesalsko pleme koje je, prema antičkim grčkim piscima, nastanjivalo prostrana područja Sredozemlja, Grčku, Kariju, Kretu, pa čak i Siciliju, južnu Italiju i Etruriju u razdoblju prije doseljenja Grka.). 
Rijeka Pećka Bistrica u dijelu toka kroz Rugovsku klisuru
|
Tuneli na prometnici Peć-Kućište-Čakor, koja se probija kroz Rugovski klanac.
Turizam
Rugovski kanjon i njegova okolica nude izvrsne mogućnosti za planinare, penjače i istraživače spilja. Izgrađena je "Via Ferrata", prva na ovome dijelu Balkana, koja omogućuje planinarima doživljaj penjanja po stijenama. Pećka patrijaršija, povijesno i duhovno sjedište Srpske pravoslavne crkve, nalazi se na ulazu u kanjon. |
KOPRIVNIK / MALI E KOPRIVNIKUT
|
Veternik se smatra najvišim vrhom (2460 m) Koprivnika, a smjestio se iznad istočnog dijela litice Krš-Čvrlje. Zapadnije je vrh Çvërla (2413 m.); također Qvërla, Çfërla, srpski Vrh Krš Čevrije, Čverla - a mnogi ga zovu i Maja e Milishevcit.
Pristupi na planinu (Koprivnik)
Iz smjera Dečana do Pleća. Od Dečana cestom kroz dolinu rijeke Dečanske Bistrice (Lumbardhi i Deçanit, Bistrica e Deçanit) do hidroelektrane Kožnjar (Kozhnjeri / Lumbardhit HEC) na Kožnjarskoj Bistrici (Kozhnjeri). Ovdje je moguće ostaviti vozilo i nastaviti uspon na planinu pješice - desno uzbrdo - prema stanovima Pleća (1750 m n.v.). Tom zemljanom šumskom cestom prolaze i vozila. Uz cestu se spuštaju planinske vode koje padaju prema dolini Bistrice. Uspon ide južnim padinama koje su izloženije suncu pa se snijeg ranije otapa nego na sjevernim padinama nad Pećkom Bistricom. Iz Peći preko Miliševca do Pleća. Iz Peći preko Bijelog Polja, cestom za Dečane sve do naselja Belo Polje (alb. Bellopojë). Odavdje starom cestom, s brojnim serpentinama uz rječicu Sušicu, preko Bjelopoljskih Stanova, sve do sedla qafa Koprivnik, na visini od 2170 m između Koprivnika i Streočke planine. Od sedla se može nastaviti prema istoku do katuna Pleća, također i prema sjeveroistoku, preko klekovine i sipara u podnožje stijene Čverla pod Veternikom radi alpinističkog uspona. Od prijevoja u smjeru juga vodi staza na Streočku planinu. Kako bi se uspelo na vrh Veternik planinarskim načinom potrebno je prije sedla, ili od Bjelopoljskih Stanova, ili na nešto višoj visini - iznad livada Gornje Štavnice (a prije sedla) - skrenuti desno kako bi se izašlo na greben Vetrenika (Golubinjak) i njime prišlo najvišem vrhu. |
PLEQJA, E BUKURA E BJESHKËVE TË DEÇANIT! 15.11.2019
Autor: Radiotelevizioni 21 Datum objave: 15.11.2019. |
Bjeshka e Pleqes / Bjeshka e Pleçës / Pleqja
|
Stanet e Pleçës / Stanet e Pleqes / Pleća
Na ovaj dio planine izdižu ljudi iz sela (Istinići, Истинићи) tako da se ovaj dio planine osim naziva Bjeshka e Pleqes odn. Pleqa (Pleća) naziva još i Bjeshka e Isniqit (Isnićka planina). Nad katunom se dva vrha izdižu iznad 2400 m n.v.: Qverle (Maja e Qverles) i Veternik (Maja e Veternikut).
Od Pleće se odlično vide prokletijske planine Gjeravica, zatim Rupa (Maja e Rupës) i Marjaš (Marjash / Marashi / Maja e Marjashit) u Bogićevici, Guri i Kuq u Ljumbardskim planinama i dr. Prema jugoistoku, u nastavku Pleće pogled puca prema Streočkoj planini (bjeshka e Strellcit). Kolibe Plećanskog katuna (alb. Stanet e Pleqes) smjestile su se na oko 1750 m n.v. na vrhu sekundarnog grebena Koprivnika, jugoistočno od prijevoja Qafa Millishefcit, preko kojega vodi staza na istomene katune između Ljumbardskih planina i Koprivnika. Pleća imaju dva dijela Gornja Pleća i Donja Pleća. Područje katuna Stanet e Pleqës često služe kao polazna točka za uspon na vrhove Çverla-Veternik. |
Powered by Wikiloc |
|
BJESHKA E PLEQES-Se shpejti!
Autor: Ajete Shaban Beqiraj Official Datum objave: 30.12.2022. Opis. Pleqja nuk ishte vetem bjeshke e cila sfhrytezohet nga bjeshketare e vizitore per pushime ne stinet e ngrohta, por ka brenda vetes edhe nje vendbanim te lashte joformal I cili mbajti frymen e jetes ne cdo stine. deri ne luften e fundit, me shperthimin e se ciles krahas Bellese u dogj dhe u rrenua nga forcat serbe. Pleqja eshte vendbanimi I dyte pas Bellese, i cili ka marre edhe formen ligjore. Ndersa, me ndertimin e rrugeve drejt tyre, komuna e Decanit synon rikthimin e jetes ne keto hapesira,rikthimin e namit te Decanit si nje qytet turistik si dhe vendosjen e tij ne harte si njeri nder desitanconet me te rendesihme turistike te Republikes se Kosoves dhe me gjere. BJESHKA E PLEQES - Se shpejti! Pergatitit dhe realizoi: JETA BEQIRAJ Youtube.com/@JetaBeqiraj © Ajetë Shaban Beqiraj |
Hapet rruga kah Bjeshka e Pleqes - Ringjallet një vendbanim shekullor
Autor: Ajete Shaban Beqiraj Official Datum objave: 9.9.2022. Opis. Rruga kah Bjeshka e Pleqes hap arterjen kryesore drejt një vendbanimi shekullor në gjirin e saj, I cili në vitin 2020 me vendim të asamblesë komunale të Decanit ka kaluar procedurat ligjore për t’u shpallur vendbanim. PLAYLIST - ALPET SHQIPTRE: :https://www.youtube.com/playlist?list... Hapet rruga kah Bjeshka Pleqes - Ringjallet një vendbanim shekullor #topmountains #decan © #Ajetë Shaban Beqiraj Official |
BJESHKA E PLEQES - Reportazh
Autor: Ajete Shaban Beqiraj Official Datum objave: 15.1.2023. Opis. “Bjeshka e Pleqes”është reportazhi I radhës nga Alpet e Kosovës, gjegjsisht bjeshkët e Decanit, I cili që nga viti 2020 gëzon statusin si vendbanim dhe në një të ardhme të afërt, synohet të shndërrohet në fshat turistik. Falenderim I vecantë të gjithë njerëzve vullnetmirë për përkrahjen në promovimin e trashëgimisë sonë kulturore dhe natyrore. #topmountains Created by: Jeta Beqiraj Youtube.com/@JetaBeqiraj © Ajetë Shaban Beqiraj |
Veternik / Maja e Veternikut (Veterniku)
NADMORSKA VISINA 2461 m
|
Çvërla (Krš-Čvrlje) je jedna od najvećih litica na Kosovu i nalazi se između planinskog područja Peći i Dečana. Najviša točka te stijene poznata kao Veternik nalazi se na 2461 m nadmorske visine.
IZVOR Veternik (Berg). Wikipedia (de)(en) #/media/Datei:%C3%87v%C3%ABrla_from_Belleja.jpg)
Çvërla fotografirana iz Bellejske planine (Streočka planina)
Stijena na južnoj strani Koprivnika s Veternikom ispred i Çfërla sasvim iza. Autor: Snownjeri - Eigenes Werk, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=24802608 |
#/media/Datei:Pyramid_Veternik.jpg)
Pogled na vrh Veternik koji je najviši vrh litice Çvërla
Autor: Snownjeri - Eigenes Werk, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=24802544 Powered by Wikiloc |
Maja e Milishevcit
Na tabli postavljenoj na vrhu stoji Maja Milisevcit, 2413 m. Isti smjerokaz pokazuje kako ima 2 sata hoda do vrha Maja Çferlës, 3:30 h do Shtegu Shëndeti, 30 min Milishevc i 50 minuta Zllonopojë
|
BACA RAMIZ SHPJEGON NE MAJE TE MILISHEFCIT, 08 SEPT 2013
Autor: Outdoor Njeri Datum objave: 9.9.2013. |
|
Belopoljski cirk
|
Belopoljski cirk, iznad Belopolja, između Koprivnika i Streočkog vrha nalazi se od 1996. godine na Listi geomorfoloških objekata geo-nasleđa Srbije, kao "jedinstven primjer kompletne serije glacijalnog reljefa, čija ga dostupnost i očiglednost svrstavaju u otvorene stranice geomorfološkog udžbenika".
Uklesan između Koprivnika, čiji je najviši vrh Veternik (2461 m) sastavljen od masivnih vapnenaca i dolomita, i Streočke planine, čiji je vrh Streoc (2377 m) sastavljen od crvenih cefalopodskih vapnenaca i crvenih mramorastih i škriljastih vapnenaca, pjeskovitih glinaca i glinovitih i liskunovitih pješčenjaka u obliku kape na osnovi od škriljastih granitoidnih stijena i dijabaza, tipičan primjer cirka formiranog u terenu sa složenim i raznovrsnim geološkim sastavom, što je selektivnom erozijom i različitim stupnjem otpornosti prema ledenjačkoj i postglacijalnoj eroziji dodatno opteretilo sliku predjela i povećalo stupanj raznovrsnosti i modifikacija osnovnih oblika reljefa. Takve modifikacije osnovnih geomorfoloških procesa u toku formiranja oblika reljefa u zavisnosti od geološke podloge, dodatna su vrijednost jer obogaćuju spektar raznovrsnosti oblika reljefa i povećavaju ukupni geodiverzitet objekata i predjel u cjelini. Cirk je sastavljen od dva blizanačka cirka. Zajedničko dno mu je na 1.800 m, gde su koncentrirane najmlađe cirkne morene, djlomično zasute siparskim materijalom i obrušenim blokovima s litica oboda cirka. Na cirk se nastavlja kratak, strmi viseći valov, koji se potom nastavlja strmom, dubokom i neprohodnom klisurom Belopoljskog potoka, nastalom u vrijeme otapanja ledenjaka usjecanjem podledenjačkog potoka, danas samo povremene bujice. Na kontaktu sa dnom Metohijske kotline formirana je džinovska makroplavina pravilnog konusnog oblika, tako da je cjelina glacijalne serije, od grebena visokoplaninskog okvira, samog cirka, kratkog visećeg valova, strme klisure i plavine u kojoj se potok gubi bez traga, vrlo instruktivan profil i preglednošću i očiglednošću predstavlja klasični primjer planinske glacijacije i visećeg tipa ledenjaka, kakav se i u udžbenicima rijetko nalazi. IZVOR Grupa autora: Metohijske Prokletije / Prokletije of Metohia. Zavod za zaštitu prirode Srbije. Beograd, 2003. str. 71. 
Pogled na Belopoljski cirk iz smjera sjeveroistoka
Izvor: Google Earth, 2023. |
Jezero
Cesta između provalije Jezera i Miliševca
|
Potok Miliševac
|
STREOČKA PLANINA / BJESHKA E STRELLCIT
KOORDINATE 42.5980, 20.2297 NAJVIŠI VRH Maja e Strellcit / Maja Streoc NADMORSKA VISINA 2377 m
|
Streočka planina, alb. Bjeshka e Strellcit također pripada masivu (grupa Koprivnika) koji se uzdiže između dolina Pećke i Dečanske Bistrice (Bistrica e Deçanit). Od Koprivnika je jasno odvojena prijevojem qafa Koprivnik, na visini od 2170 m, smještenog ispod strmog stjenovitog zida s južne strane Koprivnika.
Nadmorska visina vrha Maja e Strellec (Streoc) je 2377 metara. Planinski teren oko vrha Strelci na zapadnom dijelu je razvedeniji, dok na istočnoj strani strmo pada u Metohijsku, odn. Dukađinsku ravnicu. Područje u istočnom podnožju Streočke planine je gusto naseljeno, s prosječno 222 stanovnika po kvadratnom kilometru. Najbliži grad je Deçan / Dečani, 7 km jugoistočno i Peja / Peć, 8,3 km sjeveroistočno od vrha Maja e Strellec. Prosječna godišnja temperatura u regiji je 7°C. Najtopliji mjesec je kolovoz/avgust, kada je prosječna temperatura 18°C, dok je najhladniji mjesec prosinac/decembar, sa -6°C. Prosječna godišnja količina oborina iznosi 1395 milimetara. Najviše oborina je u svibnju/maju sa 158 mm oborina, a najsuši kolovoz/august sa 35 mm oborina. IZVOR Maja e Strellcit. Wikipedija (sq) Pristupi na planinu (Streočka planina)
Od naselja Strellc i Eperm. Do katuna Streočki Stanovi vodi asfaltirana cesta iz naselja Strellc i Eperm u podnožju planine. Iz Peći preko Belog Polja, cestom za Dečane sve do naselja Belo Polje (alb. Bellopojë). Odavdje starom cestom, s brojnim serpentinama uz rječicu Sušicu, preko Bjelopoljskih Stanova, sve do sedla qafa Koprivnik, na visini od 2170 m između Koprivnika i Streočke planine. Od sedla se može nastaviti prema istoku do katuna Pleća, također i prema sjeveroistoku, preko klekovine i sipara u podnožje stijene Čverla pod Veternikom radi alpinističkog uspona. Od prijevoja u smjeru juga vodi staza na Streočku planinu. 
Maja e Strellcit
Izvior: By Albinfo - Punë e juaja, CC BY 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=65156444 |
Dioba Između Crvenog krša (koji je dobio ime po crvenkastoj boji njegovih stijena), planine Starca, Pazarišta, doline u izvorištu Pećke Bistrice (gdje je nekada bio najveći stočni pazar u Prokletijama) i sela Meteha (nekada posjeda manastira Visoki Dečani) prostire se planina Dio. Preko sjedla ove planine prolazio je karavanski put iz Plava za Peć kroz Rugovsku klisuru. Na tom sjedlu, veoma davno, kako se prpovijeda, dijelila su se braća u čijem je vlasništvu ova planina bila, kao i mnoga imanja u njenoj bližoj i daljoj okolini. Zato je u narodu ova planina nazvana Dio. Najstariji brat, koji je bio neobično dobar strijelac uzeo je imanje blizu Dečana. On je tamo osnovao naselje koje je po njemu dobilo ime Streoc. Srednji brat se zvao Gusinj. Njemu je pripalo imanje u ravnici koju okružju planine Vezirova brada, Trojan i Greben, i rijeke Grnčar, Vruja i Dolja. Naselje koje je osnovao po njemu je dobilo ime Gusinje. Najmlađi brat na dio dobi imanje na Šar-planini. Naselje koje je osnovao postade Gostivar. Braća su imala kao vilu lijepu sestru. Njena kosa bila je dugačka i plava, pa su je zvali Plava. Njoj je pripala zemlja oko blata (jezera). Tu je osnovala naselje koje po njoj dobi ime Plav, a blato – Plavsko blato (raniji naziv za Plavsko jezero). Neki ljudi ne vjeruju u legende. Oni kažu da naziv Dio potiče od alb. riječi diell, što znači sunce. Zaista, sunce, od svih okolnih planina, prvo obasja planinu Dio i, takođe, najkasnije zađe. Tako Dio preko čitavog dana miluju zlatni sunčevi zraci. Iz knjige Rame Markišića: Kamen je težak dok nije pomjeren sa svoga mjesta – iz usmene proze plavsko-gusinjskog kraja, Almanah, Rožaje, 2008. |
|
|
Reportazh në Bjeshkën e Strellcit
Autor: Radiotelevizioni 21 Datum objave: 22.9.2022. Web: https://rtv21.tv |
Një mall i pashuar për BJESHKËN E STRELLCIT
Autor: Ajete Shaban Beqiraj Official Datum objave: 15.10.2022. Opis. Në përkujtim të një njeriu të mirë, I cili doli të jetë ndër shikuesit e mi besnik. Bisedat e përfshira në këtë reportazh të shkurtër janë spontane dhe ishin të destinuara vetëm si pamje për reportazhin BJESHKA E STRELLCIT III. Ndërsa,intervista e planifikuar me Gani Elezajn nga Strellci I Deçanit nuk u realizua kurrë, ngaqë semundja e papritur për pak javë ia mori jetën... |
|
Bjeshka e Strellcit - STRELLCI I RI, 2021
Autor: Ajete Shaban Beqiraj Official Datum objave: 1.3.2022. Opis. Bjeshka e Strellcit-STRELLCI I RI është reportazhi i radhës në ciklin e emisioneve që sjellin larminë e jetës në bjeshkët e Kosovës, hapja e rrugës drejt së cilës sjell adhuruesit e natyrës më pranë bukurive të saj.Ndërsa, elektrifikimi i cili pritet të implementohet si vazhdimësi e këtij projekti do ta shndërrojë Bjeshkën e Strellcit në një vendbanim të ri dhe me emërtim të ri: STRELLCI I RI! Bjeshka e Strellcit-STRELLCI I RI, gjendet në kurorën e vargmaleve të Alpeve Shqiptare me rreth 2,365 metra lartësi mbidetare, ndërsa arritja e saj për dhjetëra minuta e shndërron atë në një atraksion turistik, të arritshëm për çdo vizitorë. |
BJESHKA E STRELLCIT I - Viti 2020
Autor: Ajete Shaban Beqiraj Official Datum objave: 17.9.2020. Opis. "Bjeshka e Strellcit", sjell sekuenca nga jeta bjeshkëtare në tëbanat rreth e qark Majës së Strellcit, me mbi 2,300 metra lartësi mbidetare. Emisioni i realizuar për RTK-në në korrik 2020 në Bjeshkën e Strellcit,këtu është postuar vetësi kopje në low res. |
Rruga kah BJESHKA E STRELLCIT - Aorta e një vendbanimi të ri
Autor: Ajete Shaban Beqiraj Official Datum objave: 26.8.2022. Opis. 11.748 pregleda • 26. kol 2022.Rruga e rrëpirët dhe e ashpër e Bjeshkës së Strellcit e cila fillon në Grykën e Strellcit dhe përfundon rrëzë Majës së Strellcit në lartësi mbidetare prej rreth 2,300 metra, nuk përbën më rrezik për bjeshkëtarë e vizitorë. Me nismën e komunës së Deçanit dhe me mbështetjen e Ministrisë së Infrastrukturës , asfaltimi I saj po finalizohet duke hapur arterjen kryesore të zhvillimit të turizmit malor në këtë zonë si dhe vënë në funksion aortën e një vendbanimi të ri në komunën e Deçanit. |
|
Bjeshka e Bekuar e Strellcit, nikoqirët e radhës familja Kapitaj
Autor: RTV Fontana Datum objave: 20.9.2021. Opis. Te gjitha te drejtat mbrohen nga RTV Fontana All rights reserved by RTV Fontana https://www.facebook.com/Radiofontana ... https://www.instagram.com/rtvfontana/ |
Bjeshka e Belleja
Padine Streočke planine iznad naselja Belleja po njemu se nazivaju Bjeshka Belleja.
Stanet e Strelcit / Streočki stanovi
Do katunskog (u novije vrijeme i vikendaškog) naselja Streočki stanovi iz nizine vodi asfaltirana cesta iz naselja Strellc i Eperm. Cesta završava kod ovećeg ugostiteljskog kompleksa, na oko 1860 m n.v.
|
FSHATI BELLE - FENIKSI PELLAZGO-ILIR, reportazh
Autor: Ajete Shaban Beqiraj Official Datum objave: 25.11.2022. Opis. Reportazhi i metrazhit të gjatë "Fshati BELLE - Feniksi pellazgo-ilir", sjell shembullin më të lartë të ringritjes së një fshati të djegur,të rrënuar e të depopulluar deri në shkretim.... Është ky fshati Belle, pak kilometra në veriperëndim të Deçanit, banorët e të cilit iu nënshtruan respresioneve të vazhdueshme nga pushtues të ndryshëm ndër shekuj.Lufta e Kosovës boshatisi edhe shtëpinë e fundit,ndërsa edhe pas çlirimit të Kosovës banorët për vite të tëra u privuan nga e drejta e qasjes në pronat e veta në emër të mbrojtjes së Zonës së Veçantë të Manastirit të Deçanit... Rikthimi i jetës në këtë fshat malor u mundësua vetëm në vitet e fundit me rregullimin e infrastrukturës nga Komuna e Deçanit. Përderisa,ndërtimi i një qendre agro-turizmi në fshatin Belle duke ruajtur me kujdes cdo detaj të trashëgimisë kulturore dhe historike të kësaj zone,rikthen në jetë një fshat i cili po jepte frymën e fundit për të mbetur edhe shembulli më i mirë për rikthimin e jetës edhe në fshatra të tjera të cilat i shkretoi lufta më e fundit. Falenderim i veçantë komunitetit tim të dashur! Fshati BELLE - Feniksi pellazgo-ilir Përgatiti dhe realizoi© : AJETË Shaban BEQIRAJ youtube.com/@JetaBeqiraj |
BELLEJA, nga katundi i djegur në fshat turistik-Së shpejti!
Autor: Ajete Shaban Beqiraj Official Datum objave: 11.11.2022. Opis. Belleja e Epërme, Belleja e Mesme dhe Belleja e Ulët janë tri vendbanime në Alpet Shqiptare, gjegjsisht në Bjeshkët e Deçanit,banorët e të cilave iu nënshtruan represioneve të vazhdueshme nga pushtete të ndryshme ndër shekuj. Belleja,nga katundi i djegur në fshat turistik-Së shpejti! Created by©: JETA BEQIRAJ youtube.com/@JetaBeqiraj |
FSHATI BELLE, E KALUARA DHE JETA E RE! 08.11.2019
Autor: Radiotelevizioni 21 Datum objave: 8.11.2019. |
DOLINOM DEČANSKE BISTRICE
Belleja (Belle) / Belaje
Kozhnjar / Kožnjar
Naselje Kožnjar nekada je činila gomila drvenih baraka, nastambi šumskih radnika i pograničnih stražara (jugoslavensko-albanska granica). S ovog mjesta, gdje se sastaju Kožnjarska i Dečanska Bistrica, uspinje se cesta u velikim zavojima na brdo Kožnjar.
Kožnjarska bistrica
Deçan / Dečani
Manastir Visoki Dečani
Manastir Visoki Dečani
|
PROČITAJ VIŠE
POPOVIĆ, Danica; VOJVODIĆ, Dragan: Dečanska pustinja / Skitovi i kelije manastira Dečana. Sur. D. Popović, B. Todić. Balkanološki institut SANU. Beograd, 2011. (PDF) |
PO METOHIJSKOJ ZAVALI / RRAFSHI I DUKAGJINIT
Isniq / Istinići (Истинићи)
|
Isniq (srpski: Истинићи/Istinić) je naselje uz tok Dečanske Bistrice, sjeverno od Dečana na zapadu Kosova u Metohijskoj zavali, odn. ravnici Dukagjini u podnožju Prokletija.
Povijest
U srednjem vijeku selo je bilo dio metoha (manastirskog imanja) Dečana i njime su upravljale dvije obitelji. U osmansko doba selo je bilo podijeljeno na tri timara* (vojna imanja) na čelu s tri spahije. Mnogi stanovnici postupno su prihvatili islam u 18. stoljeću. Isniq se spominje u Lahuta e Malcis**. Kroz povijest, albansko stanovništvo na tom području živjelo je prema kodeksima ponašanja temeljenim na tradicionalnom Kanunu. Dana 29.9.1998. jugoslavenske snage dale su ultimatum albanskim pobunjenicima u selu da predaju oružje, a nakon pristanka na to prikupljeno je ukupno 735 komada oružja. Mnogi su stanovnici također bili protjerani i pucano je na njih iz srpskih paravojnih baza. *Timar (tur. riječ) je u osmansko vrijeme bilo feudalno imanje o kojemu su se starale spahije.Timarski sustav je vrsta lenskog feudalnog sustava. Preuzet je od Bizantskog carstva a u tadašnjoj je Europi bio isto poznat pod nazivom desetina. Zemljište je ostalo i nakon turskih osvajanja u rukama lokalnih vazala s time da su morali plaćati porez. Veličina imanja koja je spahijama dodijeljena je bila dovoljna da prehrane sebe i svoje obitelji, radnike te nekolicinu vojnika koji su ga štitili. Sakupljanje poreza je bila dužnost bilježnika (tur. teftertari). **Lahuta e Malcís je epsko remek-djelo (hrv. Planinska svirala) iz 1937. godine. Autor je Gjergj Fishta, rođen u Zadrimi, bio je albanski pjesnik, franjevac, borac za nacionalna prava, rilindas (rilindas = aktivist Albanskog nacionalnog pokreta - Rilindja Kombëtare) i prevoditelj. |
Berit Backer norveška socijalna antropologinja i etnografkinja, voditeljica Instituta za istraživanje mira, objavila je literaturu o albanskim obiteljskim strukturama na temelju studija provedenih upravo u selu Isniq.
Behind Stone Walls: Changing Household
Organisation Among the Albanians of Kosovo (Albanian Studies Book 10) Autorica: Berit Backer Urednici: Robert Elsie, Antonia Young Fotografija: Ann Eek Dukagjini Balkan Books, Peja 2003 Knjiga ‘Iza kamenih zidova’ je sociološka, točnije socijalno-antropološka studija tradicionalnog albanskog društva. Posebno se usredotočuje na formiranje i evoluciju kućanstava i obiteljskih struktura među kosovskim Albancima, a napisana je na temelju terenskog rada koji je autorica obavila u selu Isniq na zapadnom Kosovu 1976. godine. Studija čitatelju pruža s fascinantnim uvidom u egzotični svijet koji će uskoro, kako je autorica i predvidjela, pripadati prošlosti. |
Lëbushë / Ljubuša
Strellc i Epërm / Gornji Streoc
Lybeniq / Ljubenić
Bellopojë / Belo Polje
AKTIVNOSTI
Penjaštvo i alpinizam
Koprivnik, prvenstveni uspon
Izvor: Željko Smerke: Alpinistički vodič. Zagreb, 1963. |
Prvi opisani alpinistički uspon
SMJER KROZ JUŽNU STIJENU KRŠA ČVRLJE (2) Prvi penjali: dr Željko Poljak i Vlado Gračanin, 15.7.1951. godine Izvor podataka o prvenstvenom usponu. Željko Smerke: Alpinistički vodič. Zagreb, 1963. U knjizi je opisan i shemom prikazan (str. 202) prvi alpinistički uspon na vrh koji je naveden pod imenom Maja Četav - danas poznatiji kao Veternik. Pristup: Iz mjesta Peći, na podnožju Prokletija cestom u pravcu Dečana do sela Belo Polje. Starim putem s brojnim serpentinama uz rječicu Sušicu do sedla na visini od 2170 metara, između vrha Maja Četav (2460 m) i Maja Streoc (2377 m). Od Peći 4 sata hoda. Od sedla preko klekovine i sipara do ulaza u stijenu pod najvišim vrhom, 10 minuta. Opis: Uspon iza markantne stjenovite glave. U sredini smjera nalazi se polica kojom desno do kraja, te onda gore na sam vrh. Teškoća: III, mjestimično IV, visina stijene 300 metara, vrijeme penjanja 3 sata. Silaz: Sa vrha grebena na sedlo 15 minuta. |
IZVORI I LITERATURA
MARKOVIĆ, Mirko: Po istočnim Prokletijama (Bilješke sa puta po Lumbardskim planinama i Koprivniku). Naše planine, 1957, br. 3-5, str. 89 (PDF)
