|
|
SREDIŠNJI POJAS > POVRŠI I BRDA CRNE GORE I PROKLETIJE > PROKLETIJE / BJESHKËT E NEMUNA > Grupa Shkrelit (Škreljska grupa)
Država: Albanija
Najviši vrh: 2108 m
Koordinate najvišeg vrha: 42.3014531, 19.6224405
Država: Albanija
Najviši vrh: 2108 m
Koordinate najvišeg vrha: 42.3014531, 19.6224405
|
U SURADNJI SA:
|
UvodŠkreljska grupa planina proteže se u smjeru jugozapad - sjeveroistok, od nizine uz Skadarsko jezero sve do prijevoja qafa e Stogut između Ducaja i Plana, kao prirodni jugozapadni nastavak nešto više, ali prostorno manje Trošanske skupine (Troshanit). Dio je prostranog jugozapadnog prokletijskog bloka koji uključuje još i grupe: Rrabës, Troshanit (Biga e Shalës), Bishkazit, Maranajt, Cukali / Cukalit i Mali Shoshit. Od glavnog smjera Škreljske grupe planina izdvaja se prema jugu uzak, no visok greben skupine Bishkazit, a prema jugozapadu se u ravnici uz Skadarsko jezero nastavlja niz brda i brijegova različitih visina.
ENGLISH SUMMARY: Shkreli mountain group
- Ime (Etimologija)-
|
ŠTO VRIJEDI VIDJETI I POSJETITI:  Klikom na logo direktno pronađi smještaj na širem području ove planine Search directly for accommodation in the vicinity of this mountain 
Oglašavajte ovdje:
|
ZEMLJOPIS / GEOGRAFIJA
Grupa Shkrelit, prostorni pogled iz smjera sjeverozapada
Podloga: Google Earth, 2023.
Podloga: Google Earth, 2023.
Grupa Shkrelit, prostorni pogled iz smjera sjeveroistoka
Podloga: Google Earth, 2023.
Podloga: Google Earth, 2023.
Grupa Shkrelit, prostorni pogled iz smjera sjevera
Podloga: Google Earth, 2023.
Podloga: Google Earth, 2023.
Grupa Shkrelit, prostorni pogled iz smjera jugoistoka
Podloga: Google Earth, 2023.
Podloga: Google Earth, 2023.
STANOVNIŠTVO I NASELJA
Pleme Shkreli
|
Škrelji (alb. Shkreli) su povijesno pleme (fis) i regija u Malesiji u sjevernoj Albaniji. S ekspanzijom Otomanskog carstva pripadnici plemena su se oko 1700. godine počeli iseljavati na područje Rugove na Kosovu, a nakon toga se nastavilo s iseljavanjem prema Sandžaku (danas teritorij Srbije i Crne Gore). Škrelji su prešli na islam u 18. stoljeću. Škrelji koji su se naselili na Sandžaku (zovu ih: Škrijelj, ćiril. Шкријељ) su također s vremenom islamizirani i danas se etnički mahom izjašnjavaju kao Bošnjaci. Ostao je još mali broj obitelji koje i dalje prakticiraju kršćansku vjeru - od kojih su većina katolici, a ostali pravoslavni.
Bivša općina tj. komuna Shkrel (postojala je do 2015. godine) obuhvaćala je područje naseljenja plemena, a danas se to područje nalazi u sastavu novoformirane općine Velike Malesije (Malësi e Madhe). Na plemensko područje Škrelja prema sjeverozapadu nastavlja se područje plemena Kastrati, prema istoku Boga i Plani, te prema jugu pleme Lohja. IZVORI I LITERATURA Shkreli (tribe). Wikipedija (en) |
Pripadnici plemena Shkreli, 1906. godine
Izvor: William Le Queux (1864-1927) - An Observer in the Near East; izvorni naziv fotografije: "Among the Skreli: Lûk (first on the right) and his friends" |
|
Antropologija plemena
PORIJEKLO Više je teorija o podrijetlu Škrelja, koje su antropolozi i povjesničari zabilježili iz raznih usmenih predaja. Prema zapisima Edith Durham oni su stigli iz Bosne (Elsie, 2015.). Antropolog Carleton S. Coon zapisao je legendu koju su mu ispričali, kako su njihovi preci došli iz Bosne oko 1600. godine i naselili se na jednom mjestu na sjeveru Albanije, čije je stanovništvo potom bilo poubijano, a crkva zapaljena. Kako se radilo o crkvi posvećenoj svetome Karlu (albanski: Shen Kerli), izvedenica toga naziva postala je ime za to mjesto i njegove stanovnike - Škrelje. Francuski konzul Hyacinthe Hecquard zapisao je kako Škrelji potječu od stare albanske obitelji s područja Peći na Kosovu, a čiji se poglavar zvao Kerli. Prema Baronu Nopcsi, vjerojatnije je kako su Skrelji došli iz Novoga Pazara, nego iz Bosne. Carl Coleman Seltzer; Carleton Stevens Coon; Joseph Franklin Ewing: The mountains of giants: a racial and cultural study of the north Albanian mountain Ghegs (1950.): POVIJEST PLEMENA
Ime Shkreli prvi puta je zabilježeno 1416. godine. Međutim, u ranijim zapisima spominju se Scarglieli (1614.) ili Scrielli (1703.). Scargliele spominje Mariano Bolizza 1614. godine (Marijan Bolica Kotoranin: Opis Sandžakata Skadarskoga od godine 1614.) navodi ih kao dio Skadarskog sandžaka. Dodaje kako su stanovnici rimokatoličke vjere, da imaju 20 kuća i 43 muškarca pod oružjem, predvođena Đonom Porubom (Gion Poruba). Potomci ovoga plemena na Kosovu su uglavnom zadržali albanski jezik kao materinji i nose slične varijante prezimena - to su pretežito muslimani, dok katolici imaju naziv Shkrel/Shkryeli. Potomci plemena koji su pravoslavne vjere i dalje slave slavu Svetog Nikole, kako je to zapisao Marko Miljanov Drekalović, čuveni kučki vojvoda. Također je sveti Nikola zaštitnik dijela plemena koje se nalazi u Albaniji. ISELJAVANJE U jednom povijesnom trenutku dio plemena Škrelja ugrožavala su druga albanska plemena, zbog čega su se oni iselili u više smjerova: današnje crnogorsko primorje, Sandžak i Rugovu (Kosovo). Dio rugovskih Škrelja se oko 1700. godine, nakon Velike seobe Srba, dalje seli na područja Rožaja i Tutina. Tu su zasnovali selo Škrijelje - kako su nastavili obitavati na Sandžaku, prihvativši glas "jat" iz slavenskih jezika njihovo je prezime doživjelo transformaciju iz Shkrel u Škrijelj. Kasnije, tijekom 18. stoljeća naseljavaju donju Pešter i područje oko Novog Pazara. Iseljavanje Škrijelja iz Rugove na Pešter traje do 19. stoljeća. Danas je većinu tih doseljenika asimiliralo većinsko slavensko stanovništvo Sandžaka. Ipak, u malobrojnim slučajevima, kao što su to sela Boroštica, Ugao i Gradac na gornjoj Pešteri, očuvao se izvorni albanski jezik sve do danas. Nakon Drugog svjetskog rata, a posebno u ratovima prilikom raspada Jugoslavije, mnogo je ovih potomaka Škrijelja iselilo u zapadnu Europu, SAD i Australiju. Ljudi koji nose prezime Shkreli danas žive po cijelom svijetu: Crna Gora (Bar, općina Petnjica (sela Dašča Rijeka, Javorovo i Murovac), Bijelo Polje (selo Ćosoviće), Herceg Novi, Nikšić, Podgorica, Rožaje, Tivat i Ulcinj. Detaljnije:
|
Zanimljivosti Na krajnjem sjeverozapadu Kosova, uz granicu s Crnom Gorom, kao krajnji zapadni dio većeg masiva planine Hajle nalazi se Škreljska Hajla (alb. Hajla e Shkrelit; ćiril. Шкрељска Хајла, ), visine 2011. m. Ime je dobila po plemenskoj pripadnosti naroda koji pod njom živi - Škreljima, a koji su u Rugovu doselili iz Albanije. Nekadašnja komuna Shkreli Shkrel, nekadašnja samostalna komuna, od reforme 2015. godine dio je općine Malësi e Madhe u Skadarskom okrugu. Prema popisu stanovništva u nekadašnjoj komuni Shkrel 2011. godine obitavalo je 3.520 stanovnika. Na području općine nalazi se Regionalni park prirode Skreli (Parku Natyror Rajonal i Shkrelit). U aktualnom administrativnom području Shkrelu nalazi se 12 naselja:
Znameniti Škrelji Azem Shkreli, jedan od najpoznatijih albanskih pisaca. Lesh Shkreli, jugoslavensko-američki nogometaš, albanskog porijekla Martin Shkreli, američki poslovni čovjek, osuđen zbog prijevara u aferi veikih razmjera IZVORI I LITERATURA
DURHAM, Edith: High Albania. London, 1909. ELSIE, Robert: The Tribes of Albania: History, Society and Culture. I.B.Tauris. London, 2015. WIKIPEDIJA: Shkreli (tribe) |
Shkrel (područje)
|
Sjeverno od grada Skadra, na rubu prokletijskih planina, s obje strane Suhog potoka (alb. Prroni e Thathë), smješteno između Bogë (Kelmend) na sjeveru, Koplika, Reça i Lohje na jugu, područja Dukagjina na istoku, te Bajzë i Kastrata, nalazi se područje Škrelj (alb. Shkrel), odn. Škreljska dolina, na albanskom Lugina e Shkrelit, dugačka oko 20-ak kilometara. Zapravo, radi se o dijelu doline Suhog potoka, onome koji prolazi kroz područje koje danas naseljava pleme Škrelji (alb. Shkreli). Ta je dolina s obje strane okružena vapnenačkim planinama, na čijim se obroncima nalaze škreljska sela. Klima je ovdje relativno blaga, zbog utjecaja mediteranske klime koja iz Skadarskog bazena prodire ovom dolinom duboko u planinske prostore. Vodenih je izvora dovoljno, posebice zimi. Brojni su i speleološki objekti u ovome kraju.
Administrativnom podjelom Albanije 2015. oformljena je administrativna jedinica njësia Shkrel (doslovno prevedeno: jedinica, odn. zajednica / mjesna zajednica). Ona obuhvaća i tradicionalni kraj Škrelja (dakle, ne radi se o administrativnoj jedinici Shkrel, već o kraju - alb. krahina), u kome se nalaze sela Vrithi, Bzheta, Zagora, Dedaj, i zaseoke (mahale - mehallë): Grishaj, Vuc-Kurtaj, Sterak, Çekëdedaj, Preknicaj, Xhaj, Makaj, Ducaj. To su relativno male naseobine, smještene unutar tipične vegetacije. Sveukupno, stara komuna Shkrel je prema statističkim podacima 1997. godine imala 809 kuća s 3.557 stanovnika (1.823 muškaraca, 1734 žena). Gospodarstvo se uglavnom svodi na uzgoj stoke, krumpira i kukuruza. Od voćnih sorti dobro je zastupljena vinova loza. U poredbi s ostalim planinskim krajevima Albanije, Škrelj je srednje razvijen, ali je općenito i dalje prilično nerazvijen - u novije vrijeme javlja se turizam kao gospodarska grana koja pomaže napretku kraja. Kroz njega prolaze dva turistički interesantna pravca: jedan za Theth, drugi za planinsko izletište Razme, koji također vezuju ovaj kraj s ostalim područjima Malesije te Skadrom. |
Administrativna jedinica (njësia) Shkrel dio je diskrikta Velika Malesija (Bashkia Malësi e Madhe)
|
Lugina e Përroit të Thatë (Dolina Suhog potoka)
|
Përroi i Thatë (Suhi potok)
Geomorfološki zanimljiva dolina Përroi i Thatë (alb. Lugina e Përroit të Thatë, odn. Proni Thathë), u doslovnom prijevodu dolina Suhog potoka, nalazi se sjeverno od Skadra i povija se od središnjeg dijela Prokletija, prema sjeveroistočnoj obali Skadarskog jezera. To je tektonski uvjetovana, a glacijalnom i riječnom erozijom dodatno oblikovana dugodolina, koja seže duboko u unutrašnjost sjeveroalbanskih planina, te omogućava brz i lagan pristup sve do u srce Prokletija. Dugogolina je dugačka oko 45 kilometara i ima površinu od oko 235 km2. Na krajnjem istočnom dijelu, preko dva planinska prijevoja: Qafa e Thorës i Qafa Shtegu i Dhënve (2040 m), povezana je s dolinom Thethija. Ona se proteže između grupa planina Rabë-Biga e Gimajt (Biga e Shales) - Kunora e Lohes na istočnoj strani doline, i lanca Radohimë - Veleçik na zapadnoj strani. Ovdje je dolina u potpunosti građena od vapnenačkih stijena, koje su razarali krški i tektonski procesi antiklinale Suhog potoka (antiklinalë e Përroit të Thatë). Naziv Suhi potok dolazi iz njegovih hidroloških karakteristika, a to je bezvodnost u najvećem dijelu godine, jer vode ovim vapnenačko-dolomitnim terenom otječu prema Skadarskom jezeru uglavnom podzemnim tokovima. Dolina Suhog potoka počinje na oko 1330 m n.v. (Okoli i Bogës), podno zapadnih padina prijevoja Qafa e Thorës i zatim radi veliki luk dugačak oko dvadesetak kilometara, u smjeru jugozapada, sve do zaseoka Ducaj. Taj najviši dio dugodoline, izdubljen gotovo 1300 metra u debeloj karbonatnoj masi, poznat je kao lugina e Bogës (Boška dolina, Dolina Boge), i proteže se sve od Okolja (Okoli i Bogës) do Ducaja. Ima presjek u obliku slova-U, s gotovo simetričnim padinama na obje strane, Taj je dio karakteristična dolina glacijalnog tipa, oblikovana tijekom najmlađe glacijacije, jer se ovdje nalazilo ishodište jednog od prokletijskih ledenjaka. U Ducaju Përroi prima svoj najvažniji pritok Troshan (përroi Troshanit). Zapadno od zaselaka Bzhetë, dolina se počinje postepeno širiti, ali zadržava dolinski karakter, dok sama rijeka i dalje teče na dnu doline, kroz stjenovita grla i dubok uzak kanjon. U mjestu Dedaj, nadmorska visina rijeke je oko 180 m. Od Dedaja do Zagorë dolina se još više širi, i rijeka i dalje ide kroz uski dubok kanjon, koji se još dalje do Poicë (zaselak Zagorë) sve se više sužava i zatvara. Od sela Gradeci (Gradec) rijeka ulazi u ravnicu Ultësira e Mbishkodrës (ultësira=nizina; mbi=iznad; shkodrës=skadarska/i) i završava u Skadarskom jezeru. Općenito, klima u dolini Boge slična je klimi u dolini gornjeg toka rjieke Shalje (Theth), no razlikuje se od nje po obilnim prosječnim količinama padalina - 3039 mm (godišnji prosjek). Dolina je sve do Gryka Ducait, široko otvorena utjecaju mediteranske klime. Kako se od Ducaja u smjeru jugozapada dolina Suhog potoka širi i otvara prema ravnici Ultësira e Mbishkodrës, to omogućuje prodor vlažnih masa. (IZV: Kabo, 1991). U nižim i srednje visokim predjelima doline prevladava šipražje koje je poprilično zakržljalo, a u višim područjima i planinskim uvalama ima šuma, u kojima rastu grab (skhoza), jasen (frashëri), cer (qarri), makjen - vrsta javora (alb. krekëza; lat. Acer monspessulanum L), crni grab (alb. mëllezë; lat. Ostrya carpinifolia) Dio doline od Boge do visoravni Razma se ponekad naziva i lugina e Shkrelit, prema plemenu (fisu) Shkrel / Shkreli (Škrelji) koje je to područje tradicionalno naseljavalo. Danas njome vodi cesta SH21 u smjeru doline Shale (Thethi), koja velikim svojim dijelom slijedi smjer staroga karavanskog Pećkoga puta. 
Područje sjeverno i istočno od Koplika. Dolina Suhoga potoka (Përroi i Thatë) proteže se s desnog na lijevi dio fotografije.
Autor: Albinfo 
Suho korito rječice Përroi i Thathë kod Ducaja
Dolina na području između Dedaja i Bzhetë
|
Naslovna fotografija
Prilaz cestom iz Koplika s pogledom na vrhove Škreljske grupe u kojima (na fotografiji) dominira piramida vrha Maja e Kurillës 
Pogled iz Velikoskadarske ravnice na prokletijske planinske grupe, poredane s lijeva nadesno: Vjelakut (Velecikut; u pozadini na horizontu), zatim prema desno: Škrelj (Shkrelit), Biškazit (Bishkazit) i Maranaj (vidi se dio).
|
Grupa Shkrelit
Maja Lek Gjecit - Maja Vogel (1888 m) - Maja Korbit (1942 m) - Maja e Lek Gjecit - Maja e Lacit (1730 m) - Maja e Kurillës (1848 m) - Kota 2108 (2108 m)* *Na nekim kartama upisana je kota 2117 m, no do detaljnije izmjere, čini se kako se radi o pogrešci koja se prenosi iz jednog izvora u drugi. |
VRŠNO PODRUČJE
|
|
Ducaj (Bogë)
|
|
MAJA E KURILLËS
|
JUGOZAPADNO PREDGORJE
Jugozapadno predgorje planinske grupe Shkrelit, prostorni pogled iz smjera zapada
Podloga: Google Earth, 2023.
Podloga: Google Earth, 2023.
SUKA E GJATË
|
MAJA STËR-KUNJA - MAJA STËR-KUNJA E VOGËL
|
POBRĐE REÇ
MAJA E KUÇIT - MAJA E LOBCIT - MAJA E MADHE
|
Maja e Kuçit (Maja Kuć), 692 m
Maja e Lobcit / Maja e Lobçit, 577 m Maja e Madhe, 571 m Na poziciji Maja e Madhe, na nekim kartama upisan je vrh Maja e Ballëzës (573 m). |
Maja e Kuçit - Maja e Lobcit - Maja e Madhe (jugozapadno predgorje planinske grupe Shkrelit), prostorni pogled iz smjera jugoistoka
Podloga: Google Earth, 2023.
Podloga: Google Earth, 2023.
|
|
|
GORNJOSKADARSKA NIZINA
Prizor iz Gornjoskadarske ravnice
alb. Ultësira e Mbishkodrës; Fusha e Mbishkodreës; Gornjoskadarska ravnica. Snimljeno sa sjeverozapadnog ruba Koplika, u smjer Prokletija
alb. Ultësira e Mbishkodrës; Fusha e Mbishkodreës; Gornjoskadarska ravnica. Snimljeno sa sjeverozapadnog ruba Koplika, u smjer Prokletija
|
Zetsko-skadarska ravnica Zetsko-skadarsku nizinu (alb. Ultësira e Zeta – Shkodrës) čine:
Zetsko-skadarsku nizinu okružuju planine: Lovćen, Garač, Sutorman i Sozina, Rumija, Prekornica, Žijovo i Prokletije i dr. Ovo se nizinsko područje u Albaniji nastavlja prema jugu, uz obalu Jadranskoj i Jonskog mora, od Hani i Hotita sve do Vlore, i poznato je pod imenom Zapadno-albanska nizina (alb. Ultësira Perëndimore e Shqipërisë). Duža je više od 200 km i široka 10-60 km. Ta ravnica, koja obuhvaća i niža pobrđa, zauzima gotovo četvrtinu albanskog teritorija. Ultësira e Mbishkodrës (Fusha e Mbishkodreës; Gornjoskadarska ravnica) Ovo se nizinsko područje, kao dio velike Zapadno-albanske nizine, smjestilo duž obale Skadarskog jezera, između grada Skadra i sela Brigje u Hotima. Površine je oko 390 km² i prostire se na nadmorskim visinama od 5 do 80 m. Granicu nizine prema višem planinskom području (sjeverozapadna strana), čine pobrđa Postrib, Reç i Kastrati. Građa nizine i reljef nisu ujednačeni. Na sjevernim dijelovima prevladava karbonatni teren, vodotopive stijene koje ne zadržavaju vodu, a tu su i oštre padine u pobrđu Mokset (alb. kodra e Moksetit), uz Hotski zaljev (alb. Giri i Hotit).. Kvartarni aluvijalno - proluvijalni nanosi nalaze se na karbonatnoj bazi iz razdoblja mezozoika i djelomično na naslagama pleistocenskih glina, koje se javljaju u Cezmi, Kopliku i Reçu. Karakteristika ravnice Fusha e Mbishkodrës je potpuni nedostatak površinskih vodotokova. IZVORI I LITERATURA DHORA, Dhimitër: Liqeni i Shkodrës. 2016. (PDF) WIKIPEDIJA: Ultësira Perëndimore e Shqipërisë VUKAJ, Stake: Aspekte gjeologo - hidrogjeologjike nga ndertimi i hidrocentraleve ne lumenjte Alpin (PDF) 
Pogled na Skadarsko jezero i masiv Rumije
|
Polja lavande
Cesta koja vodi od Koplika prema Razemu i Thethu
|
Koplik i Sipërm
|
Demiraj
|
|
