|
|
SREDIŠNJI POJAS > POVRŠI I BRDA CRNE GORE I PROKLETIJE > PROKLETIJE / BJESHKËT E NEMUNA > Krasnićke planine / Bjeshka e Krasniçes
Država: Albanija
Najviši vrh: Maja Grykat e Hapëta (Maja Grük e Hapt, Maja Gruike Hapt), 2625 m
Koordinate najvišeg vrha: 42.4085, 19.9048
Država: Albanija
Najviši vrh: Maja Grykat e Hapëta (Maja Grük e Hapt, Maja Gruike Hapt), 2625 m
Koordinate najvišeg vrha: 42.4085, 19.9048
KRASNIĆKE PLANINE (Bjeshka e Krasniqes)
Jugoistočna grupa - masiv Hekurave (Malli i Hekurave)
Zapadna grupa - masiv Grykat e Hapëta
|
U SURADNJI SA:
|
UvodKrasnićke planine, odn. Bjeshka e Krasniqes (na albanskom), naziv je za visokoplaninsko područje u albanskim Prokletijama omeđeno dolinom Valbone sa sjevera (Lugina e Valbonës), Tropojskom udolinom (Gropa e Tropojës) na istoku i jugoistoku, rijekom Drim (Drin/i) na jugu, dolinom Gornjeg Curraja (Lugina e Currajve Eperm) na jugozapadu, planinskom grupom Kakis na jugozapadu i dolinom rijeke Shale (Lugina e Shalës, Lugina e Thethit) na zapadu. Vrhovi Krasnićkih planina nižu se konveksno u dužini od gotovo 30-ak kilometra od doline Shale do Drima. Ime su dobile prema albanskom plemenu Krasnići koje obitava na tim prostorima.
Krasnićke planine čine dvije skupine. Zapadni grebeni tvore masiv Grykat e Hapeta, koji je viši, ali prostorno manji, i na istoku i jugoistoku grupu Hekurave, koja je prostorno veća, ali s nižim glavnim vrhom. Grupe su jasno razdvojene dolinom Motinskog potoka. 
Položaj Krasnićkih planina
Podloga: Elastic Terrain 
Krasnićke planine, pogled iz smjera sjeveroistoka
Lijevi dio Krasnićkih planina je masiv Hekurave, a desno masiv je Grykat e Hapeta - razdvojeni su dolinom Motinskog potoka. Ispred obje grupe povija se dolina rijeke Valbone. Lijevo je Tropojski bazen. ENGLISH SUMMARY: Bjeshka e Krasniqes (Mountains of Krasniqi)
Mountains of Krasniqi, or Bjeshka e Krasniqes in Albanian, is the name for a high mountainous area in the Albanian Accursed mountans / Prokletije (Albanian Alps) bordered by the Valbona valley from the north (Lugina e Valbonës), the Tropoja plain (Gropa e Tropojës) in the east and southeast, the river Drin in the south, the valley of Upper Curraj (Lugina e Currajve Eperm) in the southwest, the Kakis mountain group in the southwest, and the Shala River Valley (Lugina e Shalës, Lugina e Thethit) in the west. The peaks of the Krasniqi Mountains are lined in a convex-shaped chain in a length of almost 30 kilometers from the Shala Valley to Drim. They were named after the Albanian tribe Krasniqi (Krasniqja) whos members live in that area. The Krasniqi Mountains consist of two mountain groups. The western ridges form the Grykat e Hapeta massif, which is higher but smaller in size, and in the east and southeast the Hekurave group, which is spatially larger but with a lower main peak. The groups are clearly separated by the valley of Perroi e Motinës (stream). 
Rijeka Valbona na području naselja Dragobi
|
ŠTO VRIJEDI VIDJETI I POSJETITI:  Klikom na logo direktno pronađi smještaj na širem području ove planine Search directly for accommodation in the vicinity of this mountain 
Oglašavajte ovdje:
|
Ime (Etimologija)Zajednički naziv za ove dvije prokletijske planinske grupe, koje je moguće pronaći u publicistici i kartografiji su:
Krasnićke planine ime su vjerojatno dobile prema prema kraju ili/i albanskom plemenu Krasniqi (Krasniqë, Krasnići), koje obitava na tim prostorima. Pored raznih narodnih predaja o porijeklu imena ovoga plemena - onima o imenima davnih predaka (izvjesni Kraso, ili npr. Kastër Keqi), Branislav Gušić, istraživač dinarskog i prokletijskog prostora, naveo je kako ime ovoga plemena vjerojatno potječe od nekadašnjeg imena cijeloga ovog predjela, koji je za vrijeme osmanlijskog nadiranja nosilo ime, i bio krajina, a njezini žitelji Krajišnici. Naime, riječ kraj, odn. krajina na južnoeuropskim prostorima općenito ima značenje obrambenog graničnog, krajnjeg rubnog područja. Tako je, prema Gušiću, od riječi "krajišnik", s vremenom došlo do njezine jezične promjene: krajšnici / krayshnitsi > krajšnići > krasnići / krasnichi. Riječ krahina korisi se i u albanskom jeziku. Druga verzija porijekla imena ovoga masiva na koju je moguće naići u popularnoj publicistici, traži značenje u slavenskim riječima krasni i zabor - no ona ne pojašnjava moguće relacije tog oronima s imenom plemena ili kraja. Primjerice, u slavenskim jezicima, u srpskom (красни), bugarskom (красив), ruskom (красный) riječ krasni ima značenje "lijep/krasan". Tako u ruskom jeziku, u narodnom govoru i poeziji красный označava nešto lijepo, svijetlo, ali i crveno, jer ruskom pridjev красный / krasnyj ima dva značenja. Prvo, glavno značenje je crveni, a drugo arhaično značenje je krasan, lijep baš kao i u hrvatskom i srpskom jeziku. Riječ zabor na nekim slavenskim jezicima (забор - srpski, забóр - ruski jezik) znači ograda. Tako bi prema tim izvorima (ipak u manjini), dvodjelni toponim (oronimom) slavenskog porijekla Zabores Krasniqes (zabor + krasni ) imao smisao: "lijepa ograda / zid". No, izvjesnije je da je oronim dobio pridjevski dio (krasnićki) prema starijem nazivu plemena ili kraja, kao što je to bio čest običaj u Prokletijama (Maja e Gashit, Bjeshkët e Shales, i sl.) - neovisno o tomu što ove planine zaista djeluju poput veličanstvenog zida. |
|
Pogled s masiva Bjeliča
Pogled preko gornje doline Valbone na zapadne vrhove Krasnićkh planina - u sredini fotografije vidi se sjeverna strana jednog od najviših vrhova toga masiva - Maja e Brijasit (2567 m). |
ZEMLJOPIS / GEOGRAFIJA
Reljef
Grupa Krasnićkih planina, prostorni pogled iz smjera sjevera
Izvor: Google Earth, 2023.
Izvor: Google Earth, 2023.
Grupa Krasnićkih planina, prostorni pogled iz smjera istoka
Izvor: Google Earth, 2023.
Izvor: Google Earth, 2023.
Grupa Krasnićkih planina, prostorni pogled iz smjera juga
Izvor: Google Earth, 2023.
Izvor: Google Earth, 2023.
|
Reljef Krasnićkih planina je planinski i visoko fragmentiran, obiježen strmim padinama, visokim grebenima i dubokim riječnim dolinama. Vrhovi se izdižu poput tornjeva, s cirkovima ispunjenim vječnim snijegom.
Teren je snažno okršen. Voda od padalina i otapanja snijega brzo prodire duboko u krški sustav. Ledenjaci su ostavili mnogo tragova ledenjačke erozije - za razliku od Alpa u Srednjoj Europi, Proketije su najviše oleđene (glacijacijom zaleđene) planine u Europi, smještene južno od tzv. skandinavskog ledenog štita. U ovoj grupi ima 10 vrhova viših od 2400 metara, a najviši vrh ovih skupina je Maja Grykat e Hapëta (Maja Gruk e Hapt, 2625 m), čiji se stjenovit vrh uzdiže južno od gornjeg dijela doline Valbona. Jedan je od najviših vrhova Prokletija uopće - treći prema visini nakon najvišeg Maja Jezercë (2694 m) u Albaniji i Đeravice (2656 m) na Kosovu. Najviši vrhovi ove dvije grupe su:
Geološka građaPlanine su građene od vapnenačkih stijena, vapnenačko-silikatnih, glinenih škriljevaca i konglomerata. Geološka građa je raznolika, s najstarijim formacijama, onim paleozojskim, s kojima su u relaciji i kvarcni mineralni sedimenti, koji se nalaze u dolini rijeka. Vapnenac koji potječe iz mezozoika je najzastupljeniji i služi kao osnova boksita. Oni tvore glavne grebene u Prokletijama. Pomiješani s dolomitom i modelirani krškim procesima formiraju vrlo krševit i oštar reljef. Na cijelom području su dominantne karbonatne stijene, a samo kod sela Valbona i Dragobia javlja se škrijasta jezgra Prokletija.
Greben zapadnog dijela Krasnićkih planina
Pogled s vrha Maja e Popluks Sastav tlaSiva šumska tla nalaze se na vapnenačkim stijenama. Javljaju se na visinama od 500 do 1200 metara. Za poljoprivredne aktivnosti od značaja su smeđa šumska tla i livadska tla na planinama.
Pogled unazad s uspona na Qafu Valbonës, prema Krasnićkim planinama
Mali ledenjaci i sniježnici u vijencu Hekurave (Grykat e Hapëta)
Izvor: Gachev, Emil. (2017). The Unknown Southernmost Glaciers of Europe; u knjizi: Glaciers Evolution in a Changing World |
Krasnićke planine (Bjeshket e Krasniqes)
Dio albanskih Prokletija, snimljen iz aviona. U prednjem planu je gornja dolina Valbone, ravnice Kosova su u pozadini. Planine: ispred (dolje) je Maja e Grykave të Hapta (2625 m), desno gore masiv Maja e Hekurave (2559 m), iznad središta fotografije je masiv planine Shkëlzen (2405 m). Autor: Alboholic; Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported license. 
Dolina Motinskog potoka i pogled na vrhove Krasnićkih planina, u pozadini
Skiing in the Valbona Valley peaks
Datum objave: 8.10.2019. Autor: Snow_al Opis: 7 minutes from the great movie 'Far Out' made from Teton Gravity Research last year in Valbona Valley,Albania.Part of this movie are : Fabian Lentsch, John Collinson, Nick McNutt, Angel Collinson.We thank them for promoting Albanias Nature. You can buy the full movie at : https://vimeo.com/ondemand/farout |
Klima
Klimu na području Krasnćkih planina obilježavaju hladne zime i vruća, suha ljeta, iako je na većim nadmorskim visinama ugodno svježe i ljeti. Zbog neposredne blizine Sredozemnog mora smještenog na jugozapadu, klima je također izložena utjecajima mediteranske klime, kao i kontinentalne klime.
Najhladnija razdoblja su od prosinca/decembra do veljače/februara, dok su najtoplija od srpnja/jula do kolovoza/avgusta. Minimalna temperatura zimi se kreće između -23,4°C i -16,1°C, a maksimalna temperatura između 36,4°C i 39,9°C
Prosječna koliina godišnjih količina oborina kreće se između 2700 milimetara i 3000 milimetara, pri čemu više padalina ima na višim nadmorskim visinama. Najmanje 22% pada tijekom proljeća, 8,7% ljeti, 32,3% u jesen i 38% zimi. Na većim nadmorskim visinama snježne padavine počinju u listopadu/oktobru ili studenom/novembru i nakupljaju se do ožujka/marta ili travnja/aprila kada započinje otapanje. Snijeg doseže visinu od 1,5 do 5 m i traje između 60 i 160 dana.
Najhladnija razdoblja su od prosinca/decembra do veljače/februara, dok su najtoplija od srpnja/jula do kolovoza/avgusta. Minimalna temperatura zimi se kreće između -23,4°C i -16,1°C, a maksimalna temperatura između 36,4°C i 39,9°C
Prosječna koliina godišnjih količina oborina kreće se između 2700 milimetara i 3000 milimetara, pri čemu više padalina ima na višim nadmorskim visinama. Najmanje 22% pada tijekom proljeća, 8,7% ljeti, 32,3% u jesen i 38% zimi. Na većim nadmorskim visinama snježne padavine počinju u listopadu/oktobru ili studenom/novembru i nakupljaju se do ožujka/marta ili travnja/aprila kada započinje otapanje. Snijeg doseže visinu od 1,5 do 5 m i traje između 60 i 160 dana.
Vode (Hidrologija)
Rijeka Valbona i Krasnićke planine u pozadini
|
Glavni vodotokovi na prostoru Krasnićkih planina su Valbona, Drin (Drim), Shala (Šalja), Lumi Currajve (Curajska rijeka) i Perroi i Motinës (Motinski potok). Planinskih je jezera i lokava relativno malo zbog propusnog krševitog terena. Najveće je jezero Liqeni i Ponarëve (Ponarve) u masivu Hekurave.
Valbona _ Tropoja _ June 2021 _ Mavic Mini _ TheEaglesEye (4K footages)
Datum objave: 8.6.2021. TheEaglesEye Albania Opis. TheEaglesEye. Most of the footages are taken by DJI Mavic Mini drone in the best places of Albania. SeeAlbaniaLikeAnEagle . Please don't forget to like, comment and subscribe to this video and hit the notification bell to watch more. |
|
Masiv Gryka e Hapëta
Pogled s masiva Bjeliča, preko doline Valbone, na vrhove zapadnog dijela Krasnićkih planina: Madhe i Brijaset. |
PRIRODA
|
Zaštićeni spomenici prirode na širem prostoru masiva Krasnićkih planina
Zaštićena prirodna područja su:
Parku Kombetär Lugina e ValbonësNacionalni park Dolina Valbone (albanski: Parku Kombëtar i Luginës së Valbonës) je nacionalni park u Prokletijama na sjeveru Albanije, u okrugu Kukes - općina Tropoja. Park se prostire na površini od 80 km2 (8000 ha), i obuhvaća gornju dolinu rijeke Valbone i okolna krševita planinska područja područja s alpskim krajolicima, ledenjačkim izvorima, dubokim depresijama, različitim stijenovitim formacijama, vodopadima i dolinom Valbone s gustom četinarskom i listopadnom šumom. Obilježavaju ga vrlo udaljenima i izolirana područja s vrijednim očuvanim ekosustavima.
Park graniči s Nacionalnim parkom "Prokletije" u Crnoj Gori na sjeveru, rezervatom prirode Gashi na istoku, regionalnim parkom prirode Nikaj-Mërtur na jugu i Nacionalnim parkom Thethi na zapadu. Postoji plan za proširenjem granica parka i njegovim spajanjem s Thethom i Gashijem u jedinstveni alpski park na sjeveru Albanije. Nadalje, Albanija, Kosovo i Crna Gora planiraju uspostaviti prekogranični nacionalni park, koji će se zvati Balkanski park mira. Park mira obuhvaćao bi dolinu Valbone, zajedno s Nacionalnim parkom Theth, prirodnim rezervatom Gashi, Parkom prirode Nikaj-Mërtur, Nacionalnim parkom Bjeshkët e Nemuna na Kosovu i Nacionalnim parkom Prokletije u Crnoj Gori. Na zapadu parka u planinskoj grupi Popluks nalazi se Maja Jezerce najviši vrh Dinarskog gorja (2.694 m). Rijeka Valbona potječe iz nekoliko krških izvora južno od Maje Jezerce i istočno od prijevoja Valbona (Qafa e Valbonës). To je najveća rijeka u albanskim Prokletijama i njezin bazen obuhvaća najveći dio istočnih albanskih Prokletija. U posljednjih nekoliko milijuna godina, ledenjaci su ponekad prekrili veći dio današnjeg područja parka. Za vrijeme geološkog razdoblja Würma ledenjak Valbona dosegao je ukupnu duljinu od 9,5 kilometara. Danas su blizu sjeveroistočnog ruba Maje Jezerce preostala dva vrlo mala aktivna ledenjaka. Udaljenost parka i relativno slaba naseljenost, u kombinaciji s velikom raznolikošću ekosustava i klimatskim uvjetima pogoduje postojanju bogate raznolikosti flore i faune raspoređenih po cijelom području parka. Veći dio parka prekriven je šumom - 89% ukupne površine (7,141 ha), a ostatak su travnjaci (pašnjaci i livade, 415 ha) i kamenjari. Stjenovito područje (60 ha) pokriva ostatak Nacionalnog parka Valbona, i stanište je vegetacije grmlja i kamenjara. Područje koje se koristi za poljoprivredu (343 ha) povezanu s lokalnim gospodarstvom ograničeno je i nalazi se u blizini naseljenih sela u dolini. Glavne divlje zvijeri i sisavci u parku su: smeđi medvjed, sivi vuk, ris, srna, divokoza i divlja koza. U šumskim zajednicama na području parka prevladavaju bukva, bor i hrast. Značajno je da je u ovome kraju bila vrlo važna visoka, odn. obična smreka (lat. Picea abies), jer je ovo jedna od rijetkih regija u Albaniji u kojoj se ova vrsta može naći. Nacionalni park Dolina Valbone osnovan je u skladu s Odlukom Vijeća ministara broj 102 od 15.1.1996. u cilju očuvanja prirodnih ekosustava i krajolika, zajedno s njihovom vegetacijskom i biološkom raznolikošću i staništima. Međunarodna unija za zaštitu prirode (IUCN) označila je park kao kategoriju II. Najbliži gradić je Bajram Curri, od kojega je Nacionalni park udaljen 25-30 kilometara. Park pruža odlične uvjete za razvoj turizma zbog morfologije terena, hidrologije, šuma, pašnjaka, raznolikosti fore, karakteristične arhitekture i gostoljubivosti domaćina. |
SAVE VALBONA NATIONAL PARK, ALBANIA
Datum objave: 22.9.2012. Autor: VJFLORIANPLATTER Opis: This short movie is about the beautiful and unique wildlife of the Albanian Alps and the struggle to protect this National park from bad development and in the worst case: destruction. The nothern part of Albania is the countrys poorest and least developt part and because of uncontrolled development, mismanagment and - as always - the greed of some people to make profit over nature there are various plans to build roads, hydroelectric plants and other facilities that are threatening this National park right now! This short was done with the help of Catherine, a hotel-owner in Valbona, who is fighting passionatly against the various plans of the (local) goverment and international "aid agencys" to (mis)develop/destroy/make profit over the area. This short is also a small call for help so that this unspoiled and amazing part of Albania can be conserved for years to come! The Balkan Lynx Recovery Programme in Valbona, Albania
Datum objave: 9.7.2013. Autor: Nexhmedin Ramadani Opis: The Balkan Lynx Recovery Programme in Valbona, Albania, 25 - 30 June All the material was edited and collected by NGO "FINCH" Nexhmedin Ramadani IZVORI I LITERATURA
KECI, Erjola; KROG, Elisabeth: Albanian Alps Management Plan - Thethi & Valbona Valley National Parks, and Gashi River Strict Nature Reserve Management Plan. 2014. (PDF) Plani i Menaxhimit per Parkun Natyror Rajonal 'Nikaj-Mërtur". www.kqk.gov.al, 2014. (PDF) Nikaj-Mërtur Regional Nature Park. Wikipedia Valbonë Valley National Park. Wikipedia Theth National Park. Wikipedia Naselja Nacionalni park Valbona se nalazi unutar administrativne jedinice Margegaj (u općini Tropoja) i unutar njega se nalazi 11 naselja: Ceremi, Ceremi (Gocaj), Dragobia, Dragobia (Hajderaj), Dragobia (Kikaj Maskollata), Kocanaj (Kelcyre), Rragami, Shoshani (Graci), Valbona (Qender-centar), Valbona (Cuka Dunishes), i Valbona (Kukaj). |
Parku Natyror Rajonal ‘Nikaj-Mërtur’’
|
Regionalni park prirode Nikaj-Mërtur (albanski: Parku Natyror Rajonal Nikaj-Mërtur) regionalni je park prirode na sjeveru Albanije, smješten na području jugoistočnih albanskih Prokletija u općini Tropoja, i unutar područja povijesne regije Nikaj-Mërturi. Park je područje alpskih krajolika, dubokih dolina, okomitih litica, gustih crnogoričnih i listopadnih šuma, malih planinskih jezera i lokava i rijeka. Međunarodna unija za zaštitu prirode (IUCN) označila je park kao kategoriju IV. Kao i većini dio područja albanskih Prokletija, i ovaj je rezervat naveden kao važno biljno područje (important Plant Area) jer se u njemu nalaze staništa vrijednih biljnih vrsta.
Park se graniči s nacionalnim parkom Theth na sjeveroistoku i Nacionalnim parkom Dolina Valbonë na sjeveru i sjeveroistoku. Postoji plan da proširenja granica parka i njegovo spajanje s dolinom Valbonë i Thethom kako bi se uspostavio Balkanski park mira. Područje rezervata obiježava značajna raznolikost flore. U njemu se nalaze dinarske planinske mješovite šume koje pripadaju ekoregiji paleoarktičkih umjerenih širokolisnih i mješovitih šuma. Zbog klimatskih utjecaja s juga i jugozapada vegetacija parka uključuje mnoge zajednice mediteranskog i euroazijskog tipa. Prekriven je mješavinom hrasta, bukve i borova koja raste na vapnencu i dolomitima, što je karakteristično za Prokletije. U najrasprostranjenijoj zajednici hrasta dominiraju sladun (sladunac, hrast sladunac, lat. Quercus frainetto), hrast cer (Quercus cerris), hrast kitnjak (Quercus petraea) i makedonski hrast (Quercus trojana). Bukva i smreka zastupljeni su vrstama poput obične bukve (europska bukva, fafarikula; lat. Fagus sylvatica), munike (crna mura ili smrč; lat. Pinus heldreichii) i crnog bora (lat. Pinus nigra). Rezervat je dom raznolikim ekosustavima i zaštićenim divljim životinjama. U njemu obitava niz različitih vrsta koje se sve rjeđe susreću u južnoj Europi, poput euroazijskog risa (Lynx lynx), odn. njegove podvrste balkanskog risa (L. l. balcanicus) koji nastanjuje divlje šumovite terene, zatim su tu ugroženi smeđi medvjed (Ursus arctos) i sivi vuk (Canis lupus). Šume pružaju utočište i za druge vrste, poput divokoze (Rupicapra rupicapra), velikog tetrijeba (Tetrao urogallus) i bjeloglavog supa (Gyps fulvus), sivog sokola (Falco peregrinus) i obične vjetruše/vjetruške (Falco tinnunculus) Glavne vrijednosti zaštićenog poručja su: jedinstveni krajolik područja, velika širina vertikalnog pojasa u kojem se nalazi park (180 m - 2600 m), lokalne stočne vrste (busha e Lekbibajt), specifično bogatstvo flore i faune, Komansko jezero, tradicijska arhitektura - špiljski kompleksi, vodeni resursi područja, spomenici prirode, blizina nacionalnih parkova Valbona i Thethi, zemljopisni položaj, kulturna baština (bogat folklor, jedinstveni obredi i običaji, gostoprimstvo, gastronomija itd.), razvojni potencijal područja (planinarenje, vodeni sportovi, istraživanje špilja, jahanje itd.), šume kestena, lješnjaci itd. |
Regionalni park prirode Nikaj-Mërtur (alb. Parku Natyror Rajonal Nikaj-Mërtur), zone upravljanja
LEGENDA: crvena - središnja zona (zona aktivne zaštite); žuta - zona održivog razvoja; zelena - zona korištenja |
Parku Kombëtar i Thethit
|
Nacionalni park Thethi (albanski: Parku Kombëtar i Thethit) je nacionalni park na sjeveru Albanije. Osnovan 1966. godine, park obuhvaća 2.630 ha (26,3 km2) i nalazi se u Prokletijskom lancu, obuhvaćajući veći dio doline Shala. Park je osnovan radi zaštite raznih ekosustava i biološke raznolikosti te kulturno-povijesne baštine regije. Prevladava visokoplaninski teren, s raznovrsnim prirodnim značajkama, uključujući doline, rijeke, planine, slapove, guste šume i nekoliko stjenovitih formacija. Međunarodna unija za zaštitu prirode (IUCN) označila je park kao kategoriju II. Značajno je da je regija također prepoznata kao važno područje sa staništima ptica i biljaka. Godine 2017. Theth je dodatno proglašen zaštićenim povijesnim središtem (Qendër Historike e Mbrojtur.).
Sela se prostiru gornjom dolinom Šalje i sa svih su strana okružena brojnim vrhovima višim od 2000 metara, poput Radohime na zapadu, Arapija i Poplluka i Jezerca na sjeveru i sjeveroistoku. Planinski prijevoj Valbona odvaja nacionalni park Thethi od Nacionalnog parka Dolina Valbone. Kao i većem dijelu Prokletija, tako i u NP Thethi dominiraju vapnenačke i dolomitne stijene, a u reljefu ima dosta krških oblika. Ovdje se nalaze kanjon Grunas i visoka južna stijena Arapija, koja se smatra najvišom stijenom na Balkanu. Unatoč ograničenom području, park se odlikuje vrlo raznolikom florom s procjenama koje variraju između 1500 i 1650 vrsta biljaka među kojima je 70 vrsta ugroženo. Theth je dio velikog očuvanog ekosustava. Biogeografski, u parku se javljaju dinarske planinske mješovite šume koje pripadaju ekoregiji paleoarktičkih umjerenih širokolisnih i mješovitih šuma. U parku rastu tri vrste šumskih zajednica. Šume hrasta rastu do nadmorskih visina između 600 i 800 metara, a u njima dominiraju cer (Quercus cerris), bijeli grab (bjelograb, bjelograbić, primorski grab lat. Carpinus orientalis), crni grab (lat. Ostrya carpinifolia), crveni drijen (tvrdi drijen, drijenak, lat. Cornus mas), crni jasen (lat. Fraxinus ornus). U pojasu bukve (između 900 i 1.900 m n.v.) rastu obična bukva (europska bukva, fafarikula; lat. Fagus sylvatica), obična jela (bijela jela, vita jela, borika prava, lat. Abies alba Mill.) i gorski javor (Acer pseudoplatanus). Alpski-planinski vegetacijski pojas prostire se na visinama od 1.900 - 2.300 metara, a obiježavaju ga zeljaste biljke i grmovi među kojima je najistaknuti rod borovica (lat. Juniperus). Tu su još poa alpina (iz roda vlasnjača - biljnog roda iz porodice trava), alpski zvjezdan (lat. Aster alpinus), alpska djetelina (trifolium alpinum) i zvjezdan, tj. žuti zvjezdan (Lotus corniculatus) Na području parka zabilježeno je samo 20 vrsta sisavaca: veliki sisavci poput smeđeg medvjeda (Ursus arctos), srne (Capreolus capreolus), divokoze (Rupicapra rupicapra), kao i rijetke ili ugrožene vrste poput sivog vuka (Canis lupus), risa (Lynx lynx). Uočeno je 50-ak vrsta ptica - grabežljivaca poput surog orla (Aquila chrysaetos), bjelonokte vjetruše (Falco naumanni), brgljeza (Sitta europaea), crvendaća (Erithacus rubecula), kosa (Turdus merula), rusog svračka (Lanius collurio), Velikog tetrijeba (Tetrao urogallus), i jarebice kamenjarke (Alectoris graeca). Zbog oštrih zima, park ima nekoliko vrsta gmazova i vodozemaca. Ukupno 10 vrsta gmazova i 8 vrsta vodozemaca obitavaju u parku, uključujući crnog daždevnjaka (Salamandra atra), livadnu smeđu žabu (Rana temporaria), planinskog vodenjaka Ichthyosaura alpestris), i smeđu pastrmku (Salmo trutta). |
|
|
Pod vrhom Maja e Brijaset
Tradicijska arhitektura u zaselku Llomi u gornjoj dolini Valbone, pretposljednjem naselju prije izvorišnog dijela ove rijeke |
STANOVNIŠTVO I NASELJA
|
Krasnići (Krasniqë, Krasniqi)
Krasnići su jedno od gegijskih (albanske Gege) plemena nastanjenih na Kosovu i sjevernoj Albaniji (Tropoja) u području oko Prokletija, sjeverno od rijeke Drim (Drin) i južno od crnogorske granice - uz veći dio doline rijeke Valbone, sve do njezina ušća u Drim. Graniči s tradicionalnim plemenskim područjima Nikaj i Merturi prema zapadu, Bugjoni prema jugu, Bytyçi prema istoku i Gashi prema sjeveroistoku. Prema jednoj od narodnih predaja, kao predak ovoga plemena spominje se izvjesni Kraso, koji je imao još tri brata, prema čemu bi im prvi rođaci trebali biti Hoti i crnogorska plemena Ozrinići, Piperi i Vasojevići. Ipak, ime, za koje se pretpostavlja da je slavenskog porijekla, zabilježeno je tek 1634. godine kao Crastenigeia. Pleme Krasniqi pretežito je muslimanske vjeroispovijesti. Poznati pripadnici ovog plemena su albanski etnolog Mark Krasnići i predsjednik Skupštine Kosova Jakup Krasnići. [1] Krasniqe Krasniqe (određeni oblik, Krasniqja) je naziv za planinski kraj Republici Albaniji, tradicionalno područje istoimenog plemena, koje se nalazi u planinskom području Đakovičke Malesije (Malësia e Gjakovës) i proteže od distrikta Tropojë u Albaniji (Rrethi i Tropojës) sve do jezera Fierza (Liqenin e Fierzës) na jugu. Grad Bajram Curri nalazi se u ovome kraju. |
Disappearing World - the Albanians of Rrogam "Albania" (english)
Datum objave: 21.3.2018. Objavio: Ivan Salsi With the fall of the Stalinist regime in Albania, one of the poorest countries in Europe, the people of a remote mountain village, Rrogam, are faced with the dilmma of how to re-allocate the land and flocks after 40 years of collectivism. For the first time they have to make their own decisions in the face of an uncertain, changing future, and eke out an existence without the direction from above to which they have become accustomed. Rrogam is a small Catholic village more than 3,000 feel above sea level in Northern Albania. Closed to foreigners since the second world war, the Disappearing World team were the first outsiders to fully explore this area in the north. Traditional Northern Albanian society stressed honour and etiquette. Today these traditional codes have been replaced with Albanian law, effecting the Rrogamis deeply. But Northern Albanians still follow their own rules for interpersonal relations and stick to traditional behaviour when it does not conflict with new Albanian law. 
Dragobia
Koliba obitelji Çoka u Dragobiji, dolina Valbone, Albanija, 1909. Autor: Erich Liebert |
Turizam
|
Glavno turističko područje oko Krasnićkih planina je dolina rijeke Valbone. Kako se dolina nalazi u atraktivnom visokoplaninskom prostoru, mjesta u dolini povoljna su odmorišta s odličnom klimom, te ishodišta za planinarenje (obiježenim i neobilježenim stazama), vožnju biciklom, jahanje, kampiranje i istraživanje albanskih planina, uz uživanje u odličnim pogledima u raznim godišnjim dobima, brojnim vodopadima i vodotocima s bistrom vodom i prostranim šljunčanim nanosima, susretima s tradicijskom arhitekturom i lokalnim običajima, načinom života i domaćom hranom.
Dolina Valbone nalazi se unutar međunarodnog Parka mira (Balkans Peace Park Project) koji se proteže preko granica Crne Gore, Albanije i Kosova. Od valbonske strane ovih planina moguće je pješačiti vrlo popularnom pješačko-planinarskom stazom do Thethija, još jedne turističke atrakcije u sjevernoj Albaniji. Ova je staza, kao i još neke jedna od dionica transverzala The Peaks of the Balkans i Via Dinarica. |
Reportazh - ''Valbona, Tradicionalja e Turizmi'' - 2014
Datum objave: 4.3.2015. Produkcija: e produksion Opis: Valbona Gryka e Valbonës si një ndër vendet më të bukura e pitoreske, jo vetëm në Shqipëri por edhe më gjërë, dita ditës po bëhet gjithnjë e më joshëse për turistët e huaj e ata vendor. Duke parë këtë trend të zhvillimit të turizmit në këto treva,është bërë tashmë tradicionale data 24 Maj ku autoritetet vendore bëjnë hapjen e sezonit turistik. Për nderë të kësaj dite në qendrën kulturore të Valbonës u organizuan shumë manifestime kulturore të cilat kënaqën vizitorët në këtë ditë të shënuar. |
PRIČE IZ PLANINE
Bieshka e Krasniqës — Krasničke planine
Autor: Akademik prof, dr Branimir Gušić
Objavljeno u časopisu "Priroda", 1960. godine (br 10.)
Autor: Akademik prof, dr Branimir Gušić
Objavljeno u časopisu "Priroda", 1960. godine (br 10.)
|
Prvi sam ih puta ugledao s naše granice, s vrha Velike Đerovice (2656 m). Bilo je rano ljetno jutro. Sunce je izašlo na vedrom nebu i počelo je rastjerivati magle koje su se, od kiše pređašnjih dana, zadržavale na jugozapadu na Silbici i dolini Dobroga Dola. Odjednom se iznad Valbone digla magična koprena i pred mojim se očima ukazao dugi niz svijetlih, djelomice svježim snijegom prekrivenih visokih vrhova. To su Krasničke planine — Bieshka e Krasniqës, objasnio nam je naš pratilac. Tada sam prvi puta u životu gledao kraj koji je još u to vrijeme, prije 35 godina, ostao jedina bijela, neispisana mrlja na karti Evrope. Nakon toga često smo još, moja drugarica i ja, gledali ove snježne vrhunce za vrijeme naših mnogobrojnih ekskurzija po Prokletijama, ali je moralo proći nekoliko godina da smo mogli ući u njihovo carstvo.
Pohod u te planine za stranca nije u to doba bio još nipošto jednostavan. Razlog je tomu bio s jedne strane nopovjerljivost tadašnjih albanskih vlasti prema svakom Jugoslavenu koji je želio posjetiti krajeve uz granicu, a s druge strane i napeti odnosi albanskih vlasti prema domaćim stanovnicima ovoga kraja, koji se, živeći u slobodi kroz stoljeća, nisu Iako podvrgavali centralnoj državnoj vlasti. Osim toga, kako su Krasniči muslimansko pleme, koje sa sviju strana graniči s plemenima pretežno katoličke vjere, to je i vjerska netrpeljivost, koja je od davnine ovdje vladala, mnogo pridonijela njihovoj gotovo posvemašnoj izoliranosti do u najnovije doba. I dok su, uglavnom austrijski istraživači do prvog svjetskog rata prodirali u ove krajeve koristeći se vezama koje je tadašnja austrijska vlada podržavala s crkvenom organizacijom katoličkih plemena, ostajali su im islamizirani Krasniči nedostupni. Kartografi pak, koji su za vrijeme prvoga svjetskog rata prvi puta detaljno snimali geografsku kartu Albanije, nisu stigli da završe baš ovaj predio Krasniča, koji se tada nalazio iza austrijskih linija. A upravo je na njihovom plemenskom teritoriju čekalo na rješenje nekoliko veoma važnih geografskih pitanja. Među njima je prvo mjesto zauzimalo pitanje tzv. metohijskog povijanja dinarske direktrise, kako ga je u svojim radovima postavio Cvijić, i s tim u vezi smjer toka i smještaj izvorišne čelenke Valbone, planinske rijeke koja se niže Tropoja ulijeva u Drim. 
Dolina Motinskoga potoka – proni Motines
|
Krasničke planine iz Bjeliča - U pozadini maja Hekurave
Mi smo u Krasniče prodirali ilegalno, obilno se koristeći gostoprimstvom koje je, još tada, među ovim brdskim plemenima bilo u najvišoj cijeni. Pred gostom je u kući sve ostalo dolazilo u drugi plan, pa je čak i krvna osveta zamirala za to vrijeme. Morali smo najprije steći prijatelje među Škipetarima s ovu stranu granice, u Gornjem Vusanju i u Crnobregu, da bi nas oni predavali svojim pobratimima preko granice u Krasničima. Budući da smo granicu prelazili bez urednih isprava, o tim našim putovanjima nismo ni mogli, a ni smjeli tada ništa objaviti. Granicu smo najčešće prelazili u Bjeliču, na ćafa Preslopit, ćafa Ibrahim Jakupit ili više Zastanja na ćafa Valbons, prijelazima, koje su zbog svoje nedostupnosti bili najslabije čuvani. Odavde smo se direktno spuštali u Valbonu, krijući se preko dana u kojem zaklonu i dolazeći tek u mrak u Dragobiju, glavno naselje Krasniča u Valboni.
Glavno područje koje nas je tada zanimalo bila je dolina rijeke Valbone u njenom srednjem i gornjem toku, njezino izvorište u dolini Rogami i podno Bjeliča i topografija planina koje su ovu dolinu ograničavale s njene južne i jugozapadne strane prema Curajtskoj rijeci — lumi i Currajt. Prvi moderni istraživač koji je ušao u dolinu Valbone bio Je engleski arheolog Evans. Ovaj zaslužni proučavalac naših starina prošao je u augustu 1880. najdonjim i srednjim tokom Valbone i taj svoj put opisao u jednom dopisu Pall Mall Gazetti 14. septembra 1880. Tek 24 godine kasnije ti su krajevi doživjeli novi posjet. Bio je to austrijski liječnik dr Liebert, koji je prvi iz doline Curajtske rijeke sišao god. 1904. u izvorišnu čelenku Valbone. On se tek dotaknuo teritorija plemena Krasniča na južnom obodu Krasničkih planina i preko prijelaza ćafa Shaboresa (Žabores) spustio se na izvore rijeke Valbone, koji leže već u području katoličkog plemena Šala. Liebert je noćio u pastirskim kolibama Rogami, koje preko ljeta nastavaju pastiri iz zaseoka Đelaj (Gjelaj) iz doline Thethi (Sesi) i preko prijelaza ćafa Valbons vratio se u Nrejaj, centar doline Thethi. Poznati mađarski geolog Nopcsa, koji je čitav svoj život posvetio proučavanju sjeverne Albanije i kojemu zahvaljujemo osnovne publikacije o sjeverno-albanskim planinama, nije nikada ušao u Krasniče. U najdonjem dijelu doline Valbone radio je još samo austrijski geolog Kerner v. Marilaun, koji je, koristeći se kratkotrajnom austrijskom okupacijom tih krajeva, za vrijeme prvog svjetskog rata, god. 1916. geološki istražio donju Valbonu i planinske istočne obronke što se s obje njezine strane spuštaju put Drima. U svojoj raspravi objavljenoj u izdanjima bečke Akademije, Kemer spominje skupinu Hekurave, koja s južne strane prati dolinu Valbone i sa čijih se oštrih grebena strme doline spštaju do rijeke, ali u unutrašnjost tih planina nije ni on ulazio. |
|
Krasniqi (Krasniči) ili Krajsniqi (Krajsniči) danas su jedino posve islamizirano pleme u sjeveraoalbanskim planinama. Prema tradiciji koja je i danas među njima veoma živa njihov je rodonačelnik Keč Ponta doselio iz Bosne u dolinu Donje Cijevne, gdje se između Rapše i Trebojna okućio i uzeo ženu iz Grude. Iz Bosne je doveo četiri sina: Pipu, od kojega su Piperi u Brdima; Ozra ili Ozdru, praoca današnjih Ozrinića; Vasu, od kojega su potekli Vasojevići, i Krasa ili Krasu, rodonačelnlka današnjih Krasniča. Novu mu je žena rodila još dva sina: Bani i Lazri.
Od prvoga su Trijepši, a drugi je rodonačelnik Hota. Ima još i danas staraca koji znaju da nabroje svih 29 generacija do Keć Ponte. Mi se, u ovom kratkom prikazu, na žalost ne možemo zadržati u dubljoj analizi ove predaje, s kojom se, u većim ili manjim varijantama, susrećemo kod svih gorštačkih plemena crnogorskih Brda i albanske Malesije, i koja jasno govori o zajedničkom oblikovanju i o uskoj srodnosti svih tih planinskih društvenih tvorbi, bez obzira na njihovu današnju nacionalnu pripadnost. Nas, u ovom času, zanima samo sudbina Krasa, navodnoga rodonačelnlka naših Krasniča. Opet prema tradiciji, on se prigodom jednoga svog putovanja na pazar u Peć zagledao u neku djevojku u Dukadžinu I priženio se u njenu kuću, u selo Dušaj, što leži poviše utoka Valbone u Drim. Zato Krasniči i danas selo Dushi ili Dushaj smatraju osnovnim naseljem svoga plemena. Kako je plodna zemlja oko Drima i u donjem toku Valbone već u to vrijeme bila gusto naseljena, Krasniči su svoje naseljenje počeli sve više produžavati prema planinama na zapad, tražeći pogodna mjesta za osnivanje novih naselja. U to doba te su planine služile isključivo za ljetnu ispašu, a doline nisu bile nastavane. Tako je i Dragobija bila pusta. Prvi se u Dragobiji nastanio sa svoja četiri sina Curr Preka, prije sedam generacija. On je pripadao bratstvu Kolmekčaj u Dušaj, a došao je u Dragobiju još kao katolik. Tek su njegovi sinovi prešli na islam. Od njih je Kurt Curri osnovao selo Kelcira (Këlcyrë), a ostala trojica postali su osnivači triju zaselaka (mahala) u Dragoblji: najdonjega Sokolaj od Mali Curri; Smalait od Smail Curri, a Metalijaj (Metaliaj) od Ali Curri. Mahalu Hajdari osnovao je kasnije Hajdar Mata, unuk Ali Currija. |
Zapadne Krasničke planine iz Bjeliča
|
Naša koliba u dolini Motinskoga potoka
Most preko gornje Valbone
Naš domaćin u Dragobiji
Snaša u Dragobiji
|
No ipak nema sumnje da porijeklo naziva Krasniči — Krajsniči ne smijemo tražiti u imenu nekoga fiktivnoga rodonačelnika Krasa, nego je vrlo vjerojatno da ono potječe od nekadašnjega imena cijeloga ovoga predjela, koji je, za vrijeme osmanlljskoga nadiranja, nosio ime i bio krajina, granična obrambena oblast protiv novoga osvajača, a njeni žitelji Krajišnici — Krajsniči. Ovo slovensko nazivlje u danas posve albanskom kraju ne treba da nas začuđuje jer je taj kraj i inače još do prije nekoliko godina bio pun slovenskih ili dvojezičnih toponima.
Današnje naselje Dragobija raštrkalo se na raširenju doline što ga je stvorio sa svojom čelnom morenom negdašnji ledenjak, koji je iz ogromnog ledenjačkoga kotla ispod planinske grupe Grük e Hapt (2625 m) kroz dolinu proni Motinës — Motinskoga potoka prokrčio put u Valbonu. To je ujedno i najdalje mjesto u unutrašnjosti Prokletija dokle dopire, klisurom Valbone, utjecaj mediteranske klime. U Dragobiji nalazimo još posljednja polja duhana i pojedinačna stabla smokava i čokota vinove loze. Da je zbog tih svojih osobina bila ova dolina već i u antikno doba cijenjena i poznata, svjedoči romanski naziv valbona = vallis bona antiknih stanovnika i ostaci naselja iz ilirskoga doba, od kojih je bez sumnje najvažnije ležalo na izlasku same klisure, poviše današnjima sela Shosha (Sošo). Ovdje se iznad utoka Male Reke, između nje i Valbone, uzdiže vrh maja Gracit (1346 m), koji, kako mu i samo ime kaže. nosi na sebi ostatke prethistorijskoga utvrđenja, vjerojatno iz ilirske epohe. Još starije naselje, svakako iz ranijega kamenog doba, bilo je smješteno u velikoj pećini, skrivenoj u abrisu ispod vrha maja Gracit, a poviše strane koja se strmo ruši u Valbonu. U toj pećini qipi e Gracit našao sam pored ostataka posuda iz ilirskoga vremena i ostatke koji se svakako mogu ubrojiti u kasno kameno doba. Ovo bi mjesto, kad bi se izvršilo stručno detaljno iskopavanje, sigurno dalo veoma važne rezultate, a možda bi nam u dubljim slojevima otkrilo i tragove još starijega naseljen ja. Kasniji ranosrednjovjekovni grad stajao je poviše samoga današnjega sela na mjestu koje se danas zove Gorica. Tu nalazimo ostatke temelja nekadašnjih zgrada, a malo podalje, u smjeru sjeverozapada. veliko staro groblje s ruševnom džamijom, koja je, čini se, pregrađena iz nekadašnje crkve. Lijevo od puta na vrhu, koji i današnji stanovnici nazivaju qytèti = civitas = grad, vide se ostaci ranosrednovjekovne utvrde, koja je bila ovalna oblika, ograđena s dvije strane dvostrukim 2—5 m debelim kamenim zidom i flankirana kulama, dok joj se zapadna strana oslanjala na strme neprohodne litice, koje se odavde ravno ruše u Val bonu. Usprkos pomnom traganju nisam mogao nigdje otkriti nikakav komadić ni najgrublje obrađivanoga kamena, u pogotovo nije bilo nigdje ostataka natpisa ili bilo kakvoga ukrasa. Vrlo je vjerojatno da je u tom gradu bilo sijelo plemena ili feudalca koji je gospodario dolinom rijeke Valbone i ovdje ubirao carinu od trgovaca koji su sa svojim karavanama prolazili starom trgovačkom cestom uz Bistricu u Peć, odnosno uz Drim u Prizren ili Skadar. U unutrašnjost Krasničkih planina prodirali smo iz doline Motinskoga potoka ili iz Bjece. U oba slučaja bili smo u ogromnim prašumama, koje još pokrivaju dno ovih dolina, dovoljno sklonjeni od nepoželjnih pogleda tadašnjih vlasti. Iz Bjece smo vrtoglavim usponima ulazili u unutrašnjost zapadne grupe Krasničkih planina, koje se s ove sjeverne strane ustremljuju u ogromnim okomitim bastionima, dok im prilazi s južne strane u pravilu ne pružaju nekih naročitih teškoća. Ova se zapadna skupina Krajsničkih planina proteže Između Valbone, Motinskoga potoka, gornjeg dijela Curajtske rijeke i doline Sesi (Thethi). U njoj se nalaze najljepši i najimpozantniji vrhovi sjevernoalbanskih planina, koji kulminiraju u 2625 m visokoj maja Grük e Hapt, koja sa svojem velikom sjevernom stijenom čini impozantnu pozadinu Motinskog potoka. Te su planine veoma slabo naseljene. Osim nekoliko pastirskih koliba čobana iz doline Rogami Ispod maja e Çet Harušës (2424 m) i u predjelu Shabores (Žabores) gotovo i nema stalnih ljetnih naselja u njihovoj unutrašnjosti. Krasničke kolibe smjestile su se na istočnim padinama nad širokim povirjem rijeke lumi i Kuqit (Kučit). Iznad Curajtske rijeke - lumi Currajt nalazi se zapadno od qafa Fratlt - Fratrovoga prijevoja samo jedno ljetno naselje Krasniča iz sela Geghysein - Gegisein kod Fieri. To je terla i Çobanit - terla i Čobanit ispod maja e Lukhut Plishit (2415 m) sa svega 4 kolibe. Dalje prema istoku nižu se ljetni stanovi u velikom ledenjačkom kotlu Vashgefen - Vašćefen što je urezan u Mali Briasit s vrhovima: Suturajkës (2530 m), Halil Binaku (2502 m) i Lugubatit (2530 m). Pod ovim posljednjim ima i glacijalna lokva - liqeni i Ponarve, Svi su ti stanovi smješteni na morenskim nanosima, poviše granice šume, koja je ovdje, zbog sječe, svakako pomaknuta naniže. Prijevoj qafa Drocës - Droces, kojim kroz Motinsku dolinu - gryka e Motinës prolazi glavna komunikacija u srednju Valbonu i nekada važan prijelaz dalje za Čerem, Vusanje i Plavsko-gusinjsku dolinu, označuje granicu prema jugoistočnoj skupini Krasničkih planina. U toj skupini, u grupi mali Marocës, kraljuje sa svojih 2560 m glavni vrh čitave ove skupine, maja Hekurave. Taj vrh, s kojega je jedinstven pogled na najveći dio sjevernalbanskih planina i koji je daleko vidan iz okolnih dolina, okitila je narodna mašta brojnim pričama. U njemu je zakopano blago koje su već mnogi uzalud pokušavali pronaći. To blago čuvaju gorski duhovi, slično kao što su rojenice bdjele nad zakopanim blagom u brdu Bogatinu više doline Trente u našim Julijskim Alpama. Uspon na njegov vrh ne pruža nikakve teškoće, jedino zamaraju beskrajni sipari i prostrani snježanici, koji se zadržavaju u velikim ledenjačkim kotlovima sve do jeseni. Na njenim prostranim položitim stranama, kao što i na njenim istočnim izdancima maja Esivës (2232 m) i mali Itartarvet (2115 m) te Stüla Gris - Štila Gris i Korja, nailazimo na brojne ostatke starih napuštenih stanova, koji govore o nekadašnjoj bogatoj napučenostl ovih planina. Danas pasu po njenim travnatim obroncima uglavnom stada iz doline Valbone. Dolinu Motinskoga potoka oblikovao je ledenjak koji se hranio iz strmih duboko urezanih Iedenjačkih kotlova gorštačkoga amfiteatra, jednoga od najgrandioznijih i najljepših na čitavom jugoistoku Evrope. Golemi morenski nanosi, ponekad i do 30 m debeli, stvaraju brojne, danas već velikim dijelom deformirane stepenice, kojima silazimo pored stanova terla Drocës u dno doline, gdje, za ljetnih dana, rijeka izbija u jakom vrutku na nadmorskoj visini oko 1100 m, da nakon kraćega toka ponovo nestane u vapnonačkoj podlozi koja je danas izložena svježom kraškom procesu. U dnu doline tonemo u gustu zelen prašume, kakvu još rijetko gdje susrećemo u našim krajevima. Najprije nas borova, zatim miješana i na kraju bukova gora uzima u svoje okrilje. I kad danas, nakon mnogo godina, pišem ove retke, pred očima mi se redaju dani kada smo se nakon napornog penjanja po južnom suncu sklanjali pod njenu gustu hladovinu, kada smo za zvjezdanih noći kraj vatre slušali priče naših domaćih prijatelja ili nas je na mekanom ležaju od šušnja šum blize rijeke prenosio u duboki san umorne mladosti. No bilo je i dana kada su crne magle zakrile okolne vrhove, kiša pljuštila, a udarci gromova muklo odjekivali o okolno stijenje. Tada se otvorio pakao, a rijekom je znala poteći silna voda, noseći porušena debla i valjajući srušeno stijenje. Mi smo tada, sklonjeni u nekoj kolibi ili u malom našem šatoru, čekali da se razbješnjela priroda opet smiri i da sunce uskrsne svu divlju ljepotu ovoga dalekoga i jedinstvenoga kraja. I onakvog kakvoga sam ga zavolio tada, prije punih tridesetak godina, takvoga i danas nosim u svome srcu: divljega, muškoga i herojskoga. LITERATURA Dr B. Bauer, dr L. Oberateiner, R Richter: Zur Erschliessung der Nordalbanischen Alpen — Zt. d. Deutchen u Österreichischen Alpenvereines, Bd 67., Stuttgart 1936. str. 216. A. J. Evans: From the North Albanian Alps — Pall Mall Gazette, 14 September 1880. Th. A. Ippen: Die Gebirge des nordwestlichen Albaniens — Abhandlungen der K K. Geographischen Gesellschaft. Wien VII. 1906. str 32. F. Kerner v. Marilaun: Geologische Beschreibung des Valbonalales in Nordostalbanien — Denkschriften der Kais. Akademie in Wien Bd. 95, Wien 1918. str. 315 Dr E. Liebert: Aus dem nordalbanischen Hochgebirge — Zur Kunde der Balkanhalbinsel. Heft 10. Sarajevo 1909 Dr F. Nopcsa: Aus Šala und Klementi — Zur Kunde der Balkanhalbinsel Heft II, Sarajevo 1910 Dr F. Nopcsa: Geographie und Geologie Nordalbaniens. Geologica Hungarica. Series Geologica. T. III, Budapest 1929, str. 57. Ing. K. Steinmetz: Eine Reise durch die Hochländergaue Oberalbaniens — Zur Kunde der Balkanhalbinsel Heft 1. Wien 1904. Ing. K. Steinmetz: Ein Vorslosz in die Nordalbanischen Alpen — Zur Kunde der Balkanhalbinsel. Heft 3. Wien 1905. |
Planina u filmskoj umjetnosti
A Shelter Among the Clouds (2018.)
A Shelter Among the Clouds (2018)
TEHNIČKI PODACI Izvorni naziv: A Shelter Among the clouds (prijevod na albanski Streha mes reve; hrv. Sklonište među oblacima) Sažetak. Besnik je usamljeni pastir i odan musliman, progonjen neostvarenom ljubavlju i s blagim intelektualnim teškoćama. On je sin majke katolkinje i bivšeg oca komunista o kojem se brine u albanskom selu u planinama. Ovdje u planinama, kršćani i muslimani su pronašli način da mirno koegzistiraju. Čak i nakon otkrića da je stara džamija nekada bila crkva i da su zgradu u prošlosti zapravo dijelile dvije vjere, uz Besnikovu pomoć može se sačuvati spokoj svakodnevnog života. Nakon smrti njegova oca, međutim, Besnikovoj multivjerskoj obitelji prijete drastične promjene i pastir je prisiljen tražiti svoj put. Redatelj: Robert Budina Scenarij: Robert Budina Priča: Sabina Kodra Glavni glumci: Arben Bajraktaraj, Esela Pysqyli, Irena Cahani, Bruno Shllaku, Osman Ahmeti |
A Shelter Among the Clouds, albansko-rumunjska kooprodukcija iz 2018. godine, drugi je igrani film albanskog redatelja Roberta Budine.
Sadržaj i kritički osvrt na film (autor Vladan Petković). Film počinje veličanstvenim pogledom na albanske planine (dolina rijeke Valbone), koje je u svom svom sjaju prikazao veliki rumunjski DoP Marius Panduru. Uz melankoličnu, nejasno orijentalnu akustičnu gitaru skladatelja Mariusa Leftărachea, naš junak, pastir s blagim intelektualnim teškoćama, Besnik (Arben Barjaktaraj, koji se u Hollywoodu proslavio ulogama u filmovima o Harryju Potteru) stvara svoj put prema kameri s krdom koza. To je idilično okruženje: u poluširokom kadru vidimo starce kako piju čaj i djecu kako igraju nogomet na improviziranom terenu. Ubrzo, mula poziva na molitvu, a seljani se polako kreću do džamije, koja izgleda kao samo još jedna stara, ruševna kuća s pričvršćenom drvenom kulom. Kada Besnik primijeti pukotinu u žbuci na zidu džamije i počne je prebirati, shvaća da ispod ima nešto. I gotovo odmah – što se čini kao sljedeći dan u kinematografskom vremenu – stižu je pregledati dvije gospođe iz restauratorske ustanove. Mula se buni što im nije dopušten ulazak, jer im glave nisu pokrivene, ali Vilma (Esela Pysqyli) i njezina kolegica imaju odobrenje vlade. Otkrivaju da je do 1470. godine bila katolička crkva, a nakon što je pretvorena u džamiju, veliki vezir je katolicima dopustio da je koriste jednom tjedno. Besnik na svoj jednostavan i izravan način predlaže da vrate princip, što će postati jedna od središnjih točaka radnje. U međuvremenu upoznajemo Besnikovog bolesnog oca Fadila (Bruno Shllaku) i njegovu braću i sestre koji dolaze u posjetu sa svojim obiteljima: Albana (Osman Ahmeti), koji je prešao na pravoslavnu vjeru kako bi se mogao oženiti i raditi u Grčkoj, i Fitore (Irena Cahani) sa suprugom iz Tirane. Sve to, uključujući i činjenicu da je Fadilova žena bila katolkinja, te da je sam Fadil postao komunist i sljedbenik Envera Hoxhe, izneseno je u dijalogu na jednom obiteljskom ručku, nakon što je Fitorein (Musliman) muž slučajno gotovo otpio gutljaj Albanovog vino, a otac naređuje preslagivanje za stolom kako bi izbjegao takvo bogohuljenje. To je razina izravnosti kojom Budina šalje svoju iskreno pozitivnu poruku, a proteže se čak i na odnos koji se razvija između Besnika i Vilme. Gradsku djevojku oduševljava pastirska jednostavnost i čistoća, a oboje implicira bližu povezanost s Bogom – kako je uopće otkrio crkvu ispod džamije? A njegova drvena rezbarija bezimene ženske figure još je jedan, taktilniji i uzbudljiviji poziv, barem u Vilminim očima. Uz sve ove velike teme, vrhunske tehničke zasluge i poneku vrlo intenzivnu glumu svih aktora, a posebno Barjaktaraj sa svojom sivom bradom, plavim očima, Sklonište među oblacima pozicionira se kao vrlo ozbiljan film, bez obzira na nekoliko nespretnih šala i nekoliko istinski nježnih trenutaka. Iako zasigurno ima filmsku kvalitetu, ova je svečanost izokrenuta previše doslovnom pristupom njezinim temama – do te mjere da ju je teško shvatiti ozbiljno. IZVOR Vladan Petković, Review: A Shelter Among the Clouds. Cineuropa.org, 7.12.2018.
|
|
Stari valbonski mlin Mlin uz rijeku Valbonu, iz druge polovice 19. stoljeća, koristili su mještani Valbone za mljevenje kukuruza, pšenice i drugih žitarica, a dok je radio bio je i mjesto druženja, odn. socijalizacije stanovnika ovog kraja. |
1 OD BAJRAM CURRIJA DO VALBONE
Bajram Curri (Bajramcurr)
|
Put prema dolini Valbone i prilaz istočnom dijelu albanskih Prokletija, obično uključuje stanku, ili barem prolazak gradićem Bajram Curri, neovisno stiže li se do njega iz smjera Skadra (atraktivnom plovidbom jezerom Koman), Kukeša (preko Fierzë ili Bytyça), ili Kosova (preko Morina). To je središte općine Tropoja i, pored Kukesa i Krumë, jedno od najvećih naselja na ovome, nekada prilično izoliranom sjeveroistočnom rubu Albanije. Gradić se smjestio u podnožju istočnog ruba Prokletija, nedaleko od rijeke Valbone i uz rub Tropojske ravnice (Gropa e Tropojës).
Tijekom povijesti, i zatim komunističkog razdoblja, područje Tropoje bilo je na zlu glasu zbog snažnog utjecaja tradicionalnih običaja (Kanun Leka Dukaginija - nepisani kodeks običajnog prava) koje nije mogla iskorijeniti niti tadašnja diktatura. Jedna od najpoznatijih bila je odredba o "krvnoj osveti" (gjakmarria) među lokalnim stanovništvom. Iako je veći dio Albanije bio izoliran od ostatka svijeta sve do 1991. godne (demokratske promjene nakon pada režima Envera Hoxhe), regija Tropoje bila je zatvorena još duže zbog ovih tradicionalnih plemenskih običaja i loših prometnica prema ovome dijelu države. Nazadovanje područja uslijedilo je još i ranije, stvaranjem albanske države, početkom 20. stoljeća, kada je u procesu raspada Turskog carstva, pripalo Albaniji i tako izolirano od njegova dotadašnjeg regionalnog centra Đakovice (Gjakova), koja je ušla u sastav srpske, i kasnije jugoslavenske države. U razdoblju nakon pada režima Envera Hoxhe pa sve do početka 21. stoljeća sam grad, kao jedno obično provincijalno naselje, nije bio nimalo vizualno privlačan zbog mnoštva neatraktivnih zgrada sagrađenih u doba komunizma, loše građenih i vrlo zapuštenih. No grad se od tada ipak razvijao, naročito zbog razvoja turizma - i to kao tradicionalno mjesto prilaza Prokletijama i Valboni. Pored toga, zbog uloge lokalnog centra, često je njegov ulični život živahan, posebno Rruga Beselidhja Malesise (Ulica Malesijskog saveza) duž koje su nanizane male prodavaonice, radionice, kiosci, zalogajnice i dr. Ime je dobio po Bajram Curriju, nacionalnom ratnom heroju s početka 20. stoljeća., koji se borio za neovisnost Kosova i zajedno s vladom Fan Nolija razvio demokratske planove za Albaniju. No, postao je žrtva politike albanskog kralja Zogua. U prvim desetljećima 21. stoljeća u Bajram Curriju živjelo je oko 8000 stanovnika. Većina ih je islamske vjeroispovijesti. U regiji Tropoje rođen je i Sali Berisha, bivši albanski premijer. Mali vodič po Bajram CurrijuU središtu grada izdvajaju se dvije paralene ulice. Istočnija ulica (Rruga Agim Ramadani) toliko je široka da djeluje poput izduženog trga i od nje se pruža odličan pogled na masiv Shkëlzena na sjeveru. Na na njezinom južnom kraju, u blizini križanja s ulicom Mic Sokoli i sjedišta lokalne administracije (Bashkia e Bajram Currit), nalazi se spomenik nacionalnom heroju Azemu Hajdariju
Kip Azema Hajdarija Spomenik je svečano otkriven 27.10.2017. godine. Azem Shpend Hajdari, Hajdari je rođen u Bajram Curriju 11.3.1963., gdje je završio osnovnu i srednju školu. Bio je vođa studentskog pokreta 1990-1991., koji je doveo do pada komunizma u Albaniji. Potom je postao političar iz Demokratske stranke Albanije. On simbolizira početak demokratske ere u Albaniji. Bio je zastupnik albanskog parlamenta biran 4 puta, predsjednik parlamentarne komisije za obranu i predsjednik Ujedinjenih nezavisnih albanskih sindikata. Zbog sovjeg političkog djelovanja Hajdari je počeo primati prijetnje smrću od početka svoje uključenosti u studentske prosvjede. 22.3.1991. dobio je paket u kojem je bila odsječena glava pijetla i pismo napisano krvlju: "Azem Hajdari, osuđeni ste na smrt." Dana 4.6.1998., na području Tropoje naoružani ljudi su iz zasjede, napali Hajdarija i neke članove DP-a, kojom prilikom je teško ranjen i bivši generalni direktor albanske radiotelevizije. 18.9.1997. sukobio se s članom parlamenta (Mazreku) vladajuće Socijalističke partije premijera Fatosa Nanoa, kojom prilikom je Mazreku je pet puta pucao u Hajdarija pištoljem i istrčao iz dvorane. Hajdari je u teškom stanju odvezen u vojnu bolnicu. Mazreku je otrčao do obližnje zgrade Albanske telegrafske agencije, gdje se predao policiji. Naposlijetku, Hajdari je 12.9.1998 ubijen dok je izlazio iz ureda Demokratske stranke u Tirani sa svoja dva tjelohranitelja. Umro je 1.9.1998. godine od krvarenja zbog brojnih rana na prsima i trbuhu, u dobi od 35 godina. Posthumno mu je dodijeljena nagrada Mučenik demokracije. Njegova uspruga, s dvoje djece, zatražila je azil u SAD-u. Od spomenika Hajdariju, skrenuti u smjeru zapada ulicom Mic Sokoli, i nakon 80-k metara stiže se na trg lijevkastog oblika gdje se nalazi objekt Povijesnog muzeja Bajram Curri, ispred koga je postavljena skulptura Bajarama Currija. Od ovoga trga prema sjeveru ide ulica Syleman Vokshi, čiji je početak uređen u pješačku zonu, s više dućana i ugostiteljskih objekata. Malo zapadnije od muzeja, na trgu Tahir Sinani (Shehi Tahir Sinani), nalazi se zgrada Palače kulture (alb. Pallati i Kulturës Bajram Curri). Statuja e Bajram Curri (Kip Bajram Currija) Bajram Curri prikazan je u nadnaravnoj veličini, s tradicionalnom kapicom sjevernih Albanaca, drži veliku pušku i ispruženu ruku ispred središta grada u Bajram Curriju, kako da pokazuje "Zauvijek ću vas zaštititi." Bajram Curri (1862.- 1925.) bio je lokalni ratni heroj, političar i aktivist za vrijeme Osmanskog Carstva, a zbog herojskih zasluga u korist Albanaca, dobio je titulu "heroja Albanije". Rođen u Đakovici, na današnjem Kosovu, Bajram Curri zastupao je interese Albanaca i borio se protiv nacionalnog mladoturskog pokreta. Bio je član odbora za nacionalnu obranu Kosova i obnašao je različite vladine položaje kao ministar i zapovjednik u vojsci. Bajram Curri ubijen je 1925. godine u malom selu Dragobi kada je bio zarobljen u jednom od svojih utočišta u špilji koja se nalazi iznad doline Valbone, i koja se i danas može posjetiti. U čast njegovih zasluga kao borca za slobodu, najveći grad regije Tropoje preimenovan je nakon njegove smrti u ime Bajram Curri. MUZEU ETNOGRAFIK I QYTETIT BAJRAM CURRI (Etnografski i gradski muzej Bajram Curri) Zgrada Povijesnog muzeja (Muzeu historik Bajram Curri) sagrađena je krajem 1970-ih godina, no oštećena je u neredima 1997., zbog čega je rekonstuirana - što je dovršeno 2010. godine i koštalo 20 milijuna leka. Planirano je da muzej prikazuje povijest i etnologiju sjeverne Albanije, Tropoje, Đakovačke Malesije i Kosova. No to nije lako. Do 2014. godine, kada ga je preuzela Općina Bajram Curri, nije bilo pokušaja da se muzej opremi materijalima i dokumentima. Prema riječima zaposlenika općine, opremanje muzeja je otežano jer je sve oštećeno i pokradeno preuzeto 1997. godine. Muzej je do 1997 bio jedan od najbogatijih u državi, ne samo za povijest Tropoje, već i za Kosovo i albanske zemlje. U njemu je bio prikazan život i djelo Bajrama Currija, Ise Boletinija, Sulejmana Vokshija i Mica Sokolita - svi koji su bili suborci Bjrama Currija u borbi protiv pokreta Mladoturaka i srpskih napadača u Balkanskim ratovima. Tijekom nereda nestali su prilično vrijedni dokumenti, poput 300 godina stare xhublete (tradicionalna ženska nošnja albanske Malesije), originalne putovnice Bajrama Currija iz 1924., kolijevka (djepi) s rupama od metaka izbušena u Bytyçu u Drugom svjetskom ratu, povijest Tropoje i Kosova, (znanstveni materijal na 300 stranica), itd. Muzej je dobio donaciju uz pomoć koje su pribavljeni novi predmet iza njegovu postavku i nove djelatnike. Kada se iz središta grada krene ulicom Mic Sokoli u smjeru jugoistoka, i prođe pored Gradske džamije (Xhamia e Qytetit), izlazi se iz urbanog područja, prolazi dva oštra zavoja (drugi zavoj nalazi se u dubljem usjeku u terenu), te na trećem zavoju (2 km, 20 min hoda), na području prigradskog naselja Dojan, nalazi se Groblje nacionalnih heroja, uređeno kao spomen-park. Uz glavnu cestu, ispred ulaza u spomen-park, nalazi se prostrano parkiralište. GROBLJE NACIONALNIH HEROJA Na središnjem području groblja, uz stotinjak grobova drugih vojnika, nalazi se skulptura Neznanog junaka, koja simbolizira sve vojnike koji su pali za slobodu Albanije. Groblje je lokacija na kojoj se održava proslava Dana mučenika (5.5.), kada mještani odaju počast vojnicima koji su se borili za slobodu Albanije - u Drugom svjetskom ratu i Ratu za oslobođenje. Toga dana mještani Bajram Currija u skupini hodaju do groblja i skulpture Neznanog junaka. KOORDINATE: 42.3493, 20.0830 
Bajram Curri, Spomenik neznanom junaku i masiv Shkëlzena na horizontu
Ova velika skulptura nalazi se na Groblju narodnih heroja, smještenom dvadesetak minuta hoda od centra Bajram Currija. Skulptura je smještena u središnjem dijelu groblja i simbolizira sve nepoznate vojnike koji su poginuli za neovisnost Albanije. |
Bajram Curri
Most na rijeci Valboni na istočnom rubu Bajram Currija
Spomenik Nepoznatom junaku na groblju, južno od Bajram Currija
Spomenik Bajrama Currija ispred zgrade Muzeja
Pristup Bajram Curri je najsjeverniji grad u okrugu Kukes i zbog njegove izoliranosti mogućnosti dolaska javnim prijevozom su ograničene. No, od izgradnje auto-ceste od Tirane prema Kosovu, dolazak je postao jednostavniji. Prijevoz javnim minibusima moguć je iz Tirane, Durresa, Krumea ili iz mjesta Fierze (od trajektnog pristaništa). Autobusi iz Tirane vode preko Kosova, zbog loših cestovnih veza unutar Albanije. Još jedan čest način dolaska, osobito omiljen među turistima, je atraktivna vožnja trajektom od Komana (do kojega se stiže iz smjera Skadra) do Fierze i odavdje lokalnim autobusom. Trajekti nisu česti te je potrebno informirati se prethodno o voznom redu, a ako imate vozilo, onda svakako treba rezervirati mjesto. Nema drektne veze između Kukesa i Bajram Currija. Moguće je putovati minibusom od Kukesa do Krume, a iz Krume drugim autobusom do Bajram Currija. |
Margegaj
Koçanaj
Kula (utvrđena kula) obitelji Rame u Koçanaju
By Pasztilla aka Attila Terbócs, Wikimedia Commons CC BY-SA 4.0 |
Selo je drevno sjedište obitelji Bajram Curri. U njemu se nalazi stambena kula obitelji Rama (Rama Kulla; Banesa e Mehmet Ramës).
|
|
Pogled na Valbonu
Veličanstveni zid Krasnićkih planina zatvara južnu stranu doline gornjeg toka rijeke Valbone. Na horizontu se nižu vrhovi (slijeva nadesno): Peçmarës, Çet-Harushës, Ismet Sali Bruçaj, Grykat e Hapëta, Madhe i Brijaset. |
Lugina e Valbonës (Dolina Valbone)
|
Valbona je naziv za dolinu (Lugina e Valbonës), rijeku (Valbonë, Lumi i Valbones), mikroregiju (Valbona/Valbonë) i nacionalni park (Parku Kombëtar i Luginës së Valbonës) u albanskom dijelu Prokletija.
Rijeka Valbona, desna pritoka Drima (Drin) sa svojih 50,6 km toka, najduža je rijeka koja teče isključivo u albanskom dijelu Prokletija. U apsolutnom broju od nje su duži i Drim (alb. Drin) i Cijevna - 62 km (alb. Cem), no dok prva uglavnom teče rubom i najvećim dijelom izvan planina Prokletija, dotle rijeka Cijevna već nakon 26-og kilometra ulazi u Crnu Goru i teče tom državom prema rijeci Morači i Skadarskom jezeru. Valbona počinje svoj tok na zapadnom dijelu Krasnićkih planina - sjeverno od Maje Boshit, južno od grupe Popluks, i istočno od prijevoja Qafa e Valbonës, koji razdvaja Krasnićke planine od grupe Popluks (čiji je najvši vrh Maja Jezerce). Prijevojem prolazi drevna pješačko-stočarska staza Theth-Valbona. Početak doline Valbone nastavak je glacijalnog žlijeba Lugu i Valit, koji se spušta s južnih padina masiva Popluks, između vrhova Maja e Valit i Maja e Alijes. Od izvorišnog područja gdje zaprima manje vodotokove s obje spomenute planinske grupe, Valbona teče u smjeru sjeveroistoka, prvo Rraganskim bazenom (alb. Pellgu i Rragamit), nadmorske visine 1100 m, i zatim se nastavlja širokom dolinom izraženog glacijalnog "U" profila, između visokih vrhova obje spomenute planinske grupe, sve dok ne dosegne selo Valbonu. Nakon Valbone mijenja smjer prema jugostoku, prolazi područjem Maskollata, između planinskih grupa Bjeljiča (Kolate/Kollatës i dr.), Gjarperi (Qypi i Gracit-Rupë) i Krasnićkih planina, ulazi u Dragobijsku sutjesku (Gryka e Dragobise) i teće područjem sela Dragobi, Imenom dolina Valbone (u najužem smislu) obično se naziva gornji tok rijeke između izvorišnog dijela rijeke Valbone i naselja Valbona i Dragobia. Jugoistočno od naselja Dragobi rijeka Valbona ulazii u uzak Šošanski klanac (Kanioni e Shoshanit). Po završetku toga klanca, kod mosta i naselja Shoshan, izlazi na Tropojsku kotlinu (alb. Pellgu e Tropojës; Tropojska ravnica), i nakon prolaska pored gradića Bajram Curri, mijenja svoj smjer prema jugozapadu. Nakon prolaska kroz još jedan kanjon koji je probila brdovitim terenom između Bujana i Tëplanija, kod naselja Dushaj rijeka utječe u jezero Koman, nastalo akumuliranjem vode rijeke Drim za potrebe hidrolektrane Koman. U građi planina koje okružuju dolinu Valbone prevladavaju karbonatne stijene i samo na područjima naselja Valbona i Dragobia javlja se prokletijska škriljasta struktura. Dolina Valbone glavno je i najposjećenije turističko područje u sjeveroistočnom dijelu Albanije. 
Fushë Gjeza (Fusha e Gjes)
Toponim Valbona Toponim - kao Valbona - prvi puta je zabilježen 1703. godine u izvješću Vicka Zmajevića (Vincenzo Zmaievich), te kao Walbona 1867. godine. (Johann Georg von Hahn, 'Reise durch die Gebiete des Drin und Wardar'). Rijeka je ranije bila poznata kao Krasniqe - Krasnićka rijeka. Porijeklo imena očito je latinsko: od vallis bona (dobra dolina). 
Krasnićke planine, pogled od sjeverozapada s glacijalnog žlijeba Lugu e Valit
Uspon iz Doline Valbona / Lugina e Valbonës na prijevoj qafa Lugut Valit, koji se nalazi između vrhova Maja e Alijes (Maja Aljis, 2471 m) i Maja Popluks (Maja e Popljuces, Pop Lukin vrh, 2569 m). U pozadini se uzdižu vrhovi prokletijske planinske skupine Krasnićke planine. U dubini se nalazi izvorišno područje rijeke Valbone (Lumi i Valbonës). 
Gornji tok rijeke Valbone (Lumi i Valbonës)
Područje zapadnog, izvorišnog dijela doline, na starom stočarskom putu prema dolini Thethi. U pozadini se uzdižu vrhovi prokletijske planinske skupine Krasnićkih planina. |
Rijeka Valbona je najveća rijeka koja cijelim svojim tokom teče albanskim Prokletijama i njezin bazen obuhvaća najveći dio istočnih albanskih Proletija.
Mikroregija Valbona u općini Tropoja, na sjeveroistoku Albanije obuhvaća područje četiri naselja: Dragobi, Valbona Rrogam i Çerem, s njihovim zaseocima.
Kaskade rijeke Valbone na području istoimenog naselja
SEFEDIN STAFA, Valbona Snow - Margjeka Hotel
Pristup - cestovna povezanost Cestovna povezanost doline Valbone s ostatkom Albanije i Kosova znatno je poboljšana u drugom desetljeću 21. stoljeća, što je učinjeno zbog bolje pristupačnosti ovoga poručja i njegova, prije svega, turističkog razvoja. Cesta je asfaltirana u dužini od tridesetak kilometara od Bajram Currija, duž najvećeg dijela doline Valbone, od Shoshana do naselja Valbone (do polja Fushë Gjeza, odn. Fusha e Gjes, na kraju toga naselja). Zimi, zbog visokog snijega, često dolazi do prekida prometa kroz dolinu i okolna sela. Pješačenje i planinarenje Na prostoru Valbone nalazi se više obilježenih planinarsko-pješačkih staza, među kojima su:
Valbonë "Bukuria dhe Magjia e Valbones" Nje nga mrekullit Shqiptare, Tropojë, Albania, Europe
Datum objave: 7.3.2019. Produkcija: Studio Jeti Opis: Mrekullia e Alpeve Shqiptare. Lugines se Valbones. Uji i kristalt i alpeve Shqiptare si dhe pamja magjepse qe te ofron lugina e Valbone nje nga perlat e natyres. Prijevod: Čudo albanskih Alpa. Dolina Valbone. Kristalno čista voda Albanskih Alpa i očaravajući pogled na dolinu Valbone, biser prirode. |
Shoshan
|
Naselje Shoshan, naselje koje se spominje još u starijoj prošlosti, nalazi se u slivu Valbone, u blizini izlaska ove rijeke iz klisure u ravnicu, i u trokutu koji tvore rijeka Valbona, njen pritok rijeka Gashi (Mollareka) i planini koja se strmo uzdiže na sjeveru.
U prošlosti je, tijekom ranijih invazija, imao ulogu strateške obrambene točke u dolini Đakovičke Malesije. Na teritoriji mjesta nalaze se ostaci rimske utvrde koja je bila dio fortifikacijskog sustava doline Drima. Zapadno od sela, gdje započinje klisura Dragobije (alb. Gryka e Dragobise) i dolina Valbone (Lugina e Valbones), nalazila se utvrda koju lokalni stanovnici zovu Kalaja e Qytetit ("Gradina", "gradska tvrđava"), Qyteza e Shoshanit ("Šošanska Gradina"), odn. Kalaja e Shoshanit. U Shoshanu se nalazi kula Banesa e Bajram Osmait ("Osmanska kula"), zaštićeni spomenik. U selu je rođen Haxhi Zeka (1832.-1902.), albanski nacionalni vođa. Vrella e Shoshanit (Burimi i Shoshanit; Burim Vrilla Shoshanit; Šošansko vrelo) Vrelo koje se nalazi na oko 350 m n.v., u blizini ulaza u kanjon Valbone, jedno je od najsnažnijih na Balkanu. Ovaj krški izvor javlja se na litološkom kontaktu fluvio-glacijalnih naslaga i kompaktnih stijena. Vrelo je oblika lijevka u koji voda izlazi pritiskom odozdo. Ima protok od oko 1000 l/sek, čistu i hladnu vodu. a količina vode jednaka je polovici vode rijeke Valbone! Ima znanstvene (geološke, geomorfološke, hidrološke), kulturne, edukativne i turističke vrijednosti.Izvor osigurava pitku vodu za cijeli okrug Tropoju. Mulliri i Bajram Currit (Mulliri i Currit; "Bajramcurski mlin") Mlin koji je pripadao obitelji Curri, smješten je na sjevernoj obali rijeke Valbone, oko 30 minuta hoda (4 km) sjeverno od Bajram Currija. Ovaj mlin je sagrađen da bi iz vrela "dotjerao" vodu u rijeku Valbonu i doveo vodu u grad Bajram Curri. Izgrađen je kao jednokatnica, u stilu karakteristične lokalne arhitekture, na kraju 19. stoljeća na atraktivnoj prirodnoj lokaciji. Godine 1979. proglašen je spomenikom kulture I. kategorije. Kanioni e Shoshanit (Kanionet e Shoshanit, Šošanski klanac) Klanac se nalazi na oko 400 m n.v., u blizini mosta Ura e shtrejtit, (most je se nalazi na oko 30 m iznad površine vode). To je ulaz u kanjon rijeke Valbone (kada se dolazi iz smjera Bajram Currij). Voda je ovdje probila svoj put kroz vapnenački i krševit teren. Dug je 1,1 km, dubok 30-40 m i širok 2,5 m. Paraleno s kanjonom prolazi cesta Bajram Curri - Dragobi Valbona. KOORDINATE 42.3872518, 20.0769825 
Vrella e Shoshanit
Autor: Ardit Memia; Wikimedia Commons, CC BY-SA 
Mulliri i Currit
Autor: Shkelzen Rexha Gjakovë; CC BY-SA Creative Commons |
Haxhi Zekë Byberi
većinom poznat kao Haxhi Zeka (turski: Haci Zeka; 20.12.1832. - 21.2.1902.) Bio je albanski patriot, član Prizrenske lige, a 1899. jedan od osnivača i vodstva Pećke lige, također jedne od organizacija koje su tražile zaštitu albanskih nacionalnih zemalja od drugh Balkanskih država. Zeka je ubijen u atentatu kojega je 1902. počinio srpski agent. PROČITAJ VIŠE WIKIPEDIA 
Kanioni e Shoshanit (Šošanski klanac), pogled s mosta
|
Këlcyrë (Koçanaj)
Dragobi (Dragobia)
|
Selo Dragobia (znano i kao Dragobia e Tropojës) nalazi se u okrugu Kukës, u središnjem planinskom dijelu doline rijeke Valbone (Valbonë, Lumi i Valbones, Valbonska rijeka). Iz doline Valbone, odavdje, prema jugu vodi stari pastirski (čobanski) put prema prijevoju Ćaf Droćes (2038 m) koji se nalazi između planinskih skupina Hekurave (Mali i Hekurave), lijevo od prijevoja) i Krasnićkih planina (Zabores e Krasnices). Dragobi je najistočnije naselje područja Valbone (dolina Valbone, u užem smislu). Granica sela prema zapadu je prostor oko ušća rječice oko ušća rječice Perroi e Çeremit u Valbonu. U selu se nalazi oko 150 objekata, od čega su 22 tradicionalno građena masivnija objekta - albanski kulla. Dragobi je priično sačuvao svoj tadicionalni izgled jer ga je zaobišao nagli turistički razvoj (i prateća izgradnja) kao što se to dogodilo sa susjednim naseljem Valbona.
Zaseok Hajdaraj nalazi se na dijelu sela Dragobia na desnoj (južnoj) obali Valbone i uz njenu pritoku, Motinski potok. Na pojedinim kartama upisan je i kao Ismalaj. 
Dio naselja Dragobia uz Motinski potok
Valbona na području Dragobije
|
SEFEDIN STAFA, Dragobia of Legends, Valbona
PASHK PËRVATHI, U Dragobiji
Tehnika: ulje; Dimenzije: 60 X 50 cm Dokumentar - ''Një histori nga Dragobia'' - Musli Rama - 20??
Datum objave: 29.3.2015. Proizodnja: e produksion 
Dragobijski orah (Arra e Dragobisë), zaštićeni spomenik prirode
Autor: Pikellima - Own work, CC BY-SA 4.0 |
Dolina Motinskog potoka (Perroi e Motinës)
|
Ledenjačka dolina Motines, odn. dolina Motinskog potoka (alb. Lugina akullnajore e Motinës / Gryka e Motinës) smjestila se između masiva Grykat e Hapëta i Hekurave (Malli i Hekurave). Ova dolina ledenjačko-krškog porijekla nastala duž tektonskog rasjeda, duga je 2,5 km, 100-150 m široka.
Dolinom prolazi put do najistočnijeg valbonskog planinskog prijevoja Qafa e Droces (Ndroqes), koji povezuje Valbonu (Dragobi - Ismalaj / Hajdaraj), s naseljima Curraj i Eperm i Lekbibaj na jugu. Padinama koje okružuju dolinu također se može pristupiti vrhovima Hekurave i vrhovima grebena Pecmarres. 
Lugina e Motinës
Perroi e Motinës - Motinski potok
|
Perroi e Motinës - Motinski potok iza posljednjih kuća Dragobije
Reportazh - ''Malësorët e Motinës'' - Motinë - Dragobi - Valbonë - 2015
Datum objave: 26.9.2015. Autor: e produksion Opis: Stanovnici sela Motina, u susjedstvu Dragobije u dolini Valbone, pored brojnih vrlina koje imaju (velikodušni Malisori, gostoljubivost, domoljublje, i dr.), ljubomorno čuvaju drevnu tradiciju. Očuvana priroda davala im je zdravlje, ali posebno i ljepotu. Posebnu vrlinu koju susrećem na dan kad je naš tim posjetio ovo mjesto je da su ovi gorjani, svi od najmlađih do najstarijih u selu, savršeni umjetnici - svi su odlični plesači. Poznati koreograf Deli Metalijaj, sin ovih ljudi, uvijek se s posebnom predanošću brine za poseban repertoar koji ovi stanovnici imaju u svom programu tradicionalnih narodnih plesova. |
Maskollatë (Maskollata, Kikaj)
Pogled od Maskollatë prema zapadu
Na desnoj (sjevernoj) strani doline vidi se visoki greben Kolata u masivu Bjeliča, a prepoznatljiv vrh skroz u pozadini je Maja e Thathë |
Područje uz rijeku Valbonu, i zaselak Dragobije, oko ušća rječice Perroi e Çeremit u Valbonu, na oko 700 m n.v. Nalazi se između Valbone i Dragobije, u podnožju triju planinskih masiva: Bjeljiča (Kolate/Kollatës i dr.), Gjarperi (Qypi i Gracit-Rupë) i Grykat e Hapëta (u Krasnićkim planinama). Ovdje se na desnoj obali rijeke Valbone nalazi početak pješačke staze prema Dragobijskoj špilji (Shpela e Dragobisë), koji je obilježen informativnom pločom. Tu su i staze koje vode na vrhove grebena Maja e Pecmarrës. Na suprotnoj obali Valbone malo niže prema Dragobiji, nalazi se druga ploča kojom je obiježen početak staze na Maja e Gjarpërit, a u smjeru naselja Valbona još jedna ploča, kojom je obilježen početak staze prema Çeremu.
Nazivi koji se koriste: Maskollata, Maskollatë, Mas Kollata, Kikaj, Kikaj Maskollata. Zanimljivo kako je u Albanskoj enciklopediji ovaj zaselak naveden pod imenom Paskollatë. Prema predaji naziv područja potječe od mbas Kolata, što znači iza Kolata. Naime, u prošlosti ovdje nije bilo nikakvih naselja, već su prostor koristili samo stočari koji su ovdje izlazili sa stokom ljeti s područja današnje Crne Gore, a za njih je Maskollata bila tamo s druge strane / iza Kolata. Područje ni danas nije turistički previše eksploatirano, iako je opći dojam i ekološku ravnotežu znatno narušila izgradnja hidroelektrane unutar granica nacionalnog parka, i premještanje dijela vodenog toka rijeke u cijevi za hidroturbine. |
|
Shpella e Dragobisë (Dragobijska špilja)
Shpella e Daragobisë (Dragobijska špilja), koja se nalazi na padini planine iznad desne obale toka rijeke Valbone i zapadno od sela Dragobia, poznata je i kao Špilja Bajrama Currija, albanskog nacionalnog heroja, koji se tamo krio tijekom sukoba sa svojim protivnicima. U Dragobijsku špilju su se u zimu 1925. pred albanskim krajem Zoguom, sakrili Bajram Curri, borac za slobodu Kosova, i njegovi ljudi. Zogu, kojega su podupirali Talijani, usprotivio se Bajramovim naporima za ponovnim ujedinjenjem Kosova i Albanije. Špilja je zapravo stijena ukopana duboko u bukovoj šumi iznad Mas Kollate (*Albanska enciklopedija spominje naselje Paskollatë), tvoreći tako dobar prirodni zaklon. Curri i njegovi ljudi bili su ovdje do duboko u zimu, skrivajući se, dok ih lovački psi nisu pronašli. Priča se da su, kako su se vojnici približavali, Bajram Curri i njegovi ljudi pucali sami u sebe, ne želeći biti zarobljeni. Špilja je poznata i po književnom djelu na albanskom, elegiji čiji je autor Fan Noli, a koja je posvećena Bajram Curriju (Elegji për Bajram Currin).
Ulaz u Dragobijsku špilju nalazi se na oko 1050 m n.v. Špilja je 8 m, široka 3-4 i visoka 2-4 m. Krškog je postanka, nastala u vapnencima i dolomitima iz trijasa. Zaštićeni je spomenik prirode zbog svojih znanstvenih (speleoloških i geomorfoloških), didaktičkih, turističkih i povijesnih vrijednosti. Put do špilje relativno je lak i markiran. Thepi i Begit - begov zub (vršak)
Nešto niže od Dragobijske špilje nalazi se stjenoviti šiljak Thepi i Begit (thep/thepi znači šiljak, zub -> "Begov zub"). Ovdje je 2011. godine, u podnožju stijene, postavljena jedna od prvih kamera-zamki za evidentiranje prolaska divljih životinja (cam-trap). Zanimljivo je kako je još prve godine ona zabilježila mnoge divlje životinje, a već slijedeće niti jednu. Pretpostavlja se kako je razlog tomu bilo ili otvaranje pješačke staze do špilje za turiste, ili su same životinje počele izbjegavati kameru. Pristup špilji Podaci o stazi (prema natpisu na inforativnoj ploči na početku staze prema Dragobijskoj špilji na području Maskollatë -> FOTOGRAFIJA) Shtigjet e Pecmarrës (staze po visu Pecmarrës); DULJINA (u jednom smjeru): 2,6 km; MAKSIMALNA VISINA: 1096 m; MINIMALNA VISINA: 700 m; VRIJEME HODA (jedan smjer): 3 sata TEŽINA: lagana USPON DO ŠPILJE (OPIS) https://www.outdooractive.com/en/route/hiking-route/albania/shpella-e-dragobise-cave-of-bajram-curri-/21086633/ 
Pristup špilji; izvor: https://www.outdooractive.com/
|
SHPELL'E DRAGOBISE Elegji për Bajram Currin / Elegija za Bajram Currija Kur tufani e çthuri fenë, Kur tirani e krrusi atdhenë, Mi një brek të Dragobisë Priret Flamur' i lirisë. Atje nisi, atje mbaroj, Atje krisi, atje pushoj, Rrufe-shkab' e Malësisë, Në një shkëmb të Dragobisë. Vendi dridhej, ay mbeti Se s'tronditej nga tërrmeti. Dif drangoj i Dragobisë, Trim tribun i Vegjëlisë. 0 Bajram, bajrak i gjallë, More nam me gjak në ballë, Te një shpell' e Dragobisë, Yll i rrall' i burrërisë. Thon' u-shtri e thon' u-vra, Po ti s'vdiqe, or Baba, As te shkëmb' i Dragobisë, As te zëmr' e Djalërisë. As je vrar' e as po vritesh Legjendar Ante po rritesh. Dithiramb i Dragobisë, Tmerr, panik i mizorisë. Me Zjarr Shenjt u-ndrit kjo shpellë. Gjer në qjell u-ngrit Kështjellë Për çlirimn' e Shqipërisë Katakomb' e Dragobisë. FAN NOLI |
Valbona (Selimaj)
|
Mjesto Valbona (odnosno Selimaj), udaljeno oko 25 kilometara od najbližeg grada Bajram Currija, najvažnije je naselje u visokoplaninskom odn. gornjem dijelu toka Valbone. Službeno se proteže u dolini rijeke Valbone između rječica Cerem (Perroi e Çeremit) i Kukaj (Perroi Kukaj). Naselje Valbonu čini centar - Valbona Qendër te zaselci Kukaj i Quku i Valbonës.
U naselju se nalazi više kuća, primjera tradicijskog graditeljstva, ali je i sve više novogradnji zbog razvoja turizma. |
Praktična karta područja gornje Valbonë
Više podataka na stranici (na engleskom jeziku): JOURNEY TO VALBONA |
Quku i Valbonës / Quku i Dunishës (Valbona)
|
Nazivi koji se koriste za ovaj istočni valbonski zaselak su: Quku i Valbonës, Quku i Dunishës odn. Çuka Dunishës. Albanska riječ quku znači šupljina – što je vidljivo kada se zaselku prilazi s glavne ceste, prilikom kojega se dobiva dojam laganog spusta prema omanjoj plitkoj depresiji, s obrađenom zemljom. Prema Google Translatoru riječ dun znači sivosmeđ (možda zbog sivosmeđe boje tla u depresiji?), ali i albansko prezime.
Zaselak je jedna od enklava najstarije valbonske obitelji Selimaj. Godine 2005. ovdje je započeo razvoj suvremenog turizma u dolini Valbone, tako da i danas ovdje nekoliko obitelji nudi mogućnosti smještaja širem u rasponu, od otmjenog i ekonomičnog smještaja, do kampiranja i ponude drugih turističkih usluga. Lokacija je povoljna za početak planinarenje markiranim stazama na obližnje planine i druge zanimljive lokacije: Cerem, Maja e Gjarperit, Rruga e Puntorve, Maja e Kollates i staze prema Bregu i Lumit. 
Quku i Valbonës, karta (položaj objekata i jezera)
Izvor: Open Topo Maps, 2020. 
Quku i Valbonës, prilaz s glavne ceste
Quku i Valbones, detalj
Gore desno vidi se vrh Maja e Thathë |
Quku i Valbonës, detalj
Quku i Valbones, detalj
Liqeni i XhemesJezero Xhemes nalazi se na 770 m n.v., u valbonskom zaselku Quku i Valbones, u blizini glavne ceste Dragobia-Valbona - no do njega je potrebno pješačiti kroz šumu. Osim od ceste pristup je moguć bi iz obližnjeg zaselka (iz dva smjera) u kome se nalazi više ugostiteljskih objekata.
Jezero ima vrlo hladnu i prozirnu vodu, a njegova je obala izraženo krševita i stjenovita (vapnenac). Jezero se nalazi u prirodnom koritu, u kojemu se nakuplja voda koja izbija iz stjenovite podloge. Vode ima najviše zimi, kada dosiže i do 3 m dubine. Površine je oko 500m2. Okruženo je bukovom šumom. U jezeru ima sitne pastrmke i punoglavaca, koje zbog njihova oblika, lokalna djeca zovu drške tave (alb. Bisht i Fulterë). Liqeni Xhemes. Valbone
Datum objave: 10.6.2019. Autor: Fation Plaku Opis: Liqeni Xhemes. Valbone. Tropoje. Albania 🇦🇱 |
Stari Valbonski mlin (Mulliri i Vjetër i Valbonës) i vrhovi Kolata u pozadini
|
Mulliri i Vjetër i Valbonës (Stari mlin)Stari valbonski mlin, star oko 150 godina (iz druge polovice 19. stoljeća), nalazi se uz rijeku Valbonu, između zaselka Quku i Valbones i Valbone (centar), s desne strane ceste Bajram Curri-Valbona, prije ulaska u središnji dio naselja Valbona. Koristili su ga mještani Valbone za mljevenje kukuruza, pšenice i drugih žitarica, a dok je radio bio je i mjesto druženja, odn. socijalizacije stanovnika ovog kraja. Danas mlin nije u funkciji, no objekt je renoviran i još uvijek postoji mlinski kotač za mljevenje i dio opreme. Nalazi se na lijevoj obali Valbone, pod vertikalama Kolata, pa je potrebno prijeći drveni most, kako bi ga se obišlo.
|
Valbona (Qendër)
|
Zemljopisno-kartografski i kolokvijalno, centrom naselja Valbone obilježava se i tako naziva prostor oko ostataka objekta nekadašnjeg komunističkog turističkog centra i oko javne škole. Područje je to gdje rijeka Valbona izlazi is prostrane doline (dio od Rrogama do Valbone) i mijenja svoj smjer iz sjeveroistočnog u jugoistočni - u smjeru Tropojske kotline. No naziv centar je samo uvjetan, jer, kao i velih broj planinskih sela u regiji, Valbona je naselje raštrkanog tipa, bez izražene središnje skupine objekata koje bi nalikovale jezgri naselja.
Valbona Centar, prije asfaltiranja glavne ceste
U pozadini se uzdižu vrhovi Kolata u masvu Bjeljiča. |
Valbona Centar
Ruševina hotela 2010. godine, 3 godine nakon što je bio zapaljen (2007.) za vrijeme društvene i političke anarhije u Albaniji. Valbona Village 2021 - 🇦🇱 Tropojë, Albania [Drone Footage] 4K
Datum objave: 17.7.2021. Autor: M Travel Vlog - Balkans Opis. Valbonë is a village in the Kukës County, northern Albania. It is part of the former municipality Margegaj, and situated in the valley of the river Valbonë, south of the mountain Maja e Thatë. At the 2015 local government reform it became part of the municipality Tropojë. As one of the main settlements of Valbonë Valley National Park, it provides appropriate accommodation for visitors and tourists, mostly in typical alpine houses or inns. |
Kukaj (Valbona)
Zaselak Kukaj, smjesto se na oko 1200 m n.v., na najnižem jugoistočnom dijelu doline Kukaja. Dolina Kukaja je nagnuta ledenjačko-krška dolina (alb. Lugina akullnajore Kukaj) tektonskog porijekla. Duga je 2,7 km, i 100-150 m široka. Dolina razdvaja planinske masive Bjeljiča i Popluksa. Na sjeverozapadnom kraju doline nalaze se dva planinska prijelaza Qafa Shelegeve (na stazi prema Maji Jezerce) i Qafa Valbonës (vodi prema dolini Ropojan).
Zaselak čine samo dvije aktivne kuće, od kojih je jedna, jedna od najstarijih u Valboni. Do Kukaja ima oko 20 minuta hoda od dna doline Valbone. Kroz zaselak prolazi staza prema Maji Rosit i drugim vrhovima masiva Bjeljiča i Popluksa (Maja Jezerce).
Zaselak čine samo dvije aktivne kuće, od kojih je jedna, jedna od najstarijih u Valboni. Do Kukaja ima oko 20 minuta hoda od dna doline Valbone. Kroz zaselak prolazi staza prema Maji Rosit i drugim vrhovima masiva Bjeljiča i Popluksa (Maja Jezerce).
Gonji tok Valbone
|
Gornji dio toka rijeke Valbone nalazi se u istoimenom nacionalnom parku. Rijeka Valbona ovdje razdvaja padine grupe Popluks (sjeverna, lijeva obala) od padina Krasnićkih planina (južna, desna obala) odn. masiva Grykat e Hapëta - Zhaborre.
Nakon posljednjih kuća naselja Valbone (Centar), jugoistočno od naselja, korito Valbone je znatno šire i ovdje se po dnu doline prostiru široki rječni nanosi šljunka. Korito je velik dio godine suho, a Valbona teče u vrijeme obilnijih oborina i posebno u proljeće, nakon otapanja snijega. Do prvog desetljeća 21. stoljeća su vozila koja su išla u smjeru Rragama trebala su prelaziti te nanose na najpovoljnijim mjestima, dok je danas cesta asfaltirana sve do polja Fushë e Gjes. |
Riječni nanosi u gornjem toku Valbone
|
Gornji dio doline rijeke Valbone - pogled u smjeru Rragama
Rranxa e Brisë
|
Kada se s glavne ceste Dragobi-Valbona-Rrogam, a prije izlaska na polje Fushë e Gjes (Fushë Gjeza), prijeđe preko šljunkovitog rječnog korita, na zapadnu (lijevu) obalu Valbone, dolazi se na neveliki zaravnjeni plato duž kojega se smjestilo više domaćinstava (danas su ona preuređena u smještajne objekte za turiste). To je Rranxa e Brisë za koju se smatra da već pripada području Rrogama. Ta su imanja stisnuta između korita Valbone na istoku i krajnih jugoistočnih padina masiva Popluksa. Upravo se nad tim padinama, iznad Rranxe e Brisë, na prostoru Ragamske šume (Pylli i Rragamit) nalazi odličan vidikovac Rrethi Jubanit (pristup je isključio pješački). Nad šumom i vidikovcem nadvio se vrh Maja e Rragamit. Inače albanska riječ bri znači rog ili krak/račva.
|
Above Valbona Valley, Rrogam (Rrethi Jubanit 1300 m), Tropojë
Datum objave: 19.7.2017. Autor: Erblin Vukaj |
Fushë e Gjes (Fushë Gjeza)
Rijeka Valbona na području polja Gjes
|
Asfaltirana cesta koja vodi iz smjera Valbone, završava u polju Gjes (Fushë e Gjes, Fushë Gjeza), gdje se nalazi veći ugostiteljski objekt i parkiralište. Ranije je do ove lokacije trebalo voziti preko debelih šljunčanih riječnih nanosa Valbone.
|
Rragam (Rrogam)
|
Rragam odn. Rrogam, ili Rragam i Shalës, je posljednje selo u dolini Valbone, Naselje je rastegnuto velikim dijelom doline gornjeg toka rijeke Valbone, od naselja Valbone (Selimaj) i toka rijeke Kukaj, sve do izvorišnog područja istoimene rijeke, na južnim padinama grupe Popluks i Valbonskog prijevoja (Qafa e Valbonës) prema Thethu. To je usamljeno selo, bez kvalitetnog cestovnog pristupa. Kroz selo prolazi tradicionalni pješački put između Valone i Thethija. Rrogam je toliko rastegnut duž doline da se zapravo taj toponim odnosi na cijelo to područje, a ne samo na naseljene lokacije.
Pristup selu je asfaltiranom cestom iz smjera Valbone, sve do njezina kraja u polju Fushë e Gjes. Ranije se do ove lokacije trebalo voziti preko debelih šljunčanih riječnih nanosa. Dalje treba nastaviti makadamskom cestom ili dijelom pješačkom stazom koja vodi prema Thethu. Zaseoci Rragama su Llomi i Gjelaj. U ranija vremena dolina Valbone nije bila stalo naseljena, već su u nju ljeti izdizali pastiri iz susjednih područja, među ostalima, preko prijevoja Qafa e Valbonës, i stanovnici iz zaselka Gjelaj (Đeljaj) u dolini Shale (Theth). Današnje naselje Rrogam je bilo stalno naseljeno tek nakon Drugog svjetskog rata, kada su ovdje na mjesto gdje su se nalazile samo ljetne pastirske kolibe, doselili stanovnici Tetha koji koji nisu željeli da njihova stada budu nacionalizirana, te su pronašli sigurnije boravište u tada izoliranoj Valboni. Zbog toga što njegovi stanovnici potječu iz Thetha u dolini rijeke Šalje (lumi i Shalës) i od istoimenog plemena (Shala), naselje se ponekad naziva i Rragam i Shalës ("Šaljski Rragam"). 
Prizor iz Rragama
|
The Albanians of Rrogam
Trajanje: 52 min. / Boja / 1991. Redatrelj: David Wason Antropolog: Berit Backer Država proizvodnje: Ujedinjeno Kraljevstvo Jezik: engleski / albanski Serijal: Disappearing World Series (Svijet koji nestaje) Opis filma; Padom staljinističkog režima u Albaniji, jednoj od najsiromašnijih zemalja u Europi, ljudi u udaljenom planinskom selu Rrogam suočeni su s problemima kako preraspodijeliti zemlju i stada nakon 40 godina kolektivizma. Po prvi puta moraju donijeti vlastite odluke suočeni s neizvjesnom, promjenljivom budućnošću i ostvariti život bez usmjeravanja odozgo na koji su se navikli. Rrogam je malo katoličko selo, više od 1.000 m iznad razine mora u sjevernoj Albaniji. Zatvoren za strance od Drugog svjetskog rata, tim Nestajućeg svijeta prvi je autsajder koji je u potpunosti istražio ovo područje na sjeveru. Tradicionalno sjevernoalbansko društvo isticalo je čast i pravila ponašanja. Danas su ovi tradicionalni zakoni zamijenjeni albanskim zakonom, što je duboko utjecalo na stanovnike Rrogama. No sjeverni Albanci i dalje slijede svoja vlastita pravila u međuljudskim odnosima i drže se tradicionalnog ponašanja kad se to ne kosi s novim albanskim zakonom. FILM bolje kvalitete reprodukcije možete pogledati na slijedećoj stranici: OTVORI |
Llomi (Rragam)
Tradicijska arhitektura u zaselku Llomi (Rragam)
|
Na nekim kartama upisao je ime Lomi i Mehmetit.
Zaselak Llomi
|
Riječno-ledenjački nanosi Shëmtira
Između rragamskih zaselaka Llomi i Gjelaj, na području sutoka Përroi Shëmtira-Shalës i korita Valbone, nalazi se zaštićeni spomenik prirode (III. kategorije): fluvio-glacjalni nanosi Shëmtira (alb. Monumentet natyrore Depozitimet fluvio-glaciale të Shëmtirës (Ragam)). Zaštićeni su 2002. godine.
KOORDINATE: 42.415278°, 19.85°
Između rragamskih zaselaka Llomi i Gjelaj, na području sutoka Përroi Shëmtira-Shalës i korita Valbone, nalazi se zaštićeni spomenik prirode (III. kategorije): fluvio-glacjalni nanosi Shëmtira (alb. Monumentet natyrore Depozitimet fluvio-glaciale të Shëmtirës (Ragam)). Zaštićeni su 2002. godine.
KOORDINATE: 42.415278°, 19.85°
Područje fluvio-glacijalnih nanosa Shëmtira
Albanski: Monumentet natyrore Depozitimet fluvio-glaciale të Shëmtirës (Ragam)
Albanski: Monumentet natyrore Depozitimet fluvio-glaciale të Shëmtirës (Ragam)
Gjelaj (Rragam)
|
U naselju je obiježen početak pješačke staze Valbona - Thethi.
Dio domaćinstava nudi jednostavan smještaj i tradicionalnu hranu sjeverne Albanije.. 
Put po šljunčanim nanosima na dnu doline Valbone kojime se stiže do Rragama
Pješački put kroz Rragam (zaseok Gjelaj)
Rragam (Gjelaj), tradicijska arhitektura
Pogled na dolinu Valbone iz smjera zaselka Gjelaj (Rragam)
|
Rrrogam
Informativna tabla koja upućuje na stazu koja vodi na prijevoj Qafa e Valbonës i u Thethi 
Rragam (Gjelaj), detalj iz sela
Rragam (Gjelaj), detalj iz sela
|
Burimi i Valbonës
|
Zaštićeni spomenik prirode (alb. Monument natyrore) izvori Valbone (Burimi i Valbonës) nalazi se na zapadnom dijelu Krasnićkih planina - sjeverno od Maje Boshit, i na dnu istočne padine prijevoja Qafa e Valbonës, koji razdvaja Krasnićke planine od sjevernije planinske grupe Popluks (čiji je najvši vrh Maja Jezerce). Prijevojem, iznad izvora, prolazi staza koja povezuje Theth i Valbonu.
Rijeka Valbona potječe od nekoliko krških izvora na prosječnoj nadmorskoj visini od 1450 m, a na širem izvorišnom području, zaprima i druge manje vodotokove s padina obje spomenute planinske grupe. Ubrzo nakon izvora, nailazi na stijenovito područje i pada u obliku vodopada Ujëvara e Valbonës, visokog 50-ak metara. Poslije oko oko 5 km nestaje u šljunkovitom terenu kod Rrogama, da bi potom ponovno izašla na površinu kod sela Valbone. Od Rrogama do Valbone teče u smjeru sjeveroistoka širokom dolinom između Krasnićkih planina te masiva Popluks i Bjelič. 
Izvorišna čelenka Valbone ...
... smještena između padina masiva Popluks (u prednjem planu), i masiva Krasnićkih planina ( u pozadini) koje su povezane grebenom na kojemu se nalazi prijevoj Qafa e Valbonës (desno, iznad čeenke). |
'>
Ujëvara e Valbonës
Vodopad Valbone, iznad Rragama |
Qafa e Valbonës NADMORSKA VISINA: 1815 m
Qafa e Valbonës (Valbonski prijevoj)
Qafa e Valbonës, pogled iz smjera sjevera, s vrha Maja e Popluks
|
Shtegtim Nga Thethi ne Valbone
(prev. Putovanje iz Thetha u Valbonu) Datum objave: 7.1.2013. Autor: ShtegtimOfficial Opis: Nje udhetim neper Shqiperi nga gazetari Ilir Mati (Izlet novinara Ilira Matija kroz Albaniju) |
Prijevoj qafa e Valbonës i desno od njega Maja e Boshit
Pogled iz smjera sjeverozapada, s padina masiva Radohimës. Iza prijevoja, na horizontu naziru se drugi vrhovi Krasnićkih planina
Pogled iz smjera sjeverozapada, s padina masiva Radohimës. Iza prijevoja, na horizontu naziru se drugi vrhovi Krasnićkih planina
|
Lugina akullnajore e Motinës
Pogled na ledenjačku dolinu Motinskog potoka i prijevoj Qafa e Droces u pozadini - na njezinom južnom kraju, koji dijeli masiv Hekurave (lijevo) od vrhova masiva Grykat e Hapëta (desno). |
2 PLANINSKA GRUPA HEKURAVE
|
Masiv Hekurave (Mali i Hekurave) izdiže se između bazena Nikaj-Mërtur na jugozapadu i doline Valbone, koja na sjeveru i sjeveroistoku čini široki luk, a zatim prelazi u Tropojsku kotlinu. Valbona od kotline daje teče prema jugozapadu prema Drimu (Drin).
Na jugoistoku, od jezera Koman, odn. Drima, masiv započinje planinom Mali e Mërturit (Maja e Mërturit, 1757 m), izdvojenom velikom masom koju od ostatka masiva Hekurave razdvaja prijevoj Qafa e Kolçit (oko 1130 m n.v.). Nastavlja se prema sjeveru skupinom vrhova oko vrha Maja e Shyllës (Shylla) i strmoga Maja e Dhive (2334 m). Prema sjeveru geben masiva i dalje raste te dosiže najvišu točku u vrhu Maja e Hekurave (2560 m). Oko najvišeg vrha se širi nekoliko sekundarnih grebena: prema sjeveroistoku do Maja i Zezë (2421 m), prema zapadu je Maja e Alshinës (2295 m), a na istoku Maja Lugu i Thiut (2109 m). Prema sjeveru glavni greben masiva nastavja se do prijevoja Droces te doline Motinskog potoka. Iza prijevoja Qafa e Droces na sjeverozapadu i na suprotnoj stani doline Motine, uzdiže se masiv Maja Grykat e Hapëta (2625 m nadmorske visine). Masiv ima mnogo krških (špilje) i ledenjačkih obilježja (jezera i ledenjački cirkovi: cirqet e Shtyllës, liqeni e Ponarëve). Tako je i krški blok oko najvišeg vrha vrlo razveden s mnogim tragovima glacijacije (cirkovima) i planinskim jezerom Ponarëve, južno od vrha Maja Lugu i Thiut. Na istočnim padinama masiva ispod Maje Lugu i Thiut nalazi se gradić Bajram CurrI, na sjeveru u dolini Valbone, selo Dragobia, a na jugozapadu Lekbibaj. Hekur na albanskom znači željezo. Maja znači vrh. U jednom od svojih priloga na socijalnoj mreži (3.3.2016.) Fation Plaku, ovu grupu nazva Mali i Marocës, prema vrhu Maja e Marocës koji se nalazi u blizini vrha Hekurave (Maja e Hekuravës) i dominira pogledom iz Tropojske kotline - iako nije najiviši u grupi. IZVORI I LITERATURA
Maja e Hekurave. Wikipedia Maja e Hekurave. Akademia e Shkencave e RPSSH: Gjeografia fizike e Shqipërisë. Svezak II. Tirana 1990., str. 73-75. GASHI, Nitt: Der eiserne Gipfel – Maja e Hekurave (2561m). hikr.org. 29.8.2017. GASHI, Nitt: Maja Ibraalisë - Der anfangs namenloser Gipfel. hikr.org. 29.8.2019. GASHI, Nitt: Der Alshina, 2259m. hikr.org. 14.10.2018. 
Pogled iz aviona na dio Krasnićkih planina
Masiv Hekurave - gore desno; masiv Grykat e Hapëta - dolje Autor fotografije: Alboholic; CC Wikmedia Commons 
Pogled na masiv Hekurave iz smjera hidroelektrane Fierza
|
Vrhovi u masivu Hekurave IZVORI - LEGENDA: [A] Open Topo Map; [B] Stara jugoslavenska topo-karta; [C] Wikipedia GRUPA HEKURAVE
|
Qafa e Droces
Prijevoj koji povezuje dolinu Valbone i Motine s dolinom Curajkse rijeke i bazenom Nikaj-Mërtur, i razdvaja dva masiva Krasničkih planina: Hekurave i Grykat e Hapëta. Imena koja se koriste: Qafa Droces, Qafa e Droces, Qafa e Droçkës, Qafa e Drockes, Qaf' e Droces, Qaf' e Drocës, Qafa Droces, Qafa Drocës, Qafa e Droces, Qafa e Drocës, Qafa e Droç.
Maja Hekurave
Maja Hekurave nazire se u daljini, iza vrhova Maja e Peçmarës (lijevo) i Maja Çet-Harushës (desno)
Pogled prema masivu Hekurave iz smjera istoka
Autor: Albinfo; Wikimedia Commons |
Sa 2561 m visine, vrha Maja e Hekurave jedan je od deset najviših vrhova u Prokletijama.
Varijante imena: Maja e Hekuravës, Hekura, Hekurave, Maj' e Hekurave, Maj' e Hekuravë, Maja e Paqes, Mali i Hekurave. Ime vrha na albanskom nači Željezni vrh (hekur=željezo). Kako se na vrhu nalazi metalna konstrukcija, vjerojatno ostatak trokutaste piramide, dio ljudi smatra kako odatle potječe naziv planine, no on je vjerojatno i stariji, jer se to ime može naći u izvorima nastalim još iz vremena prvih mjerenja. Tako je još 1927. Herbert Louis zapisao ime Hekurave; Ova rijeka (Curaj) i Valbona drže se udaljene jedna od druge. Zbog toga moćne vapnenačke naslage sjevernoalbanske ploče grade ogroman planinski lanac, s obiježjima visoravni, masiv Maja e Hekurave. On je samo malo raščlanjen sekudarnim dolinama i izvornom dolinom Valbone. No njegovi vrhunci su izoštreni intenzivnim glacijacijama iz ledenog doba. Legenda povezuje vrhove nalik na nož i biblijski potop: Noin se kovčeg, prema predaji, prikvačio u visinama Maje i Hekurave i povezao željeznim lancem sidra. IZVOR Herbert Louis: Albanien. Eine Landeskunde vornehmlich auf grund eigener Reisen. Verlag von J. Engelhorns Nachfolgern in Stuttgart. Berlin/Stuttgart März 1927. str. 152. |
Istočne padine masiva Hekurave iznad gradića Bajram Currija
|
Liqeni i Ponarëve (Ponarve)
Na 1346 m n.v., iznad sela Qerec Mulaj, u planinama grupe Hekurave, na području koje još zovu Bjeshkët e Ponareve (Ponarske planine), nalazi se slikovito jezero Liqeni i Ponarëve (Liqeni i Markajt, Ponarve, liqeni i Panarit) zaštićeni prirodni spomenik. Osim jezera, zaštićen je još jedan prirodni spomenik na području jezera - to je zajednica crnogorične munike (Rrobulli në liqenin e Ponarëve). Do jezera je moguće doći makadamskom cestom od Bajram Currija - preko Dobsidena i Llozhnë. |
Maja e Shtyllës
Pogled na vrhove oko Maje Shtyllës s obale rijeke Valbone, nedaleko od njezina ušća u jezero Koman
|
Qafa e Kolçit
Mali e Mërturit
Greben Mali e Mërturit, prostorni pogled, iz smjera zapada
Izvor: Google Earth, 2020. 
Greben Mali e Mërturit, prostorni pogled, iz smjera jugoistoka
Izvor: Google Earth, 2020. 
Pogled na planinu Mërturit, od brane Fierza
|
Imena koja se koriste: Maja e Mërturit, Koria e Merturit, Korja e Merturit, Korja e Rajes, Korja e Rajës, Kroni i Merturit, Kroni i Mërturit, Mali i Merturit
|
|
Masivni zid vrhova nad gornjom Valbonom
Vrhovi masiva Krasnićkih planina dominiraju južnom stranom gornje doline Valbone (slijeva nadesno): Maja e Peçmarës, Maja Çet-Harushës, Maja e Ismet Sali Bruçaj, Maja Grykat e Hapëta (dio zaklonjen oblakom), Maja e Madhe i Maja Brijaset. |
3 PLANINSKA GRUPA GRYKAT E HAPËTA
Pogled iz doline Mtinskog potoka prema nekoliko vrhova (u pozadini, u sredini: Svoja i dr.) zapadno od prijevoja Droces, nad južnim krajem doline
Rrogam - Llomi
Zaselak Llomi u Rrogamu nalazi se u gornjem planinskom dijelu rijeke Valbonë, u podnožju Krasnićkih planina (u pozadini). |
Vrhovi u masivu Grykat e Hapëta LEGENDA [A] Open Topo Map; [B] Stara jugoslavenska topo-karta GRUPA GRYKAT E HAPËTA
|
Pogled iz smjera Maje Rosit na vrhove Madhe i Brijaset
Dolina Valbone i greben Zhaporës
|
Pješački put iz doline Thethi u dolinu Valbone
(na albanskom jeziku) Shtegtim Nga Thethi ne Valbone Nje udhetim neper Shqiperi nga gazetari Ilir Mati (Izvor: Youtube; Autor: Shegtim Official) Albanian Alps from Valbona to Theth
Autor: otroviajero |
Maja e Peçmarës
Maja e Peçmarës, pogled iz smjera sjevera sa staze koja vodi prema prjevoju Prosllopit
Maja e Peçmarës, sjeverna padina
|
Maja e Peçmarës
Maja e Peçmarës, pogled iz sjevernog podnožja
|
Maja Çet-Harushës
Maja Çet-Harushës, pogled iz smjera zapada
|
Vrhovi Çet-Harushës i Ismet Sali Bruçaj
Maja Çet-Harushës, pogled iz korita rijeke Valbone
|
Maja e Ismet Sali Bruçaj
Maja e Ismet Sali Bruçaj, pogled iz doline Valbone
|
Maja Grykat e Hapëta
Maja Grykat e Hapëta, pogled iz smjera Maje Rosit u masivu Bjeliča
|
Maja Grykat e Hapëta najviši je vrh Krasnićkih planina i treći vrh po visinu u cijelim Prokletijama - iza Maje Jezerce i Đeravice.
Vrh je tzv. zvornik - tako primjerice Poljaci nazivaju vrh, središnjeg položaja, u kojemu se spajaju, odnosno, od kojega se šire drugi grebeni planinske skupine. Preciznije, riječ zwornik u poljskom jeziku označava točku spajanja najmanje tri konveksna oblika kopna, poput grebena, rebra ili stupa (u arhitekturi je zwornik zaglavni kamen). Najčešće je to vrh, iako može biti i prolaz. Tako se u vrhu Grykat e Hapëte sastaju tri grebena: Gavnit - qafa Droces, Peçmarës i Brijaset-Zhabores-Boshit. Iako je pojam zvornik vrlo praktičan, u hrvatskom i ostalim južnoslavenskim jezicima on se ne koristi, no u arhaičnom hrvatskom postojala je slična riječ ztvoriti / zvoriti (u značenju stvoriti), a slična je i riječ izvonik/izvor - u slučaju planina moglo bi se to odnositi na točka od koje se greben(i) stvara(ju) - počinje(u). 
Maja Grykat e Hapëta, pogled iz podožja u dolini Valbone
|
Maja e Madhe
Maja e Madhe
|
Maja Brijaset
Maja Brijaset
|
Maja Brijaset
|
Kota 2445 m
Kota 2445 m nalazi se jugozapadno od Maje Brijaset
|
Maja e Zhaporës VISINA: 2561 m (Open Topo Map)
Zhaporës
Maja Suka e Zhaporës VISINA: 2337 m (Open Topo Map)
Maja Suka e Zhaporës
Maja Suka e Zhaporës
|
Suka na albanskom znači brdo.
|
Qafa Zaphorës NADMORSKA VISINA: 2126 m (Open Topo Map)
Maja e Boshit VISINA: 2414 m (Open Topo Map)
Maja e Boshit
Pogled s vrha Maja Popluks prema prijevoju Valbona (qafa / ćafa Valbona) i vrhu Maja e Boshit (2416 m) 
Maja e Boshit
Pogled iz smjera sjeverozapada, s padina masiva Radohimës |
Vrh Maja e Boshit popularno zovu "vrhom triju dolina" (alb. Maja e tre luginave), jer se nalazi na dodiru triju najvećih dolina u ovome dijelu albanskih Prokletija: Valbone, Shale i Curraja.
Riječ bosh na albanskom znači gol (prazan). Južno od prijevoja Valbona nalazi se vrh Lugu të Plishit, visok 1937 m. Još južnje od njega je maja e Boshit.
Arhivska fotografija
Izvorni opis fotografije: Lugu i Plisit (2301 m. Dolina Thethi) - Prema sjeverozapadu - Sjeverna Albanija Izvorni opis na talijanskom: Lugu i Plisit (2301 m. Val di Thethi) - Versante nord ovest - Nord Albania; Autor: Piero Ghiglione, Montagne d'Albania. Tirana, 1941. 
Arhivska fotografija
Izvorni opis fotografije: Shaboret i grupa Lugu i Plisit - Boshit (Dolina Thethi) - Sjeverna Albanija - Prema zapadu Izvorni opis na talijanskom: Shaboret e Gruppo Lugu i Plisit - Boshit (Val di Thethi) - Nord Albania - Versante ovest; Autor: Piero Ghiglione, Montagne d'Albania. Tirana, 1941. |
|
Pogled na dolinu Valbone
Jedan od najljepših pogleda na dolinu Valbone pruža se sa staze koja vodi iz Valbone prema prijevoju Persllopit i na Kolate u masivu Bjeliča. |
4 NIKAJ-MËRTUR
Bazen lugina e Nikaj-Mërturit smjestio se između masiva Kakisa (lijevo) i Krasnićkih planina (u pozadini i desno), prostorni prikaz
Izvor: Google Earth, 2020. Lugina e Nikaj-Mërturit Lugina e Nikaj-Mërturit je prostrani bazen između planinskih masiva Krasnićkih planina (Gryka e Hapeta, Hekurave) na sjeveru, sjevroistku i istoku, masiva Kakisa na zapadu, te jezera Koman (Drima) na jugu. U ovome bazenu se nalazi par rječnih dolina i uvala stisnutih između sekundarnih grebena navedenih masiva. To su lumi Currajt, lumi Pajës, perroi Vogël, lumi Kuqit, i dr. To je prostrana zavala na čijim stranama rastu guste šume kestena i obitava prilično bogata fauna.
|
Nikaj-Mërtur je planinski kraj u sjevernoj Albaniji, čiji je teritorij sinonim za povijesna albanska plemena Mërturi i Nikaj. Regija Nikaj-Mërtur nalazi se na jugoistoku Prokletija, a prema jugoistoku graniči s Dukagjinskom Malesijom. Nikaj-Mërtur je južni nastavak Đakovičke Malesije. Nikaj dijeli isto patrilinealno podrijetlo s većinom bratstava plemena Krasniqi, dok su Mërturi izravno krvo srodni plemenu Beriša (Berisha), zbog čega to pleme nazivaju i Berisha-Mërturi.
Područje Nikaj-Mërtur jedno je od područje s velikim brojem obrazovanih ljudi, kao i područje odakle potječe velik broj poznatih umjetnika i pjevača. Nikaj-Mërtur i Tropojës, fshati me dinjitet që mbijetoi në çdo epokë - Fshatrat e Shqipërisë
(Nikaj-Mërtur Tropoja, dostojanstveno selo koje je preživjelo u svakoj eri - albanska sela) Datum objave: 9.1.2021. Proizvodnja: Top Channel Albania Opis: Nikaj Mërturi, është e vetmja zonë ku mund t'i përjetosh të katër stinët, kështu thonë. Ilnisa Agolli përmes këtij dokumentari, na bën që të kthejmë sytë nga ky fshat i rëndësishëm që mbijetoi në çdo betejë. Sot, banojnë fare pak njerëz dhe të fundit që kanë mbetur do të rrëfejnë historinë e bashkëjetesës së këtyre dy fiseve të ndryshme pa lidhje gjaku me njëri-tjetrin, të shkrirë në një popull dhe një kulturë. Rast unikal Nikaj dhe Mërturi. Nga Lekbibaj në kodër të Palqit, një udhë tjetër që të rrok në "Fshatrat e Shqipërisë". (Nikaj Mërturi, jedino je područje u kojem možete doživjeti sva četiri godišnja doba, kako kažu. Ilnisa Agolli kroz ovaj dokumentarac tjera nas da skrenemo pogled s ovog važnog sela koje je preživjelo u svakoj bitci. Danas živi vrlo malo ljudi, a posljednji koji su preostali ispričat će priču o suživotu ova dva različita plemena bez međusobnih krvnih veza, stopljenih u jedan narod i jednu kulturu. Jedinstveni slučaj Nikaj i Mërturi. Od Lekbibaja do brda Palq, još jedna staza kojom treba ići u "selima Albanije".) |
Lekbibaj
|
Lekbibaj je naselje i dio (podopćinsko središte, upravna jedinica; alb. Njësia administrative Lekbibaj) općine Tropojë u Albaniji, u prefekturi Kukës. Smjestio se uz rukavac desne obale rijeke Drim, udaljen oko 45 km zračne linije, i 120 km cestom sjeverozapadno od regionalnog centra Kukesa, te jugositočno od Bajram Curija središta današnje općine. Do administrativne reforme 2015. Lekbibaj je bio autonomna općina, nakon reforme spojena je s bivšim općinama Bajram Curri, Bujan, Bytyç, Fierzë, Llugaj i Margegaj u općinu Tropojë. Nekdašnju općinu su činila slijedeća naselja: Brisë, Salcë, Palçë, Peraj, Gjonpepaj, Lekbibaj, Tetaj, Shëngjergj, Curraj i Poshtëm, Betosh, Curraj i Sipërm, i Qerec-Mulaj. Lekbibaj je povijesno središte regije Nikaj-Mërturi.
Ime ovog sela je na albanskom jeziku, dvosložna riječ koja sadrži Leke + Bibaj (Lek je albansko osobno ime, a bibë je također albanska riječ, za osobno ime i naziv vrste ptice - pače, mlada guska, odn. patka). Krajem 19. stoljeća na zapadnom dijelu Lekbibaja bila su naselja pripadnika plemena Mërturi (njihovo važno naselje bilo je Brisa / Bricë) i južni dijelovi plemena Nikaj (sa središtem u Gjonpepaju). Na istočnoj periferiji Lekbibaja stanovnici naselja Shëngjergj i Tetaj tradicionalno su bili katolici, ali istočnije od njih, u Betoshu su već bili muslimanima. Mnoge su se obitelji odselile iz Lekbibaja oko 1892. godine, te su se, poput obitelji Bushati, nastanile se, na primjer, u selu Fusharë (Nepole) na Kosovu. Glavna atrakcija područja je raznovrstan ekosustav koji je zaštićen 2008. kao regionalno područje zaštićenog krajolika, a 2014. godine u kategoriji regionalnog parka prirode. Seoska škola dobila je ime po glumici Tinki Kurti. |
Selo Vrane graniči s Curraj e Eperom i područjem Dugagjin
U pozadini vrhovi grupe Kakis. Autorica: Enriketa Halilaj; Wikimeda Comomns, CC BY-SA 4.0 Područje se popularno naziva "kraj šipaka", zbog količina te blljke koja ovdje raste (šipak, nar).
|
Curray i Sipërm
Usred sela Curraj i Sipërm (prijev. Gornji Curraj), blizu mosta preko potoka Curraj, na litici visokoj 15 metara, stoji jedna od najstarijih kula na tom području, sagrađena 1840-ih (tipična kula sjeverne Albanije).
Lugina e Currajve Eperm
Dolina Curraja (Lugina e Currajt), odn. dolina Curraja i Eperma (alb. Lugina e Currajve Eperm) glavna je riječna dolina u zavali Nikaj-Mërturi. Nalazi se istočno od masiva Kakisë (Kakis) i južno i zapadno od luka Krasnićkih planina. Krasnićke planine odvajaju dolinu Curraja od doline Valbone, a masiv Kakisa odvaja ju od doline rijeke Shale.
Dolina ima površinu od otprilike 2700 hektara. U krajoliku dominiraju visoke planine, šume i livade. Imala je strateški zemljopisni položaj, jer je preko prijevoja Boshit (qafa Boshit) povezana s Thethijem, a prema jugu ide pješački put prema selu Curraj i Poshtem, rijeci Drim (danas jezero Koman) i ostalim dijelovima Tropoje.
U šumama prevladavaju zajednice bukve, zatim su tu crni bor, javor, orah, jasen, drenjina, lješnjak. Tu su staništa divljih životinja poput: divlje koze, medvjeda, srna, divljih svinja, i malih životinja kao što su: zečevi, zec, jež itd.
Prirodna os doline je rijeka Currajve (alb. lumi Currajve), čiji je izvor udaljen oko 7 km od središta sela. Utječe u jezero Koman, južno od Lekbibaja. Na njoj ima nekoliko slapova. Širina rijeke dosiže 30 m pored crkve u mjestu Curraj i Epërm. Kanjon rijeke Currajve između mjesta Curraj i Epémr i Curraj Poshtëm teško je prohodan.
Dolina ima površinu od otprilike 2700 hektara. U krajoliku dominiraju visoke planine, šume i livade. Imala je strateški zemljopisni položaj, jer je preko prijevoja Boshit (qafa Boshit) povezana s Thethijem, a prema jugu ide pješački put prema selu Curraj i Poshtem, rijeci Drim (danas jezero Koman) i ostalim dijelovima Tropoje.
U šumama prevladavaju zajednice bukve, zatim su tu crni bor, javor, orah, jasen, drenjina, lješnjak. Tu su staništa divljih životinja poput: divlje koze, medvjeda, srna, divljih svinja, i malih životinja kao što su: zečevi, zec, jež itd.
Prirodna os doline je rijeka Currajve (alb. lumi Currajve), čiji je izvor udaljen oko 7 km od središta sela. Utječe u jezero Koman, južno od Lekbibaja. Na njoj ima nekoliko slapova. Širina rijeke dosiže 30 m pored crkve u mjestu Curraj i Epërm. Kanjon rijeke Currajve između mjesta Curraj i Epémr i Curraj Poshtëm teško je prohodan.
Curraj i Epërm
|
Curraj i Epërm (prijev. Donji Curraj) je selo smješteno na prirodnom raskrižju između Thethija, Valbone i jezera Koman (rijeka Drim). To je izuzetno izolirano selo. Okružuju ga prokletijske planine sa sjevera, zapada i istoka, a otvoreno je samo prema jezeru Koman s juga. Nema pristupa automobilom (stanje 2020. god.), nema struje i nema GSM mreže (neki signal može doći na periferiji). Ovo je selo postalo sjedište volonterskog projekta Albanian Challenge 2015. godine (tijekom ljetnih mjeseci), koje kroz razne aktivnosti (od planinarenja o obnove kuća), za cilj ima upoznavanje i istraživanje prirodne i kulturne baštine ovoga malo poznatog kraja i druženje ljudi iz mnogih država.
Lokalno stanovništvo se bavi proizvodnjom mliječnih (jogurti, sirevi i dr.) proizvoda i meda. Proizvode i rakiju. U selu nije razvijena turistička infrastruktura. No više domaćina iznajmljuje sobe, a moguće je i kapiranje. Iako slabo ovore strane jezike, ljudi su izuzetno gostoljubivi. Znamenitosti Kulla Thepit - bivša kula (korištena kao sklonište kod krvnih osveta) Kisha e Shën Jozefit - podignuta 1897. godine, jedna od dvije crkve; preživjela je doba komunizma u Albaniji Lumi e Plans - prekrasna kaskada rijeke Currajve iznad Curraja i Epërma Kanjon Currajve - neistraženi dio kanjona, nizvodno od sela Albanian Challenge Base Camp - volonterski kamp; mjesto na kojem se susreću mladi ljudi iz cijele Europe tijekom ljeta IZVOR Curraj i Epërm. Wikitravel |
Pristup Curraj i Epërmu Prije svega, morate ići u Skadar. Avionom se možete odvesti do Tirane, zatim ići do Skadra ili iz Crne Gore, kroz Muriqan možete ući u Albaniju. Od Skadra do brane Koman idete kroz Vau i Dejës do Komana. Automobil možete ostaviti u kampu Koman ili možete voziti sa sobom trajekt. Trajekt ili brod odvest će vas do Markaja ili Raja. U Markaju se zaustavlja samo mali brod. Trajekt se zaustavlja samo u Raji gdje se može spustiti automobilom. Iz Markaja možete ići pješice ili automobilom do Curraj Poshtema. Crvena turistička staza vodi od Markaja do Curraja i Epërma kroz Curraj Poshtëm. S automobilom možete doći samo do Curraj Poshte. Od Raje do Curraj Postëm postoji prilazna cesta automobilom. Iz Curraya i Postëma možete nastaviti samo pješice ili unajmiti magarca. Do Curraya i Epërma postoji turistička staza. Potrebna je aplikacija. 4 sata. |
|
Pogled na Tropojski bazen
Pogled na područje uz most preko rijeke Valbone na istočnom obodu gradića Bajram Curri. Prvo naselje na suprotnoj obali rijeke, u ravnici Tropojske kotline, je Jaho Salihi koje pripada Llugaju. Najvši vrh na horizontu je Maja Begajve (1235 m). |
5 PELLGU E TROPOJËS (GROPA E TROPOJËS)
|
Pellgu e Tropojës, odn. Gropa e Tropojës - bazen Tropoje, ili Tropojska kotlina - dominatnog je smjera jugozapad-sjeveroistok, dugačak oko 14 km i širok 5 km, smješten na 350-400 m n.v. Nalazi se na krajnjem jugoistoku dinarskog planinskog lanca i razdvaja planine Dinarskog gorja (Prokletije) od nižih planina i brda prema jugoistoku, koji čine prijelazi prostor prema Šarsko-Pindskom planinskom lancu.
IZVOR Gjeografia e Tropojës. Wikipedia 
Tropojska kotlina, prostorni prikaz reljefa
Pogled iz smjera juga. Izvor: Google Earth, 2020. |
Tropojska kotlina, prostorni prikaz reljefa i glavnih naselja
Pogled iz smjera juga. Izvor: Google Earth, 2020. 
Položaj Tropojske kotline na fizičkoj karti nekadašnjeg Tropojskog okruga
|
Bujan
|
Bujan se smjestio na istočnim padinama masiva Hekurave, iznad ravnice Tropojske kotline.
Godine 1984. B. Juhani i 1986. Z. Andrea arheološki su istraživali tumule u Bujanu. Kod Bujana u naselju Rosujë nalazi se gradina Rosuje (Qyteza e Rosunjës), kulturni spomenik od 1973. godine. Kulla e Mic Sokolit (Kul e Mic Sokoli, Kula Mic Sokolija) KOORDINATE: 42.3253684, 20.0741941 Kulla e Mic Sokolit, povijesna kula-kuća albanskog heroja Mic Sokolija, za koga se tvrdi da je bio ubijen svojom voljom isprsivši se pred neprijateljskom topničkom artiljerijom. Kula Mica Sokola nalazi se u Bujanu, uz cestu koja vodi prema Bajram Curriju, oko 20-ak minuta hoda udaljena od granica grada Bajram Currija. Mještani Tropoje smatraju ovu trokatnicu građenu u 18. stoljeću simbolom svoje povijesne i kulturne baštine, jer je ovdje rođen je i odrastao ovaj voljeni albanski junak. Toranj je preživio mnoge napade i kao takav, ima posebnu patriotsku vrijednost, ne samo za grad, već i za cijelu zemlju. U stvari, eksponati unutar muzeja kule nisu usredotočeni samo na Sokolijev život, već i na prikaz nacionalnog otpora osvajačima. Kula je 1978. proglašena spomenikom kulture. Danas se u kuli nalazi Povijesni muzej Mic Sokoli. 
Kula Mica Sokolija (Kulla e Patriotit Mic Sokoli)
Autor: ShkelzenRexha; Wikimedia Commons ARHITEKTURA ZDANJA
U pogledu konstrukcije, kula je slična drugima po tome što kombinira kamene i drvene materijale. Međutim, ova konstrukcija u obliku prizme ima piramidalni, a ne četverostrani krov. Brojni lučni prozori, zvani frëngji, razbacani su duž četiri strane zgrade, i izuzetan su tradicionalni detalj. Ukupno ih ima oko 90, i oni u cijelosti pokrivaju toranj. Ipak, još jedan fascinantni aspekt arhitekture tornja je njegova čista učinkovitost i funkcionalnost. Svaki prostor unutar njega imao je vrlo jasnu izvornu funkciju, bilo za čuvanje goveda, robe ili ugošćuje goste i sastanke. Povijesno, život na sjeveru Albanije bio je pun izazova. Jedan od njih je bio preživljavanje u uvjetima oštrih zima i teško pristupačnog terena. Kule razbacane po sjevernom dijelu Albanije nekada su bile tipični prebivališni objekti tog područja. Kao takve, one odražavaju normalan, svakodnevni život njegovih stanovnika, i danas govore o životu u prošlim razdobjima. Nekoliko ovih tipičnih stoljetnih kula preživjelo je do danas i otvoreno je za posjetitelje. Po obliku, tradicionalna kula sjeverne Albanije je četverostrana, i obično je građena od kamena, najdugotrajnijeg elementa koji se nalazi u prirodi. Unutrašnjost je uglavnom izrađena od drveta, uključujući krovove, stropove, podove i brojne male prozore, tipične za sjevernoalbanske stambene objekte. Unutarnja i vanjska stubišta povezuju podove čineći kretanje prilično jednostavnim za sve stanovnike. Zbog oštre klime, kule su učinkovite konstrukcije temeljene na funkcionalnosti. Prizemlje se uglavnom koristilo za držanje životinja, dok su po ostalim katovima boravili članovi obitelji i prijatelji, odn. gosti. Rezidencija Sali Manija (Kulla e Sali Manit)
Ovaj stari stambeni objekt iz 18. stoljeća, u kojemu je živio Sali Mani, ujak Mica Sokolija i vođa otpora iz 1912. godine. proglašen je zaštićenim spomenikom 1977. godine. To je također zgrada od povijesnog domoljubnog značaja za Albaniju jer je u njoj održana Bujanska konferencija (Konferenca e Bujanit, 1943.-1944.). Zgrada je trokatna kamena utvrda s tradicionalnim lučnim prozorima. Prvi kat omogućava pristup kuli kroz zasvođena drvena vrata, dok unutarnje stubište olakšava pristup na druga dva kata. Konstrukcija je tipična za Đakovičku Malesiju i njezin lokalni stil života, odvajajući životinje, žene i muškarce po različitim katovima. U prizemlju je nekada bila staja, prvi kat je ženska soba, dok je drugi kat bio rezerviran za glave domaćinstva i njegove goste. 
Rijeka Valbona prije izlaska iz Tropojske kotline i prolaska sutjeskom kroz brdoviti teren između Bujana i Tëplanija
|
Mic Sokoli (1839 – 20.4.1881), albanski domoljub i gerilski ratnik, rođen je u selu Fang, pored Bujana. Bio je čuven gerilski vođa u razdoblju Prizrenske like i sujeovao je u borbama kod Đakovice (tur. Yakova) protiv Mehmet Ali Paše. Borio se u boju na Novšićima (alb. Beteja e Nokshiqit)) koja se vodia za kontrolu Plava i Gusinja 4.12.1879. između snaga Knjaževine Crne Gore (vodio ih Marko MIjanov) i lokalnih pro-otomanskih snaga (s kojima su bile neregularne snage Prizenske lige), predvođenih Ali Pašom Gusinjskim. Mic Sokoli posebno je zapamćen po djelu koji je ušao među albanske legende djelo izuzetnog junaštva: u bitci na Slivovi protiv osmanskih snaga umro je 22.4.1881. kada je pritisnuo svoje tijelo na cijev turskog topa. Njegovo je junaštvo ostalo zabilježeno u mnogim albanskim tradicionalnim pjesmama. Proglašen je albanskim narodnim herojem. Kenga e Mic Sokolit
Datum objave: 19.2.2017. Autor: Kenge Patriotike - Tema |
Luzhë
Luzha je selo u administrativnoj cjelini Llugaj (općina Tropoja), u kojoj se još nalaze naselja Llugaj, Bukovë, Jaho Salihi, Rragam i Rrëzë-Mal). U naselju se nalazi turbe Dervisha Luzhë, koji je ovdje rođen.
Tyrbe e Dervish Luzhës (Turbe Dervisha Luzhe) Rexhep Tarçuku Bala poznatiji kao Dervish Luzha (Luzhë, 15.7.1904. - 4.11.1985.) bio je šeik sufija halvetske sekte. Sin Tarçuka Bala i Fate Hyseni iz obitelji Gegëhyseni, rođen je u selu Luzhe u Tropoji, u Đakovičkoj Malesiji. Otac ga je ostavio i o njemu se kao siročetu brinula ujna Bajram Sefë Bala, koja ga je također odgajala. Od rane dobi pokazivao je sklonost za derviša, te ga je ujak je odveo u tekiju Teqa u Kukësu. U dobi od 17 godina ušao je u službu kao derviš halvetske sekte, kod šejha Rexhepija, koji ga je podučio potrebnim službama. Dervish se vraća u Luzhe, preka kojemu je uzeo novo ime Dervishi i Luzhës (Derviš iz Luža; Dervish Luzha). Tijekom Drugog svjetskog rata podržavao je narodnooslobodilački pokret i služio nenaoružan u XXV. brigadi. 1982. godine ušao je u kuću Halit Bale, gdje je služio službu kod Bardhe Tanja iz Lezha, ali u vrijeme komunističkog režima nije smio izgraditi turbe. Dervishi je preminuo 3.11.1985., ali tek nakon pada komunizma Azem Hajdari je sagradio grobnicu Dervish Luzhe, koju mještani poštuju. Hasan Selimi, predsjednik Republike Albanije, tijekom ceremonije održane 2016. u turbetu u selu Luzhe, izjavo je prilikom posmrtne dodjjele odlkovanja "Čast nacije" Rexhepa Tarçuka Balajna (Derviš iz Luzhë): U znak zahvalnosti odajući počast njegovom vrijednom domoljubnom djelovanju kao sudioniku antifašističkoga narodnooslobodilačkog rata, a posebice iznimnom doprinosu uglednog svećenika, velikodušnog i obrazovnog filantropa, punog strpljenja i predanosti najistaknutijim nacionalnim vrijednostima i vrlinama stanovnika Tropoja, Đakovičke Malesije i šire. IZVOR Dervis Luzha. Wikipedia 
|
|
Krahina e Bytycit
|
T'plani i Krasniqes (Tëplani)
Ponari (Ponari i Lekës)
Nalazi se između T'Planija, Dushaja i Maje e Prujës, smatra se najstarijim naseljem Đakovičke Malesije. U Ponaru se nalaze neke crkvene ruševine, a smatra se da je Pjetërspani, jedan od vođa koji je sudjelovao na Lješkoj skupštini (Kuvendin e Lezhës) u vrijeme Skenderbega, također potječe iz ovog mjesta. Breg laci, breg doci, i nxani su toponimi i stara imena koja potječu još od antičke Ilirije. Satra se da su prvi kesteni rasli oko Ponara, te se kasnije raširili po Đakovačkoj Malesiji. Danas postoje dva jezera na različitim mjestima Đakovičke Malesije; prvo Liqeni i Ponarit, iznad grada Bajram Currija, i drugo Ponarsko jezero u Krasnićkim planinama (Ponarske planine; Bjeshkët e Ponareve) iznad sela Qerec Mulaj. |
|
|
Na jugoistočnom rubu Prokletija
Pogled od brane Fierza na sjeveru Albanije prema sjeverozapadu preko kraja jezera Koman i sela Fierza prema planinama masiva Hekurave: Maja e Mërturit (1757 m, u sredini) i Maje e Shtyllës (2095 m, desno). |
5 DUŽ DONJEG TOKA VALBONE
Područje ušća rieke Valbone u jezero Koman (na rijeci Drim), prostorni prikaz
Izvor: Googel Earth, 2020. 
Pogled na ulaz rijeke Valbone u sutjesku između Bujana i Dushaja
Na horizontu se diže greben Mali i Merturit |
Sutjeska Valbone između Bajram Currija i Fierze
Južno od Bajram Currija rijeka Valbona mijenja svoj smjer prema jugozapadu i nakon prolaska kroz još jednu sutjesku koju je probila brdovitim terenom između Bujana i Tëplanija, kod naselja Dushaj rijeka utječe u jezero Koman, nastalo akumuliranjem vode rijeke Drim za potrebe hidrolektrane Koman. |
Dushaj
Izlazak rijeke Valbone iz sutjeske i njezino ušće u jezero Koman kod Dushaja
Most preko Valbone u Dushaju
Područje ušća rijeke Valbone u jezero Koman, kod naselja Dushaj
|
Crkva u Dushaju
Područje ušća rijeke Valbone u jezero Koman, kod naselja Dushaj
|
Fierzë
|
Fierzë je naselje i bivša općina u okrugu Kukës, na sjeveru Albanije. Reformom lokalne uprave 2015. godine postala je administrativna jedinica općine Tropojë. Fierza se smjestila na objema obalama Drima (alb. Drin), koji ovdje čini granicu između općina Fushë-Arrëz i Tropoje. Prije reforme lokalne uprave 2015. postojala je općina s imenom Fierzë u okrugu Pukë, kao i okrugu Tropoja.
Općina Fierzë u Puki, južno od rijeke Drima, imala je 1302 stanovnika 2011. godini i površinu od 81,19 km2. Sastojala se od osam sela: Fierzë, Poradha, Buxhan, Kokëdoda, Arst, Miliska, Mëz i Aprrip. Općina Fierzë u Tropoji, sjeverno od rijeke, imala je 1607 stanovnika 2011. godine (2381 u 2001.). U ovoj općini nalazilo se središnje naselje Fierze (913 stanovnika) i sela: Dege (387 stanovnika), T'plan (496 stanovnika), Dushaj (168 stanovnika) i Breg-Lumi (417 stanovnika). Zbog gradnje hidroelektrana rijeka Drim bila je zagrađena iznad Fierze i tako je formirano jezero Fierzë u 1970-ima, a branom kod naselja Koman formirano je jezero Koman u 1980-ima. Brana Fierza najviša je brana u Albaniji, visoka je 152 metra, a hidroelektrana u Fierzi jedan od najvažnijih proizvođača električne energije u zemlji. Osim ujezerenog Drima kroz Fierzu prolazi i Valbona koja, dolazi sa sjevera i ovdje se spaja s Drimom, točnije jezerom Koman. Jezerom Koman vozi trajekt i brodovi. Tijekom ljetne turističke sezone, dvije linije prometuju između Komana na drugom kraju jezera do Fierze i Breg-Lumija. Fierza je povezana cestom s 15 km udaljenim gradom Bajram Curri i s Fushë-Arrëza na jugu, do kojeg je ranije bilo teško doći zbog planina na putu. Trajekt na jezeru Fierzë, koji ide prema Kukësu, već je bio u funkciji 1990-ih. U Fierzi su pronađeni ostaci rimskih građevina i rimske ulice. U Fierzë-Puki i Breg-Lumi izgrađene su nove katoličke crkve. IZVOR Fierzë, Tropojë. Wikipedia 
Naselje Fierzë na obali jezera Koman
|
Brana HE "Fierza" (Hidrocentrali Drita e Partisë)
Akumulacija Fierza (alb. Liqeni i Fierzës) je akumulacija u Albaniji i na Kosovu. Kroz akumulaciju protječe rijeka Drin (Drim) i dijelovi Bijelog i Crnog Drima. Veličina jezera je 72,6 km2, od čega 2,46 km² pripada Kosovu. Duga je 70 km i ima dubinu od 128 m. Na albanskoj strani jezera postoje mnogi kanjoni i neki mali otoci. Brana je visoka 161,5 metara. Godine 2014. jezero je Vijeće okruga Kukes proglasilo regionalnim parkom prirode. Rezervoar je nastalo kao rezultat izgradnje hidroelektrane Fierza 1978. godine od strane albanske vlade.
WIKIPEDIJA HEC FIERZA (Corporate HD)
Datum objave: 23.1.2017. Objavio: Royald Elezaj Opis: Corporate video for hydropower of Fierza |
Breg-Lumi
Potopljeno ušće rijeke Valbone u rijeku Drim (Drini), danas jezero Koman, južno od naselja Breg Lumi
Koman (Liqeni i Komanit)
|
Jezero Koman, odn. Komansko jezero (alb. Liqeni i Komanit) je akumulacija na sjeveru Albanije, formirana na rijeci Drim (alb. Drin) za potrebe hiroelektrane “Koman”. Jezero Koman okruženo je gustim šumovitim planinskim grebenima i nižim brijegovima, na više mjesta i s okomitim padinama, dubokim klisurama i nekadašnjom uskom dolinom, koju je voda jezera u potpunosti potopila. Osim Drina, jezero vodom hrane i rijeke Shala i Valbona. Jezero se prostire na površini od 34 km2, širina mu je 400 m (0,25 milja). Najuža klisura okružena okomitim zidovima kanjona široka je oko 50-ak metara. Brana akumulacije, izgrađena između 1979. i 1988. u blizini sela Koman, visoka je 115 m.
Kombinacija specifične topografije i hidroloških uvjeta na i oko jezera Koman pridonijela je stvaranju različitih staništa: zlatni čagalj (Canis aureus), crvena lisica (Vulpes vulpes), euroazijski ili europski jazavac (Meles meles), europska odn. euroazijska vidra (Lutra lutra), kuna bjelica (Martes foina), tvor (Mustela putorius), glavni su predatori među sisavcima. U području je evidentiran i velik broj ptičjih vrsta ptica, među kojima su i vodomar, drugim imenom i vodomar ribar (Alcedo atthis), prepelica (Coturnix coturnix), siva čaplja (Ardea cinerea), vijoglav (Jynx torquilla) iz porodice djetlića, veliki djetlić (Dendrocopos major), riječni, ili obični galeb (Chroicocephalus ridibundus ili Larus ridibundus) s tamnom glavom. Po jezeru Koman voze brodska i trajektna linija, od Komana do Fierze i obrnuto - točnije, između pristaništa južno od naselja Breg-Lumi i onoga iznad brane Koman. Putovanje trajektom traje oko dva i pol sata, i zbog atraktivnost vrlo je popularno kod stranih turista. Manji brodovi dovode ljude i robu u udaljena sela, koja su često udaljena od jezera, ali do njih se može doći samo vodom. Od pristaništa Breg-Lumo do Bajram Currija voze mini-autobusi (oko sat vožnje). Pristanište Koman također je na isti način povezano sa Skadrom. 
Na jezeru Koman, između naselja Breg Lumi i pristaništa za brodove
Pogled u smjeru zapada od pristaništa na jezeru Koman
Luka na jezeru Koman kod naselja Breg-Lumi, u kojoj pristaju trajekti i brodovi koji plove od Komana prema Fierzi
Pristanište u Breg-Lumiju pomiče se prema vodostaju jezera i obično se sastoji od samo male betonske rampe na neasfaltiranoj, ravnoj površini. |
Lake Komani Ferry - Albanian Alps | Visit Albania
Datum objave: 14.2.2019. Autor: Matthew Storer Opis: One of the most beautiful and undiscovered ferry rides in the world. Visit Albania in 2019 |
Panoramski pogled na prokletijske masive iz smjera sjeveroistoka (s lijeva nadesno): Kakis (nazire se samo par najviših vrhova), Krasnićke planine, Rupës, Shkëlzen, i Junikut.
AKTIVNOSTI
|
Skiing in the Valbona Valley peaks
Datum objave: 8.10.2019. Autor: Snow_al Opis. 7 minutes from the great movie 'Far Out' made from Teton Gravity Research last year in Valbona Valley,Albania.Part of this movie are : Fabian Lentsch, John Collinson, Nick McNutt, Angel Collinson.We thank them for promoting Albanias Nature. You can buy the full movie at : https://vimeo.com/ondemand/farout |
IZVORI I LITERATURA
|
BAUER, dr B., OBERATEINER, dr L., RICHTER, R.: Zur Erschliessung der Nordalbanischen Alpen — Zt. d. Deutchen u Österreichischen Alpenvereines, Bd 67., Stuttgart 1936. str. 216.
EVANS, A. J., From the North Albanian Alps — Pall Mall Gazette, 14 September 1880. GUŠIĆ, Branislav: Bjeshka e Krasniqës - Krasničke planine, Priroda 1960, broj 10. GUŠIĆ, Branislav: Kalendar prokletijskih pastira. Zbornik za narodni život i običaje, Knj. 40. (1962) (PDF) IPPEN, Th. A., Die Gebirge des nordwestlichen Albaniens — Abhandlungen der K K. Geographischen Gesellschaft. Wien VII. 1906. str 32. KERNER VON MARILAUN, F., Geologische Beschreibung des Valbonalales in Nordostalbanien — Denkschriften der Kais. Akademie in Wien Bd. 95, Wien 1918. str. 315. LIEBERT, dr E., Aus dem nordalbanischen Hochgebirge — Zur Kunde der Balkanhalbinsel. Heft 10. Sarajevo 1909 NOPCSA, dr F., Aus Šala und Klementi — Zur Kunde der Balkanhalbinsel Heft II, Sarajevo 1910 RAZNO, Geographie und Geologie Nordalbaniens. Geologica Hungarica. Series Geologica. T. III, Budapest 1929, str. 57. STEINMETZ, ing. K., Eine Reise durch die Hochländergaue Oberalbaniens — Zur Kunde der Balkanhalbinsel Heft 1. Wien 1904. STEINMETZ, ing. K., Ein Vorslosz in die Nordalbanischen Alpen — Zur Kunde der Balkanhalbinsel. Heft 3. Wien 1905. VUKAJ, Stake: Aspekte gjeologo - hidrogjeologjike nga ndertimi i hidrocentraleve ne lumenjte Alpin (PDF) ELEKTRONIČKI IZVORI Bajram Curri - Travel Guide. Wikivoyage ELEKTRONIČKI ČLANCI
Fight HPP on Wild Rivers. Journey to Valbona, 12.2.2016. (na engleskom jeziku)
Medvjedi ili buldožeri u Valjboni. Catherine Bohne, 11.2.2016. Valbona, Albania: No ski lifts, but also no crowds. http://www.stripes.com/travel/valbona-albania-no-ski-lifts-but-also-no-crowds-1.252918 Valbona Valley National Park. http://www.panacomp.net/albania?s=albania_dolina_valbone WikiTravel - Albanian Alps. http://wikitravel.org/en/Albanian_Alps |
Blog-web stranica "Journey to Valbona" Amerikanke Catherine Bohne, koja je u Valbonu došla na samo tjedan dana, da bi se ovdje zadržala i više godina. Iako stranica donosi njezin subjektivni pogled na ovaj, nekada vrlo izolirani planinski kraj, na njoj je moguće pronaći mnoštvo praktičnih informacija - na engleskom.
(klikni na fotografiju kako bi otvorio ovu stranicu)
Albanska Valbona na udaru - video
Al Jazera Balkans, 1.5.2016. Izvorni opis videa: Nacionalni park Valbona nalazi se na sjeveru Albanije, u planinama Prokletije, i poznat je po prirodnoj ljepoti. Prije desetak godina nije bilo posjetilaca, sada dolaze desetine hiljada i broj stalno raste. Ali, to bi se uskoro moglo promijeniti ako se planovi za izgradnju hidroelektrana duž rijeke Valbone provedu u djelo. 
|
