|
|
SREDIŠNJI POJAS > SREDIŠNJE BOSANSKO-HERCEGOVAČKE PLANINE > VRANIČKA GRUPA > Šćit (Štit)
Država: Bosna i Hercegovina
Najviši vrh: 1781 m
Koordinate najvišeg vrha:
Država: Bosna i Hercegovina
Najviši vrh: 1781 m
Koordinate najvišeg vrha:
Šćit (ili Štit) je planina u srednjoj Bosni, sjeverozapadno od gradića Fojnice. Pruža se u pravcu sjeverozapad - jugoistok. Prostire se na području općina Novi Travnik i Fojnica. Na sjeveru prelazi u planinu Krušćicu. Vodotoci od ispod vrha teku ka jugoistoku pored sela Klisure i Turkovića. Najviši vrh se nalazi na 1781 metara nadmorske visine. Pretežito je građena od gabra, nepropusnih paleozojskih škriljevaca i vapnenaca. Sa susjednim planinama Vranicom i Bitovnjom tvori geološko-tektonsku cjelinu. Južnim podnožjem protječe gornji dio Fojničke rijeke, pritoke Bosne. Pretežito je pod šumom.
IZ STARE LITERATURE
Vranica, Zec i Šćit planina teritorijalno spadaju u srednjobosanske planine, a pripadaju dinarskom sistemu te tako sačinjavaju širok planinski masiv koji se pruža na prostoru od Fojnice do Gornjeg Vakufa. Na ovim planinama postoje dobri geomorfološki, hidrografski i vegetacijski uslovi, pa se u zonama iznad šume javljaju visokoplaninski pašnjaci. Povremena stočarska naselja locirana su pretežno u predjelima gdje su omogućene veće pašnjačke površine i dovoljna količina vode, a ti uslovi su najbolje zastupljeni na Vranici. Ovo područje je u prošlosti bilo poznato i po tome što se dolinom Neretvice i Zec planine dolazilo u naselja srednje Bosne, gdje su u neposrednoj blizini bili trgovački i rudarski centri, a i poznata srednjovjekovna naselja. Na ovim predjelima je nekada bilo razvijeno nomadsko stočarenje, no u današnjim uslovima život stočara se mijenja i polako dolazi do odumiranja istjerivanja stoke na planine. Zemaljska vlada Bosne i Hercegovine je 6. 1. 1905. godine izdala nalog okružnom uredu u Fojnici da popiše sve pašnjake na Zec planini radi utvrđivanja poreza, odnosno pašarine. Zemaljskoj vladi u Sarajevu se tada obraćaju obitelji Alaupović (Prokos), Perić (Zec planina), Čohadžić i Salihagić (Zec planina), kao i upraviteljstvo samostana u Fojnici (Fratarske staje), tražeći odobrenje za obnove svojih planinskih koliba na pašnjacima na Zec planini, odosno Vranici, a dokumentacijom su morali dokazati i svoje vlasništvo nad tim pašnjacima, koje im se priznavalo još od vremena Osmanske uprave. Zanimljivo je kako se je, na primjer franjevcima, u tom periodu priznavalo pravo vlasništva nad tim pašnjacima. Kod kadije se tada uz nekoliko svjedoka koji su se „razumjeli u stvar“ i pisanim dokumentima sve završavalo isti dan. Najbrojnija dokumentacija u ovom predmetu odnosi se na razgraničenje između pašnjaka koje su koristili obitelji Čohadžić i Salihagić na Zec planini s jedne strane i Franjevačkog samostana sa pašnjacima od Vrankamena, Matorca, Poljane i Kozograda s druge strane...
Ciјeli niz ovih međusobno povezanih planinskih masiva ubraјa se u geološkom pogledu u srednjobosanske škriljaste planine. Njihov pravac pružanja јe ЈI — SZ počev od Tarčina i Bradine do Busovače i Gor. Vakufa. Sve su ove planine nanizane od velikog novog tunela kroz Ivan-planinu (3.700 m dug), koјi spaјa stanice Raštelicu i Bradinu prema zapadu ovako : Vel. Ivan, Lisinj, Bitovnja, Pogorelica, Zec, zatim Vranica, Matorac i Šćit-planina. One se prostiru u područјu srezova: foј-ničkog, bugoјanskog i travničkog, a dјelomično i srezova konjičkog i prozorskog. Oblik visova ovih planina јe pretežno glavičast i do naјviših kota pokriven zemljom i obrastao biljem. Sa svih strana ovih planina do visine 1000 m nižu se ziratne zemlje, oranice, livade i pašnjaci. Iznad 1000 — 1600 m visine prostiru se velike većim diјelom crnogorične, a ponešto i bјelogorične šume. Naročito su liјepe i po kvalitetu drveta odlične šume u planini Šćitu, u šumskom područјu zv. Šebešić. (Ovo јe područјe zakupila firma „Ugar" iz Turbeta kraј Travnika za eksploataciјu. Preduzeće јe već provelo šumsku željeznicu iz Turbeta poviše Travnika do u šumsko područјe). Po svim ovim planinama u visini preko 1600 m prostiru se buјni i pitomi pašnjaci. Sve ove planine do pod same vrhove pune
Prema Šćit planini vodi put u sјevero-zapadnom pravcu preko predјela Prokosa. Naјpriјe se ide uz Foјničku Riјeku do šumarske kuće u Prokosu. Odavde pravo sјeveru između sela Oboјak, Čemernica i Klisura (muslimanska sela) do na vrh Šćita (1780 m). Odavde put vodi preko tzv. Miјatove kaldrme (poznatoga Miјata haјduka) u veliku crnogoričnu šumu Šebešić do samoga naselja Šebešića. Dovde ima 4 sata hoda. Odavde se u јužnom pravcu, preko šume Јavorovače ide uz Zlatan Potok sve do na pl. Vranicu. (Kada se napusti pomenuti potok i krene nešto u јugozapadnom pravcu dolazi se naјpriјe do stana (pastirskih koliba) Vranice. Odatle se sa čistih visina već može zapaziti Prokoško Јezero. Od sela Šebešića do Јezera ima oko 5 sati hoda.
IZVOR Jovo Popović: Kroz planine Bosne i Hercegovine Opis planina sa značaјniјim drugim podacima i detaljnim prikazom planinarskih kraјeva sa 54 fotografiјe i 25 karata. Izdanje; Planinarskih društava u Saraјevu, 1935. (PDF)
Vranica, Zec i Šćit planina teritorijalno spadaju u srednjobosanske planine, a pripadaju dinarskom sistemu te tako sačinjavaju širok planinski masiv koji se pruža na prostoru od Fojnice do Gornjeg Vakufa. Na ovim planinama postoje dobri geomorfološki, hidrografski i vegetacijski uslovi, pa se u zonama iznad šume javljaju visokoplaninski pašnjaci. Povremena stočarska naselja locirana su pretežno u predjelima gdje su omogućene veće pašnjačke površine i dovoljna količina vode, a ti uslovi su najbolje zastupljeni na Vranici. Ovo područje je u prošlosti bilo poznato i po tome što se dolinom Neretvice i Zec planine dolazilo u naselja srednje Bosne, gdje su u neposrednoj blizini bili trgovački i rudarski centri, a i poznata srednjovjekovna naselja. Na ovim predjelima je nekada bilo razvijeno nomadsko stočarenje, no u današnjim uslovima život stočara se mijenja i polako dolazi do odumiranja istjerivanja stoke na planine. Zemaljska vlada Bosne i Hercegovine je 6. 1. 1905. godine izdala nalog okružnom uredu u Fojnici da popiše sve pašnjake na Zec planini radi utvrđivanja poreza, odnosno pašarine. Zemaljskoj vladi u Sarajevu se tada obraćaju obitelji Alaupović (Prokos), Perić (Zec planina), Čohadžić i Salihagić (Zec planina), kao i upraviteljstvo samostana u Fojnici (Fratarske staje), tražeći odobrenje za obnove svojih planinskih koliba na pašnjacima na Zec planini, odosno Vranici, a dokumentacijom su morali dokazati i svoje vlasništvo nad tim pašnjacima, koje im se priznavalo još od vremena Osmanske uprave. Zanimljivo je kako se je, na primjer franjevcima, u tom periodu priznavalo pravo vlasništva nad tim pašnjacima. Kod kadije se tada uz nekoliko svjedoka koji su se „razumjeli u stvar“ i pisanim dokumentima sve završavalo isti dan. Najbrojnija dokumentacija u ovom predmetu odnosi se na razgraničenje između pašnjaka koje su koristili obitelji Čohadžić i Salihagić na Zec planini s jedne strane i Franjevačkog samostana sa pašnjacima od Vrankamena, Matorca, Poljane i Kozograda s druge strane...
Ciјeli niz ovih međusobno povezanih planinskih masiva ubraјa se u geološkom pogledu u srednjobosanske škriljaste planine. Njihov pravac pružanja јe ЈI — SZ počev od Tarčina i Bradine do Busovače i Gor. Vakufa. Sve su ove planine nanizane od velikog novog tunela kroz Ivan-planinu (3.700 m dug), koјi spaјa stanice Raštelicu i Bradinu prema zapadu ovako : Vel. Ivan, Lisinj, Bitovnja, Pogorelica, Zec, zatim Vranica, Matorac i Šćit-planina. One se prostiru u područјu srezova: foј-ničkog, bugoјanskog i travničkog, a dјelomično i srezova konjičkog i prozorskog. Oblik visova ovih planina јe pretežno glavičast i do naјviših kota pokriven zemljom i obrastao biljem. Sa svih strana ovih planina do visine 1000 m nižu se ziratne zemlje, oranice, livade i pašnjaci. Iznad 1000 — 1600 m visine prostiru se velike većim diјelom crnogorične, a ponešto i bјelogorične šume. Naročito su liјepe i po kvalitetu drveta odlične šume u planini Šćitu, u šumskom područјu zv. Šebešić. (Ovo јe područјe zakupila firma „Ugar" iz Turbeta kraј Travnika za eksploataciјu. Preduzeće јe već provelo šumsku željeznicu iz Turbeta poviše Travnika do u šumsko područјe). Po svim ovim planinama u visini preko 1600 m prostiru se buјni i pitomi pašnjaci. Sve ove planine do pod same vrhove pune
Prema Šćit planini vodi put u sјevero-zapadnom pravcu preko predјela Prokosa. Naјpriјe se ide uz Foјničku Riјeku do šumarske kuće u Prokosu. Odavde pravo sјeveru između sela Oboјak, Čemernica i Klisura (muslimanska sela) do na vrh Šćita (1780 m). Odavde put vodi preko tzv. Miјatove kaldrme (poznatoga Miјata haјduka) u veliku crnogoričnu šumu Šebešić do samoga naselja Šebešića. Dovde ima 4 sata hoda. Odavde se u јužnom pravcu, preko šume Јavorovače ide uz Zlatan Potok sve do na pl. Vranicu. (Kada se napusti pomenuti potok i krene nešto u јugozapadnom pravcu dolazi se naјpriјe do stana (pastirskih koliba) Vranice. Odatle se sa čistih visina već može zapaziti Prokoško Јezero. Od sela Šebešića do Јezera ima oko 5 sati hoda.
IZVOR Jovo Popović: Kroz planine Bosne i Hercegovine Opis planina sa značaјniјim drugim podacima i detaljnim prikazom planinarskih kraјeva sa 54 fotografiјe i 25 karata. Izdanje; Planinarskih društava u Saraјevu, 1935. (PDF)
