|
|
SREDIŠNJI DINARSKI POJAS > POVRŠI I BRDA CRNE GORE I PROKLETIJE > VISITORSKA GRUPA > Zeletin
Država: Crna Gora
Najviši vrh: Plana
Koordinate: 42.6489, 19.8491
Država: Crna Gora
Najviši vrh: Plana
Koordinate: 42.6489, 19.8491
|
|
Uvod-
ENGLISH SUMMARY: Zeletin
-
|
ŠTO VRIJEDI VIDJETI I POSJETITI:  Klikom na logo direktno pronađi smještaj na širem području ove planine Search directly for accommodation in the vicinity of this mountain Oglašavajte ovdje:
|
ZEMLJOPIS / GEOGRAFIJA
Zeletin, prostorni pogled iz smjera istoka
Izvor: Google Earth, 2022.
Izvor: Google Earth, 2022.
Zeletin, prostorni pogled iz smjera sjevera
Izvor: Google Earth, 2022.
Izvor: Google Earth, 2022.
Zeletin, prostorni pogled na vršno područje iz smjera juga
Izvor: Google Earth, 2022.
Izvor: Google Earth, 2022.
|
POGLAVLJE: Visitor i Zeletin
IZVOR MILOJEVIĆ, Borivoje. Ž.: Sinjajevina, Visitor i Zeletin; Fizičko-geografska promatranja. Geografski vestnik, 1935. (PDF) Visitor i Zeletin leže u onom uglu koji pravi Lim, skrećući u svom gornjem toku, oko Plavskog Jezera, iz pravca Z—I u JI—SZ. Obe ove planine sastoje se u osnovi od paleozojskih škriljaca, u kojima se javljaju starije eruptivne stene; viši planinski delovi sastavljeni su od krečnjaka, koji su na Zeletinu označeni kao trijaski. (Kurt Hassert: Petermann’s Mitteilungen, Ergänzungsheft Nr. 115, Taf. 1.) Glacijalni reljef. Najviši deo Visitora čine dva grebena, između kojih je prostrana udolina. Istočni greben pruža se JJI—SSZ i zove Plana; najviši njegov vrh dostiže visinu od 2210 m. Ovaj se greben sastoji od krečnjaka. Zapadno, prema pomenutoj udolini, ispod grebena su struje od krečnjačke plazine. Zapadni greben zove se Kosa i ima dinarski pravac. On se sastoji od krečnjaka i znatnim delom od škriljca. Koljate, udolina između oba grebena, otvorena je prema SZ. Njeno dno čine u zapadnom delu kršne glavice, koje se takođe pružaju dinarski, i koje su visoke oko 2000 m. One su razjedene i raspadnute, a mestimice uglačane. Istočno od njih pruža se udolina, čije je dno visoko oko 1950 m. Prema SZ i pomenute glavice i ova udolina padaju u jedmi vrtaču, čije dno leži na visini od 1930 m. Dalje prema SZ, preko jedne prečage, kojom je ova vrtača zagrađena, silazi se u novu vrtaču, čije je dno visoko 1910 m. Pomenuta depresija između oba visitorska grebena izvesno pretstavlja cirk: dno joj je visoko oko 2000 m, okrenuto je SZ (dok je sa ostalih strana uokvireno grebenima, čije su strane strme) i najzad, krečnjačke glavice, koje čine jedan deo njenog dna, mestimice su uglačane. U onoj vrtači, čije je dno visoko 1910 m, i to uz njenu severnu stranu, vide se tri izdvojena bedema. Oni se sastoje od krečnjačkih blokova i oblutaka, koji su uloženi u peskovitu glinu; među oblucima ima i kvarcevitih i mermernih. Pomenuta udolina sa vrtačama skreće prema ZSZ, i u njej se vidi bedemčić. On se takođe sastoji od krečnjačkih blokova i oblutaka, među kojima se nailazi i na porfirske. Ovi bedemi, visoki oko 1920 m, izvesno pretstavljaju morene. Oni se sastoje od krečnjačkih oblutaka, koji nisu zaostali od raspadanja krečnjaka u podlozi. Ali u ovim bedemima ima i oblutaka od kvarcita, mermera i porfirske stene, tj. od stena od kojih se ne sastoji ono zemljište, na kome pomenuti obluci leže. Ovi su obluci, dakle, doneti. Njih nije mogla doneti reka, jer rečni nanosi ne bi imali oblik bedema. Dalje prema Z, jednim otsekom, visokim do 60 m, silazi se na dno udoline, koje leži na visini oko 1850 m. Po svom poprečnom profilu ova udolina ima oblik valova i dugačka je oko 200 m. Još dalje prema Z, niz otsek, visok oko 150 m, silazi se u udolinu, sa čijeg se dna, u visini oko 1700 m, diže poprečni, morenski bedem, visok 6 do 8 m. Jedan visok bor, koji je ležao na istočnoj strani ovog bedema, izvalio se iz korena i u svojim žilama podigao mnogo stenovitih komadića. Oni su od škriljaca, mermera i kvarcita, a najviše od krečnjaka. Kako su u podlozi ovog bedema jedino sivi krečnjaci, to je nanos, iz koga se ovaj bedem sastoji, donet sa I, i pretstavlja stariju bočnu morenu. Zapadno od ovih najviših grebena visitorskih leži izvorište onog malog kraka Murinske Rijeke, koji se pruža J—S. Ono se sastoji, pri dnu, od eruptivne stene granitske strukture, a pri vrhu od škriljaca. Strane njegove su dosta strme, čime potsećaju na cirk, a dno je neznatno, ravno ili nagnuto. Na dnu su dva-tri ulegnuća, čija dubina iznosi svega 1 m. Kako su ona u eruptivnim stenama, to su mogla postati jedino radom snežaničke erozije. Još dalje prema Z, iza sedla Visitorske Ćafe, koje je visoko 1862 m, i koje se sastoji od škriljaca, dolazi izvorište jugozapadnog kraka Murinske Rijeke. Ono je, prema pomenutoj reci, upravo ogromno. Sastoji se od eruptivnih žica i od zelenkasto-sivih, vrlo jedrih škriljaca. Okvir mu je strm, skoro kao u cirka. Dno je nagnuto, ali se mestimice vide po njemu sitna ulegnuća, koja je stvorila snežanička erozija. U zapadnom delu ovog obluka razvijen je mali cirk. On je okrenut ISI, i dno mu je visoko oko 1920 m. Prema ZJZ diže se strma strana do visine od 2060 m. Na dnu cirka je basen Visitorskog Jezera, izduben ledničkom erozijom u pomenutim zelenkastim, jedrim škriljcima. Ovaj je basen zagrađen stenovitom prečagom, po kojoj ima velikih blokova; oni pretstavljaju morenski nanos. Lednik je ovde bio cirkusni. Dosova Rijeka, koja leži na Z, ima takođe ogroman obluk. On se sastoji od istih zelenkastih, jedrih škriljaca. Strane obluka su vrlo strme, a dno nagnuto. Mestimice su po dnu plitka ulegnuća, proizvod snežaničke erozije. U zapadnom delu ovog obluka leži mali cirk, okrenut SI. Dno mu je visoko oko 2030 m, a strana na JZ diže se do 2090 m. Cirk je zagrađen stenovitom prečagom, po kojoj ima oblutaka. Ova se prečaga diže iznad dna za 10 m, i u gornjem delu sastoji od morenskog nanosa. Kao što se iz ovih izlaganja vidi, lednici na Visitoru bili su jače razvijeni u pomenutom krečnjačkom cirku, koji je okrenut SZ. Za vreme prve, starije glacijacije lednik je bio dolinski, i silazio do visine od 1700 m; za vreme druge, mlađe glacijacije lednik je bio cirkusni i staložio morene u visini od 1920 m. Zapadno, u izvorištu jugozapadnog kraka Murinske i u obluku Dosove Rijeke lednici su bili samo cirkusni, i zadržavali se na visinama od 1930 i od 2040 m. Severno od glavnog vrha visitorskog, visokog 2210 m, leži obluk Pepićke Rijeke, takođe u krečnjacima. Strane ovog obluka su otsečne, ali mu je dno jako nagnuto, te otuda on ne bi bio cirk. Na severozapadnoj padini Mramorja, u visinama od 1900 do 1750 m, česte su vrtače, i u jednoj od njih je Mramorsko Jezero. J. Cvijić smatra da je ovaj jezerski basen, visok 1820 m, zagrađen morenom i da pretstavlja cirk. (J. Сvijić: Ledeno doba u Prokletijama i okolnim planinama (Glas S. k. a. n., XCL, s. 250-2). Tako su skoro u svima izvornim kracima Murinske Rijeke postojali cirkovi i lednici. Sama dolina ove reke ima fluvijalnodenudacione karaktere, ali se pred njenim ušćem u Lim, u selu Murini, na levoj, severozapadnoj strani javljaju tri šljunkovite terase, od 10, 15 i 20 m relativne visine. Kako su one fluvijoglacijalne i kako su staložene u dolini Murinske Rijeke kao u gotovom udubljenju, to je ova dolina preglacijalna. Ona je stvorena poglavitno u pliocenu, usled regresivne erozije, koja je polazila od Lima, odnosno od Drine. Ali, kako se Lim tokom diluvijuma usecao u fluvijoglacijalnim nanosima, to se u isto doba u takvim nanosima morala usecati i Murinska Rijeka. Zeletin leži severozapadno od Visitora, i ima u celini lučan oblik: udubljena strana okrenuta mu je SI. Od okvira pruža se prema SI greben, koji se zove Rogovi. On se sastoji od krečnjaka i silazi do visine od 1720 m. Ovim grebenom izdvojena su na severoistočnoj strani Zeletina dva cirka, severozapadni i jugoistočni. Greben Goveđak, koji se pruža severozapadno od ove prečage u dinarskom pravcu, ima najviši vrh od 2035 m. Ovaj se greben sastoji od jedrih krečnjaka, koji čine zidove i isprosecani su pukotinama. Ispod zidova su blaže strane sa točilima. Cirk je otvoren prema SI, i na toj strani zagrađen bedemom, visokim 5 do 6 m. Jugoistočno od grebena Rogova leži znatno prostraniji cirk. Prema J zagrađen je grebenom Planom, koji se pruža ZJZ—ISI i ima najvišu visinu od 2125 m. Ovaj je cirk otvoren prema S. Strane su mu krečnjački otseci, ispod kojih su česta točila. Dno ovog cirka visoko je oko 1800 m, i u pravcu I—Z vrlo široko. Ono je blago nagnuto prema S, i po dnu su male vrtače, duboke 2 do 3 m. Od prvog cirka, koji bi se mogao nazvati goveđačkim, nastaje prema SI otsek; on pada u jednu poprečnu udolinu, visoku oko 1700 m. Dalje prema SI iz ove se udoline diže kosa, visoka oko 12 m. I po dnu udoline i po kosi česti su krečnjački, morenski obluci; u udolini oni čine male bedemčiće. Severno od drugog cirka, koji leži ispod Plane, tj. severno od planskog cirka, nastaje takođe otsek. On pada do bedema, koji leže u visini oko 1650 m. U osnovi ovi se bedemi sastoje od sivih krečnjaka, po kojima se nailazi na morenske oblutke od crnkastog i sivog krečnjaka. Novim otsekom silazi se na bedem, visok oko 1550 m. On se sastoji od crnkastih i sivih morenskih oblutaka, koji su uloženi u peskovitu glinu. Odavde prema SI nastaje karstifikovana dolina Šeremeta, a u visini oko 900 m leži, preko limske fluvijoglacijalne terase, ogromna plavina ovog potoka. Snežanici, izvori i jezera. Zbog znatne visine Visitor ima sve odlike planinske klime. 19—VII—1955 u 13 časova u cirku Koljatima na Visitoru, u visini oko 2000 m, temperatura vazduha iznosila je 11°; tada je duvao severni vetar. Jug i zapad duvaju najviše u proleće i jesen, donoseći sneg i kišu. Istog dana, na stranama pomenutog cirka nije bilo snežanika. Oni su se videli u obluku Pepićke Rijeke, okrenutom S. Snežanika je, međutim, tih dana bilo u zapadnom delu Visitora. Iznad cirka, u kome je Visitorsko Jezero, video se mali snežanik, okrenut ISI; on je ležao na visini oko 2050 m. Na dnu onog cirka, koji leži u izvorištu Dosove Rijeke, postojao je takođe snežanik. 20—VII— 1933 u 18 časova i 50 minuta temperatura snega na površini snežanika bila je 0,5°, temperatura ovlaženog termometra 7,6° a suvog 10,3°. Na Zeletinu, podnožjem goveđačkog cirka, bilo je takođe snežanika, okrenutih S; najniži su ležali u vrtačama. 21—VII— 1933 u 15 časova i 35 minuta temperatura snežanika bila je 0°, temperatura ovlaženog termometra 11,5°, a suvog 15,6° U visokom, kršnom delu Visitora nema izvora ni potoka. Zapadni deo Visitora sastoji se, kao što je rečeno, od jedrih škriljaca i eruptivnih stena, i po svojim hidrografskim osobinama znatno se razlikuje od najvišeg dela visitorskog, koji je uglavnom krečnjački. Dok je ovaj deo Visitora bez izvora i potoka, dotle su u zapadnom delu hidrografski objekti vrlo česti. U izvorištu onog kraka Murinske Rijeke, koji se pruža J—S, ističe izvor Pipuran. 19—VII—1933 u 17 časova temperatura vode u ovom izvoru bila je 4,6°, temperatura ovlaženog termometra 9,5°, a suvog 12,5°. Po dnu obluka jugozapadnog kraka Murinske Rijeke, kao i po dnu obluka Dosove Rijeke, česti su izvori, od kojih polaze potoci. Jugoistočno od Mramorskog Jezera u krečnjacima se javljaju škriljci, i na njihovom dodiru je jedan izvor; temperatura njegove vode bila je 4,5°. Silazeći od Mramorja ka Džamiji, u visini oko 1500 m, isticao je izvor iz škriljaca. 18—VII—1933 u 15 časova temperatura vode na ovom izvoru bila je 8°, temperatura ovlaženog termometra 12,5°, i suvog 15,5°. Na Zeletinu, severoistočno od goveđačkog cirka u pomenutoj udolini sa morenskim oblucima, na dodiru krečnjaka i škriljaca, koji su u podlozi, izbija vrelo Blatina; od njega postaje potočić, koji posle kratkog toka prema SZ ponire. 21—VII— 1933 u 17 časova 35 minuta temperatura vode na ovom izvoru bila je 4°, temperatura ovlaženog termometra 11°, a suvog 13,3°. Niže prema SI, u visini oko 1200 m, na dnu karstifikovane doline izbijao je izvor. 22—VII— 1933 godine u 8 časova 25 minuta temperatura izvorske vode bila je 7°, temperatura ovlaženog termometra 12,5°, a suvog 15,4°. Na Visitoru postoje i dva jezera, Visitorsko i Mramorsko. Prvo leži u onom cirku, koji pretstavlja obluk jugozapadnog kraka Murinske Rijeke. U pravcu SI—JZ ovo je jezero dugačko oko 40 m, dok mu širina iznosi oko 20 m. Vodu dobija topljenjem snežanika, a gubi isparavanjem. 20—VII— 1933 u 17 časova 50 minuta temperatura vode u ovom jezeru bila je 17,5°, temperatura ovlaženog termometra 8,8°, a suvog 11,8°. Mramorsko Jezero leži u jednoj vrtači, za koju J. C v i j i ć , kao što je rečeno, misli da je cirk. Jedan potočić utiče u ovu vrtaču i tako stvara jezero. Pred ušćem potočić teče podzemno. Voda iz jezera ističe takođe podzemno, a kad nivo naraste onda i površinski, i to na severozapadnom okviru. 18—VII— 1933 u 17 časova 30 minuta temperatura vode u Mramorskom Jezeru iznosila je 20°, temperatura ovlaženog termometra 9,5°, a suvog 11,5°. 
POGLAVLJE: II VISITOR I ZELETIN IZVOR MILOJEVIĆ, Borivoje. Ž.: Sinjajevina, Visitor i Zeletin, antropogeografske crte. Glasnik Skopskog naučnog društva, knj. XIV. Skoplje 1934. (PDF) Najviši delovi Visitora, grebeni Plana i Kosa, jesu pod travom. Trava je naročito gusta na onom delu Kose, koji se sastoji od škriljaca, dok je na krečnjacima ređa. Sem trave, na ovim grebenima se vide i četinarski žbunovi. Točila su skoro, potpuno gola. Po dnu i stranama onih obluka i cirkova, što leže zapadno od najvišeg dela visitorskog, vide se trava, niski četinari, borovnice, venja itd., dok su veliki četinari vrlo retki. Kako se ovaj deo Visitora sastoji od škriljaca i eruptivnih stena, koji, raspadajući se, daju neprekidan sloj gline, to je biljni svet na njemu gust. Struje od točila po stranama obluka ovde su takođe gole. Ispod travnog regiona nastaju retki četinari. Njih ima na severnoj strani Visitora, u izvorištu Pepićke Rijeke, dalje oko jedne vrtače, čije je dno visoko 1910 m, kao i oko valova, čije dno leži na visini od 1850 m. Na otseku ispod ovog valova među četinarima se vide šibovi bukve. Gusta četinarska šuma javlja se i u zapadnom delu Visitora, ispod dna pomenutih cirkova, po stranama dolinskim. Mlada četinarska drveta su izvaljena iz korena, i to od usova. Na Mramorju su takođe retki četinari, a oko jezera gusti. Njihova stabla pala su u jezero, i na suvim stablima, iznad vode, uhvatila se mahovina i trava. Tako je veliki, jugoistočni deo jezera pod travom. Ispod visine od 1750 m nastaje i po stranama Murinske Rijeke mešovita šuma, četinarska i bukova: u udolinama više bukova, a na stranama, izloženim vetru, više četinarska. U visini oko 1500 m javlja se samo listopadna šuma, bukova, grabova itd., dok na visini oko 1300 m počinju livade, postale krčenjem listopadne šume. Jugozapadno od Džamije jedna udolina, čiji potok pritiče Murinskoj Rijeci, pruža se od, JI prema SZ. Na njenoj prisojnoj strani, Koja je okrenuta SI, vide se livade i retke breze, dok je na osojnoj strani, okrenutoj SI, zaostala listopadna šuma, u nižim delovima ove, osojne strane mlada šuma se krči, da bi se dobili prostori za livade. Livade su jače rasprostrte i na obema stranama Murinske Rijeke. Na Zeletinu, u severozapadnom, goveđačkom cirku otseci su stenoviti i goli, a u Jugoistočnom, planskom, na stenovitim otsecima su i male police, obrasle travom. U prvom cirku, ispod otseka nastaju padine pod travom i retkim četinarima, dok su točila skoro potpuno gola; u drugom cirku, visoko uz strane pešu se retki četinari, a po dnu cirka su mladi četinari i bukve. Idući niz dolinu prema SI nastaju gusti četinari. u visini oko 1300 m među četinarima se javljaju bukve, a u visini oko 1200 m bukve i druga listopadna drveta sasvim prevlađuju. U visini oko 1000 m jače su razvijene livade, a na plavini, visokoj 900 m, javljaju se njive sa kukuruzom. Paralelno sa vegetacionim, idući s visine u nizinu, ređaju se ovi privredni regioni: najviši je region planinskih suvata, gde čobani izgone leti stoku na pašu ; niže je četinarski region, gde se seku drva i vide počeci industrije drveta; još niže je region livada, gde se kosi seno, koje se snosi u sela za zimsku ishranu stoke, i gde se stočari bave sa stokom krajem leta, kada se pokose livade; najniži je region kultura, sa njivama kukuruza i sa šljivacima. Iz sela, Koja leže u dolini Lima oko Visitora, seljaci iskorišćuju ovu planinu, penjući se na nju početkom leta postupno. Iz sela Brezovice, na pr., koja leži istočno od Visitora, u visini oko 1000 m, oko Đurđevdana seljaci izlaze sa stokom na Skakala, u visinu oko 1200 m, a oko trojica dolaze na Mramorje, u visinu oko 1850 m. Na Mramorje izdižu i seljaci iz Pepića, sela Koje leži u dolini Lima, severno od Visitora. O Ilindanu Brezovičani silaze sa stokom na livade, kod Džamije, u visinu od 1300 m. Leti, ovde se livade kose i seno snosi u selo. Oko Velike Gospođe spuštaju se sa stokom na Skakala, a kada se "kolomboći" oberu, siđu u selo. Iz Martinovića, sela koje leži u dolini Lima južno od Visitora, seljaci izlaze sa stokom u Beškeće, i tu ostaju od sredine juna do kraja avgusta. Iz Murine, koja leži severno od Visitora, takođe u dolini Lima, seljaci izlaze leti u izvorište Dosove Rijeke, — u katun Misu. Seljaci iz Ulotine, velikog sela u dolini Lima, severno od Visitora, imaju stanove u livadama, u visini oko 1000 m, i zatim u Katuništu, u visini od 1650 m. Oni izlaze sa stokom na proleće u livade, a krajem juna izdižu na Katunište. U avgustu, kad se seno pokosi, silaze sa stokom ponovo na livade, i u jesen se spuštaju u selo. Svi ovi katuni (Mramorje, Beškeće, Misa i Katunište) leže na granici između suvata i četinarske šume. Stanovi su u njima blizu jedan drugog. Kod stanova zidovi su od brvana, a krov od štica. U stanu je ognjište, na kome se vari mleko i gotovi jelo, a okolo su police; po njima su karlice sa razlivenim mlekom. Oko ognjišta se i spava. Sve do balkanskog rata na Visitor su izdizali sa stokom i Malisori od Skadra. Oni su dolazili uz dolinu Cijevne, i dalje išli Vrmošom na Gusinje. Kako su leti u okolini Skadra velike vrućine, i kako, uz to, vlada i groznica, to su Malisori izvodili na planinu svu čeljad i dogonili svu stoku. Po obluku jugozapadnog kraka Murinske Rijeke i po obluku Dosove Rijeke česte su zidine od malisorskih katuna. Na razvođu zapadno od Dosove Rijeke je Misa, razvaline od katoličke crkve, čiji su zidovi bili od drveta. Između Malisora, koji su dolazili na ove planine iz sredozemnog kraja, i seljaka iz doline Lima, koji su takođe izdizali sa stokom na ove planine, dolazilo je do sukoba i borbi. Na katunu Mramorju vide se nadgrobni belezi, gde su pali neki Srbljaci iz Polimlja, kada su stigli Malisore, koji su bili zajmili njihovu stoku, i pobili se s njima. Do 1912 godine Zeletinom je išla granica između Turske i Crne Gore. Kako su Ulotinjani, naročito ranije, gajili mnogo stoke, to su prelazili sa stokom državnu granicu i ulazili u malisorske ispaše. Malisori bi tada ubijali čobane i plenili stoku. Polimci su se onda svetili ubijajući Malisore, i tako su neprekidno trajale borbe. Posle 1912 godine granica između Crne Gore i Turske pomerena je dalje na JZ, i Ulotišani imaju danas stanove preko Zeletina, u Gropi i u Čeranića Kosi. |
VISITOR I ZELETIN
Datum objave: 15.11.2021. Objavio: Crna Gora od Iskona Opis. Visitor i Zeletin. Proizvodnja Televizija Crne Gore, 2004. |
DOLINA LIMA
Murino (Муринo)
|
Murino (ponekad i Murina) je naselje (varošica) u općini Plav, u Crnoj Gori, udaljena desetak kilometara od Plava. Zajedno sa selima Gornja Ržanica, Mašnica i Pepiće ima status mjesne zajednice. Nalazi se na obalama Lima i njezine pritoke Murinske rijeke.
Prema popisu iz 2011. naselje je imalo 462 stanovnika (prema popisu iz 2003. bilo ih je 545). U Murinu se nalazi kameni most preko Lima, pušten u promet u 12. mj. 1936. godine. U napadu aviona NATO-a (Kosovska kriza i NATO-vo bombardiranje SR Jugoslavije), poginulo je šest civila od čega dvije djevojčice (od 9 i 12 godina) i jedan dječak (13 godina), a četiri osobe su teško povrijeđene. U ovom napadu je bilo najviše stradalih civila od bombardiranja na području Crne Gore. 
Naslovna fotografija
Pogled na selo Ulotinu u dolini Lima i grebene Zeletina (desno) |
Iseljavanje
Nekada se pjevalo Oj, Murino, u doline/puno li si omladine, posebno na mobama (tradicijski običaj uzajamne pomoći suseljana pri većim poslovima koje treba završiti u jednome mahu ili u što kraćem roku), sjednicima (śednik) i igrankama (zabavama) koje su se ovdje održavale svakoga tjedna. Nekada je ovdje bilo dosta stanovnika, a skoro svaka kuća brojala je po desetak članova. Međutim, posebno nakon zatvaranja tvornica, kuće su opustjele, mladi se bez perspektive iseljavaju, a ostaju su staračka domaćinstva. U Murinu je nekada uspješno radio pogon tekstilne tvornice "Titeks", u kojemu je radilo više od 350 radnika iz mjesta i okolice. Tu je djelovala i poljoprivredna zadruga, radile su prodavaonice, hotel, pekara, mesnica, otkupni centar, pošta, da bi u drugom desetljeću 2020. godine preostala otvorena samo jedna prodavaonica i nekoliko malih kafana. Malo šale Kako je od značajnih investicija u prva dva desetljeća 21. stoljeća u Murinu bio izgrađen samo kružni tok na glavnoj prometnici, rezignirani žitelji se s time šale i kažu kako im je jedino preostalo da se vrte oko kružnog toga u centru varoši i da se nakon toga opet vrate u kafanu (DAN, 2022.). |
VRŠNO PODRUČJE
|
KATUNI NA ZELETINU Andrijevički katuni Katunište Mještani sela Ulotine u andrijevičkoj opštini i to: Šoškići, Ćulafići i Radenovići imaju svoje katune na planini Goleš. Mjesto gdje se katuni nalaze zove se Katunište. Prostor oko katuna je izvanredan za stoku, a i za ljude. Obiluje lijepim livadama, četinarskom i listopadnom šumom i bogatim izvorom žive vode zvanim Blatina. Pašnjaci su prostorni i po njima se goveda odbijaju, a ovce, koze i jagnjad se čuvaju. Svako domaćinstvo ima i po konja. Skoro svi iznose i kokoške da ne bi ostajale same u selu, a onaj koji ima svinju i nju će iznijeti na katun. Ka katunima su stanovi (kolibe) brvnare i to su sve pravljene na isti način. Naime, brvna su sklapana putem ureza na krajevima gdje se užljebljuju jedno u drugo tako da im krajevi mimoilaze ćoše stana. Na prvi pogled lijepo izgledaju. Unutrašnjost stana je jednostavna. Dolje je zemlja, a okolo su stalaže za karlice i drugo posuđe. Po neko ima krevet ili dva, a neko spava po zemlji. Ispod sebe se stavi neka podnica i po njoj slamarica. Sve su kolibe na dvije vode. Po neko domaćinstvo ima i kućaru za čobanina. Torovi su dosta visoki i oni se premještaju po livadama. Ovce i krave se muzu po tri puta, a od mlijeka se kupi skorup, tvrdi i masni sir i to se ostavlja u kace. Da kažemo i to da se iz Ulotine do Katuništa može stići pješke za dva sata i to sa stokom. Izdig je oko 15. maja, a povraćaj u selo krajem oktobra, odnosno ostaje se do snijega. Gropa Katuni na mjestu zvanom Gropa se nalaze preko brda Plana, udaljeni od sela Ulotina oko tri sata pješačkog hoda. Na ove katune izdižu mještani sela Ulotine: Šoškići, Radenovići i Ćulafići, a iz Kruševa Vlahovići. Prostor koji zahvataju ovi katuni je bogat livadama i prostranim pašnjacima. Ima dosta izvorske vode, a četinarska i listopadna šuma je svuda okolo. Seljaci izgone: ovce, koze, goveda, kokoške, konje i ko ima svinje. Stanovi su brvnare koje smo opisali kod Katuništa. Lijepo je mjesto ovih katuna. Stanovi su relativno dosta blizu jedni drugima. Česti su susreti komšija, rođaka i prijatelja. Ima stanova koji nijesu udaljeni više od 100 metara jedan od drugoga. Jedan detalj koji sam čuo vrijedan je pažnje. Na ovim prostorima ima dosta vukova i medvjeda, pa je uvijek opasnost da vuci ili mečke ne udare u ovce ili goveda. Kažem mečka, jer kažu seljaci da mečka više napada nego medvjed. Što se tiče ishrane ljudi na ovim katunima, može se reći, da je ista zadovoljavajuća. Imaju dosta bijelog mrsa, a uz to i krompira, pasulja, zelja i drugog. Često se kuva kačamak, cicvara, popara i sl. Zeletin Stanovnici sela Ulotine: Šoškići, Vlahovići i Radenovići izdižu sa stokom na svoje katune na mjestu zvanom Zeletin. To je prostor koji se nalazi na samom brdu Plane, odnosno Previje. Cio prostor prekrivaju veliki pašnjaci i šuma. Na svakom koraku ima izvora. Livade su dosta razbacane u vidu proplanaka. Stanovi su dosta grupisani, tako da se od stana do stana može kamenom dobaciti. Ostale karakteristike ovih katuna su iste kao i naprijed opisane. Treba napomenuti da su ovdje česti gosti vuci i mečke, pa čobani moraju uvijek biti na oprezu. Katuni na Zeletinu su udaljeni od Ulotine za oko tri sata pješačkog hoda. Na kraju da kažemo jedno pravilo koje važi za sve katune u andrijevičkoj opštini, a to je da se izdiže oko 15. maja, ali nije niko obavezan da mora istoga dana izdizati. Međutim, rijetko će se desiti da neko ostane poslije odlaska većine mještana. Ovo se radi zbog toga što se u maju, o Đurđevdanu livade zabranjuju, pa je teško čuvati stoku, a da ne ulazi u livade. Znači, ipak se nastoji da svi pođu na katune u isto vrijeme. Plavsko-gusinjski katuni Katuni na Zeletinu Kada smo govorili o andrijevičkim katunima pomenuli smo i Zeletin. Ovo je u stvari suprotna strana toga istoga Zeletina. Ovi gusinjski katuni na Zeletinu graniče se sa Javorkom, Vasojevićkim Zeletinom i Duljevim katunom. Na ovom dijelu planine ima dosta izvorske vode, dobrih pašnjaka, šume i livada. Ovdje izdižu mještani iz Gusinja i Grnčara: Derviševići, Radončići i Nikočevići. Udaljenost katuna od sela je oko 4 sata pješačkog hoda sa stokom. Izdig je 10. juna, a povratak u kasnu jesen. Kolibe su dosta blizu jedna drugoj. Katuni na Golešu Katuni na Golešu se nalaze s druge strane Plane. To su katuni mještana sela Murinske Rijeke: Katića, Kočanovića i Laševića, Istina, katuni su nešto udaljeniji od sela. Treba oko 4 5 sati hoda, ali za to mnogo dobijaju od bogatih pašnjaka i drugih povoljnosti koje ova priroda pruža. Svugdje ima izvora, dobrih livada i šume. Ovce, koze i goveda imaju dobru pašu, pa je i skorup i drugi mrs s ovih prostora dobar. Rasturenost stanova nije velika, a ima ih dosta. Izdig je oko 15. maja, a povraćaj u oktobru. Čobani čuvaju ovce i koze, ko ih ima, a goveda se odbijaju. Katuni Misa Ovo je prostor na kome su takođe smješteni katuni seljana Murinske Rijeke, ali je dosta manji od katuna na Golešu. Porodice: Katići, Kočanovići i Laševići su jedini koji ovdje izdižu. Katuni su dosta lijepo uređeni i imaju dosta izvorske vođe i šume. Ispaše su prostrane. Udaljenost od sela je oko pet sati pješačenja sa stokom ispred sebe. Stanovi su na istom principu kao i u drugim katunima u ovom kraju. Nijesu mnogo razbacani. I ovdje se izgoni stoka sredinom maja, pa se ostaje do prvoga snijega. IZVOR Vasilije Mujo Spasojević, Crnogorski katuni. Zagreb, 2006. |
Katuni Misa Na Visitor i Zeletin izgone stoku privrednici iz sela gornjeg Polimlja. Prostrani pašnjak Mramorje na Visitoru koristi stoka iz Brezovice i Pepića. Izdig započinje o Đurđevu, kada su najviši dijelovi planine još pod snijegom. Zato stoka ne kreće na visoke katune, već se etapno s kopnenjem snijega sve više izdiže. Zanimljivo je, da stoka iz Martinovića, koja se izdiže na pašnjak Beškeće, izlazi na Visitor kasnije i bez etapnih zadržavanja. Slično izdižu i privrednici iz Murine na pašnjak Misu. Oko prava za pašnjak Misa bilo je početkom 20. stoljeća krvavih obračunavanja između Crnogoraca i Malisora. Visitor i Zeletin postali su, naime crnogorski državni teritorij istom 1912. godine. Ranije su to bile malisorske planine. Ostaci kamenitih malisorskih katuna na Misi mogu se još i danas zapaziti. IZVOR Mirko Marković, Stočarska kretanja na Dinarskim planinama (Antropogeografska promatranja) Odumiranje stočarstva
Na katunu na planini Zeletin, koji pripada mještanima andrijevičkog sela Ulotina, nekada je sa stokom izdizalo preko 80 domaćina. Međutim, u posljednjih osam godina, stočarenju na prostranim planinskim visovima Zeletina ostao je vjeran samo sedamdesetosmogodišnji Milutin Šoškić. IZVOR JOVOVIĆ, Darko: Vikendaši zamijenili planinke i čobane po andrijevičkim katunima. DAN, 25.8.2022. |
|
ZELETIN Uspon na Drekin vrh od mesta Cecune
Datum objave: 16.8.2013. Autor: Slobodan Stefanovic Opis: Planinarska grupa Ekološkog kluba Užice je dana 07. avgusta 2013. godine izvela planinarsku akciju na planini Zeletin u Crnoj Gori . Izvršen je uspon na Drekin vrh (2112 m), najviši vrh Cecunskog Zeletna. |
ZELETIN Uspon na vrhove Goveđak i Plana
Datum objave: 17.8.2013. Autor: Slobodan Stefanovic Opis: Planinarska grupa Ekološkog kluba Užice je dana 08. avgusta 2013. godine izvela planinarsku akciju na planini Zeletin u Crnoj Gori. Izvršen je uspon na Goveđak (2039 m), najviši vrh Ulotinskog Zeletna i vrh Plana (2126 m)... |
ZELETIN Ulotina - Stubica - Goveđak - Plana - Katunište
Datum objave: 14.7.2017. Autor: Slobodan Stefanovic Opis: Veoma atraktivan planinarski uspon preko planine Zeletin sa usponom na vrh Goveđak (2039 m) i prelaz preko stenovitog prevoja Rogovi na planinu Goleš i njen najviši vrh Plana (2126 m). Vodič: Stefanović Slobodan iz Užica iz PK ,,ERA,,. |
IZVORI I LITERATURA
MILOJEVIĆ, Borivoje. Ž.: Sinjajevina, Visitor i Zeletin, antropogeografske crte. Glasnik Skopskog naučnog društva, knj. XIV. Skoplje 1934. (PDF)
MILOJEVIĆ, Borivoje. Ž.: Sinjajevina, Visitor i Zeletin; Fizičko-geografska promatranja. Geografski vestnik, 1935. (PDF)
MILOJEVIĆ, Borivoje. Ž.: Sinjajevina, Visitor i Zeletin; Fizičko-geografska promatranja. Geografski vestnik, 1935. (PDF)
KALAČ, Damira: Planina Zeletin - skriveni dragulj Crne Gore. Vijesti.me, 28.6.2020. (također i na HTML: Zeletin, priča o prirodi i ljudima)
