|
|
PLANINE STAROG VLAHA I RAŠKE (SANDŽAKA) > STAROVLAŠKE PLANINE > Golija (Stari Vlah)
Država: Srbija
Najviši vrh: Jankov kamen, 1834 m (u dijelu izvora navedeno je 1833 m)
Koordinate najvišeg vrha: 43.3393, 20.2765
Država: Srbija
Najviši vrh: Jankov kamen, 1834 m (u dijelu izvora navedeno je 1833 m)
Koordinate najvišeg vrha: 43.3393, 20.2765
|
|
UvodGolija (ćiril. Голија) je planina u jugozapadnoj Srbiji, zapadno od Raške, čiji je najviši vrh Jankov Kamen (1834 m; u dijelu izvora navedeno je 1833 m). Nalazi se 40 km jugozapadno od Ivanjice i 32 km sjeverno od Novog Pazara.
Golija pripada unutarnjoj zoni dinarskog planinskog sustava. Pruža se u smjeru zapad-istok u dužini oko 32 km. U zapadnom dijelu izvijena je prema jugu, a u istočnom prema sjeveru. Dva dominantna vrha su najviši vrh Jankov kamen (1833 m) i Crni vrh (1795 m). Na Goliji se nalaze mnogobrojne rijeke koje su raščlanile njene padine: Studenica, Brvenica, Moravica itd. Planina Golija je obrasla bukovom šumom na sjevernim, sjeveroistočnim i istočnim padinama. Najveća površina pod bukvom nalazi se na Crnom vrhu (Biser voda). Visinski interval bukve je dosta širok, od 500 do 1000 m nadmorske visine. Ispod pojasa bukve nalazi se pojas hrasta. Iznad pojasa bukve nalazi se pojas mješovitih, bukovo–jelovih i bukovo–smrekovih šuma. Iznad 1700 m zastupljena je samo smeka. Zanimljivi su varijeteti smreke koji neodoljivo podsjećaju na omoriku, a dva takva primjerka rastu pored Golijske reke i zaštićena su. Na Goliji postoje tri rezervata prirode koji su pod zaštitom. Kompleks mješovitih šuma jele, smreke i bukve na lokaciji iznad Ljutih livada je zaštićen na površini od 30 ha još od 1950. Zaštićen je i rezervat šuma smrče, jele i bukve na prostoru od 8,5 ha u blizini Jankovog kamena. Zbog nepropusne geološke podloge i obilja padalina, planina je bogata vodom. Ljeta su svježa, a zime hladne sa puno snijega koji se ovdje dugo zadržava. Uslijed znatnog mediteranskog utjecaja klima u dolinama Ibra, Studenice i Moravice je znatno ugodnija. Na Goliji uspijevaju žitarice, krumpir, ima dosta voćaka, a posljednjih godina se povećava i broj malinjaka. Ipak, ovo zemljište najpogodnije je za šume i livade. Golija. Wikipedija ENGLISH SUMMARY: Golija- 
Položaj Golije
Detalj stare topografske karte izvornog mjerila 1:300.000 Ime (Etimologija)Golija je ime najvjerojatnije dobila ime zbog svoje veličine - golema. Ogromna prostranstva, oštra klima i guste šume su razlog da mještani često kažu: Ne zna Golija šta je delija. Bez terenskog vozila ili konja planinu je teško preći, tako da se i planinari ovdje mogu teško sresti.
|
ŠTO VRIJEDI VIDJETI I POSJETITI:  Klikom na logotip Booking.com direktno pronađi smještaj u okolici
Oglašavajte ovdje:
|
GEOGRAFIJA / ZEMLJOPIS
Najviši vrh Golije je Jankov kamen visok 1834 m (u dijelu izvora navedeno je 1833 m), a duž glavnog grebena uzdižu se i Crni Vrh (1795 m), Čardak (1688 m), Kulina (1642), Jadovita (1560 m). Preko 90% teritorija planine leži na visini većoj od 500 m.
Klima
Padaline
Golija je područje s najviše sniježnih dana u Srbiji. Snijeg se zadržava blizu pet mjeseci i doseže prosječnu visinu od 105 cm.
Golija je područje s najviše sniježnih dana u Srbiji. Snijeg se zadržava blizu pet mjeseci i doseže prosječnu visinu od 105 cm.
PRIRODA
|
Vlada Republike Srbije je, srpnja/jula 2001. godine, donijela Uredbu kojom se područje planine Golija stavlja pod zaštitu kao "Park prirode Golija" i svrstava u 1. kategoriju zaštite kao prirodno dobro izuzetnog značaja. Precizno su definirane granice parka koje obuhvaćaju područja općina Ivanjica, Kraljevo, Raška, Novi Pazar i Sjenica - ukupne površine 75.183 ha, a unutar njih područja s prvim, drugim ili trećim stupnjem zaštite. Jedna od stvari koja se osigurava na području Parka prirode Golija je i uređenje i infrastrukturno opremanje prostora za potrebe turizma i rekreacije. O Parku prirode Golija stara se Javno poduzeće "Srbijašume".
|
Zaštićen prostor
Na prostoru planina Golije i Radočela ustanovljen je Park prirode Golija Uredbom Vlade Srbije u srpnju/julu 2001. godine i uvršten u I kategoriju zaštite kao prirodno dobro od izuzetnog značaja, na 75.183 ha (,"Službeni glasnik RS", br. 45/01). Na prijedlog Zavoda za zaštitu prirode Srbije, odbor MAB/UNESCO je u okviru Parka prirode od 75.183 ha proglasio rezervat biosfere "Golija-Studenica" na prostoru od 53.804 ha. Razlozi leže u ispunjavanju tri temeljne komplementarne funkcije: funkcije zaštite, funkcije razvoja i funkcije logističke podrške. GOLIJA je jedna od najlepših i šumama najbogatijih planina u Srbiji.
Autor: JP Srbijasume; Datum objave: 13.6.2019. Opis: GOLIJA je jedna od najlepših i šumama najbogatijih planina u Srbiji. GOLIJA je jedna od najlepših i šumama najbogatijih planina u Srbiji. UNESCO je u okviru Parka prirode od 75.183 ha proglasio Rezervat biosfere "Golija-Studenica". Prostire se u okviru latiničnog slova S u dužini od 32 km, i na predlog Zavoda za zaštitu prirode Srbije komitet MAB/UNESCO je u okviru Parka prirode od 75.183 ha proglasio Rezervat biosfere „Golija-Studenica“ na prostoru od 53.804 ha u okviru Parka prirode. Na osnovu kriterijuma zaštite prirodnih vrednosti zonirano je na tri stepena/režima zaštite i to: 18 lokaliteta u režimu I stepena zaštite što ukupno iznosi 553,80 ha ili 0,74% teritorije, 20 delova područja sa režimom II stepena zaštite – što ukupno iznosi 3.883,10 ha ili 5,16% teritorije i na ostalom delu prostora od 70.746,06 ha ili 94,10% teritorije primenjuju se odredbe režima III stepena zaštite. Svojim lepotama je skoro nenadmašna i na svakom koraku putniku priredi iznenadjenje. Svako ko je poseti divi se njenim skoro neprohodnim šumama, bujnim pašnjacima, čestim i čistim izvorima, stanovnicima, njihovim naravima, govoru, nošnji i drugim lepotama i retkostima. Da bi bar malo upoznao Goliju putniku je potrebno da danima krstari visovima ove planinske lepotice. I kada se odmaknemo u pravcu Kopaonika, Peštera ili u pravcu Dragačeva – Golija se vidi, izdižući se ponosno iznad ostalih starovlaških planina, kao ostrvo na ustalasalom moru. Golija je u obliku potkovice i prostire se izmedju Ibra, Moravice, Peštera i Radočela. Najviši vrh Golije je Jankov kamen (1833 m ), a onda slede: Bojovo brdo (1748 m), Pašina česma ( 1725 m), Radulovac ( 1725 m), Odvraćenica (1674 m), Tičar (1492 m) i drugi. Na putu Kumanica – Bele Vode u gustoj četinarskoj šumi se nalazi Tičar jezero (Dajićko) za koje su vezane mnoge legende , a i naučni rad dr. Nedeljka Košanina i Radovana Ršumovića. U osnovi je trouglasto i okruženo je četinarskom šumom. Dugo je 10-15 m. Ranije je bilo mnogo veće i oticalo je u reku Pakašnicu. Jezero je obrazovano od atmosferskih voda i jezerska voda je vremenom rastvarala stene na svom dnu, tako da se basen jezera udubljivao dok nije dopro do izdana odakle i danas dobija vodu i tako se održava. Planina GOLIJA - Планина ГОЛИЈА
Autor: Матија Ћоровић; Datum objave: 25.7.2016. Opis: Prirodna lepota planine Golije Snimatelj : Časlav Ćorović |
STANOVNIŠTVO I NASELJA
Turizam
Turističke vrijednosti geomorfoloških posebitosti planine Golije ogledaju se u prostranim proplancima iznad 1200 m i vrhovima preko 1400 m. Golija ima dobre uvjete za formiranje skijaških staza i za rekreaciju u vidu blagih šetnji i planinarenja u gotovo netaknutoj prirodi. Turizam se na Goliji razvija velikom brzinom; u posljednjih 10 godina Golija je dobila i uređene ski-staze, žičare i prateće ski-sadržaje. Tijekom zime dolaze gosti iz cijele Srbije i inozemstva. Turisti Goliju posjećuju i ljeti. Na Odvraćenici postoji hotel "Golija", a s Ivanjičke strane i hotel "Golijska reka".
|
Голија, шумовита планина нетакнуте природе
Datum objave: 10.10.2011. Objavio: Златни бор Opis: У овом издању Квадратуре круга РТС прича стиже са Голије, планине на којој још има места на које људска нога није крочила. У селима Голије опстало је око 6.000 људи, а неки од њих живе на надморској висини од 1.300 метара, где много тога од пољопривредних култура не може да успе и да се одржи. Шта им је Голија дала, а шта узела и остала дужна, сазнаћете у новом издању Квадратуре круга. Ономе који дође са стране, Голија прија, а онај који живи ту мора да се довија за голи живот како би опстао на овој женској планини, која је са свих страна окружена мушким планинама: Јавором, Златаром, Копаоником, Мучњем и Јадовником. Голија гледа са висине те планине које је окружују. Може јој се, јер ју је УНЕСКО једину у Србији прогласио резерватом биосфере. На целој земљиној кугли само је 400 таквих места. Emisija OD ZLATA JABUKA - Golija
Datum objave: 20.2.2020. Autor: Zavod za zaštitu prirode Srbije |
Narodna baština
|
KUD Golija - Stara Đurđevka, Niškalica, Sitno kolo
Datum objave: 8.1.2016. Autor: Kulturno umetničko društvo "Golija" - Novi Pazar Opis: Nastup u božićnjem izdanju emisije Šljivik na Radio Televiziji Srbije. |
Igre i pesme iz okoline Raške
Datum objave: 13.7.2017. Autor: DRveterinar Opis: Pod Golijom vetar duva-Igre i pesme iz okoline Raške Koreografija: Dalibor Todorović Muzika: Julijan Rac |
Izvorna pesma i kolo na svirali iz okoline Raške
Datum objave: 27.11.2016. Autor: DRveterinar Opis: Izvorna pesma u osmercu na svirali-Sa Golije glas se čuje Izvorno kolo na svirali-Retko kolo Svirač: Dalibor Todorović |
|
Stanojevo kolo iz Podgolije na sviralama
Datum objave: 12.12.2015. Autor: DRveterinar Opis: Svirači: Dalibor Todorović i Ljubodrag Miajlović iz Raške |
IGRE OKOLINE RASKE UZ PRIKAZ PROSEVINE - KUD KIKAC BASEL - ES BEOGRAD 2015
Datum objave: 7.11.2015. Autor: KUDKIKACBASEL Opis: KUD "DOBROSAV RADOVANOVIĆ-KIKAC" BASEL - SWITZERLAND 20. EVROPSKA SMOTRA SRPSKOG FOLKLORA DIJASPORE I SRBA U REGIONU - "ZLATNA PLAKETA" KOREOGRAFIJA: "Jel devojka spram našega momka" Igre okoline Raške uz prikaz proševine KOREOGRAF: Marko Ivanović i Dalibor Todorović MUZIČKI ARANŽMAN: Darko Ćitić |
Bozicni koncert 2016 KUD Golija Igre podgolije
Datum objave: 25.1.2016. Autor: Nebojsa Novovic |
|
Zvuci Golije, Javora i Mučnja 2022
Autor: Dom Kulture Ivanjica Datum objave: 4.1.2023. Opis. Tradicionalna 47. Smotra narodnog stvaralaštva „Zvuci Golije, Javora i Mučnja“ održna je u Domu kulture u Ivanjici. Nastupale su u izvorne pevačke grupe, folklori, svirači starih instrumenata, zdravičari, pesnici i humoristi. |
ИЗВОРНА ПЕВАЧКА ГРУПА „БЕЛЕ РАДЕ“ ИЗ ИВАЊИЦЕ У ЈУТАРЊЕМ ПРОГРАМУ РТС-а!!!
Postavio: Dom Kulture Ivanjica Datum objave: 8.11.2019. |
Priče iz planine
|
Bespuća Golije
Datum objave: 14.9.2013. Objavio: Marko Randjic Opis: Bespuća Golije - iz serije Dvogled. Dragan Babić razgovara se decom i žiteljima sela Erčege i Bratljevo o njihovom teškom životu između Golije i Javora; deca iz Bratljeva pričaju šta bi volela da gledaju na televiziji, jednog dana, kada u njihovo selo dođe struja, i kada će im se, veruju, poboljšati "kvalitet života". ** Autor Dragan Babić, snimatelj Predrag Todorović, snimatelj zvuka Ratko Kušić, istraživač Aleksandar Mandić, montažer Petar Aranđelović ** Premijerno emitovano 26.04.1978, Redakcija programa za decu, urednica Olga Vlatković; reprizirano 28.11.2005 u "Trezoru" |
Kvadratura kruga: Neka te vide i čuju, Vide
Datum objave: 7.11.2020. Autor: RTS Kvadratura kruga - Zvanični kanal Opis: Vid Luković je okusio život u gradu i posle nekoliko godina provedenih u inostranstvu odlučio je da se vrati u svoje rodno selo Plešin na Goliji da bi bio bliži nebu i bogu i iskonskom životu. Tu se vratio da bi sa svojom suprugom i šestoro dece živeo, kako on kaže, starostavnim životom, u kome se čovek poštuje, obraz čuva, a reč ceni. „Mnogo toga se izgubilo u današnjem čoveku. Poštovanja više nema, straha nema, srama nema, obraza nema. Danas ti više ne možeš da sedneš ili staneš da popričaš minut sa čovekom ako nema nekog interesa. E, to je za mene najveća bolest, gora od korone" - kaže Vid koji se zbog svega toga i vratio na selo gde je još sačuvan deo vrednosti na kojima je vaspitavan. Na visini od 1300 m nadmorske visine uspeva šljiva, pšenica i krompir, a Lukovići se bave stočarstvom. Izazova je na planini mnogo, ali je za Lukoviće sve savladivo, nedostaju im samo ljudi. Urednik: Branko Stanković Snimatelj: Darko Bursać Montaža: Marija Baronijan Šašić |
NE VIĐA LJUDE PO DVA MESECA: Iza sedam mora, iza sedam gora, živi gorštak Dane Biorac!
Datum objave: 14.9.2021. Autor: Kurir Opis: Ponekad za priče koje gledate u našoj emisiji Puls Srbije, naša ekipa mora da se potrudi! Na vrhu planine Golije, našu ekipu dočekao je gorštak - Dane Biorac |
|
TRAGOVI, Golija - 1. emisija
Datum objave: 4.10.2021. Autor: TV Connect Novi Pazar Opis: Novi projekat Connect televizije - emisija TRAGOVI. Vodićemo vas tragom avanture, prirode, kulture, običaja i neobičnih predela. Zavirite u lepote našeg regiona uz novu emisiju. U prvoj epozodi prenosimo vam naša iskustva sa goleme Golije. Ovu planinu samo posetili prošle jeseni i sada želimo da vas prirpemimo za period koji dolazi. Uživajte u čarima i pejzažima ove planinaske lepotice. Autor i voditelj: Boško Mihailović Muzička : Haris Šećerović Montaža: Amel Smajović Kamera: Imer Ziljkić, Tarik Graca |
|
Planina i ljudi - Bosko Veljovic
Datum objave: 15.8.2020. Autor: Kopernikus RTV Raska6 Opis: Emisija "Planina i ljudi" autora Boska Veljovica prikazuje jos jednu pricu sa planine Golije i njenog jedinog stanovnika u zimskim mesecima. Na ledom okovanoj planini samo su Dane Biorac, njegova stada i opasne planinske zveri. Dane ima samo 20. godina... |
|
Zaledjeni VODOPAD | Pečemo teletinu na vatri | KONJ me vuče na sankama | Izazovi avanturu
Datum objave: 20.2.2022. Autor: Izazovi avanturu Opis: Planina Golija se prostire na području četiri opštine. Mi smo otišli u okolinu sela Rudno gde nas je dočekalo 70 cm snega. Našli smo pogodno mesto za šator gde smo proveli noć na -9 stepeni celzijusa. Ujutro smo posetili "Pansion Nebo" gde nas je Sladja dočekala sa svojim domaćim specijalitetima. Nakon toga na krpljama se upućujemo do zaledjenog vodopada na reci Izburi. Dan smo završili tako što nas je konj na sankama odvezao do kombija. 👉 Kontakt email: izazoviavanturu@gmail.com |
Surove priče sa lepe Golije: "JA PROSIM DOK MOJA DECA TRUNU."
Autor: A1tvNet Datum objave: 9.11.2022. Opis. Glavni i odgovorni urednik: Enes Radetinac Novinar: Emir Ličina Snimatelj: Imer Ziljkić Montaža: Emir Mehović Produkcija: A1tv.net |
Trag u prostoru: Golema planina
Autor: RTS Obrazovno-naučni program - Zvanični kanal Datum objave: 26.7.2017. Opis. Možda bismo mogli da kažemo u tri reči sve ono što bi okarakterisalo Goliju - da je prostrana, da je bogata i da je pitoma. Da je pitoma oko toga bi smo se verovatno sporili ali je činjenica da je prostrana. Jednostavno prostor je zaista ogroman, i retko je naći takvu planinu koja ima izuzetno lep grebenski deo, sa ambijentalnom celinom koja se retko gde pojavljuje na planinama. Tu se smenjuju šume i livade, šumski plodovi i lekovito bilje, a sve ono što može ovde da se nađe u prirodi, čini čak četvrtinu biljnog sveta Srbije. Ime je dobila upravo po svojoj veličini. Label and copyright: Radio televizija Srbije |
|
Oko magazin: Drugi život Gorštaka sa Golije
Autor: RTS Oko - Zvanični kanal Datum objave: 19.1.2023. Opis. Gorštak na konju, 10 meseci posle emisije koja je promenila Goliju Da li se sećate Danijela Daneta Bijorca, gorštaka sa Golije. Njegova neobična životna priča počela je kad je imao 16 godina i kad pred jednu zimu nije otišao sa katuna, kao svi, već je ostao tu da živi, bez struje i puta. Sam sa kravama i ovcama na 1400 metara nadmorske visine živeo je po starinski, kako ovde kažu. U jednoj maloj drvenoj kući samovao je sve dok mu u goste nije došao novinar Boško Veljović, koji je njegovu priču objavio. Ustvari, sve dok Kristina iz Sarajeva nije videla to na televiziji, pobegla od kuće i došla ovde na Goliju, te se malo kasnije i udala za Daneta. Ali kada je ekipa Oko magazina u martu prošle godine došla na Goliju i snimila emisiju o gorštaku i devojci iz grada, koju je pogledalo više od milion ljudi na televiziji i skoro dva miliona na jutjub kanalau, promenio se život ne samo ovih mladih ljudi već i cele Golije. Urednik: Gorislav Papić Autor: Dalibor Žarić Label and copyright: RTS |
VRŠNO PODRUČJE
Jankov kamen |
VRH; NADMORSKA VISINA: 1833 m
|
|
Najviša točka Golije je zaravnjen, neuočljiv Jankov kamen, visok 1833 m. Prema narodnoj predaji, dva pobratima, Rajko i Janko su se kladili ko će prije iznijeti oveći kamen na vrh Golije. Rajko je brzo nosio svoj kamen i blizu vrha se spotakao i ispustio ga i kamen je pao u potok. Janko je polako nosio svoj kamen, ali je sigurno stigao do vrha. Otuda se vrh Golije zove Jankov kamen, a potok u koji se otkotrljao Rajkov kamen stanovnici zovu Rajkov potok.
Naslovna fotografija
Na tjemenu Jankova kamena |
GOLIJA- jedna od najvećih i najlepših planina Srbije Sa Vanjom u planine 12, Balkan Trip
Datum objave: 25.6.2020. Autor: Sa Vanjom u planine Opis: Golija je jedna od najlepših i najvećih planina Srbije. ZALEĐENO Dajićko jezero i medvedi sa GOLIJE | Krpljama do JANKOVOG KAMENA | IZAZOVI AVANTURU
Datum objave: 4.4.2021. Autor: Izazovi Avanturu Opis: ZALEĐENO Dajićko jezero i medvedi sa GOLIJE | Krpljama do JANKOVOG KAMENA | IZAZOVI AVANTURU Radovan i Veso su išli na Goliju. Prvi dan su se popeli do isposnice Svetog Save i obišli su jedno etno domaćinstvo gde su kupili domaći sir i kajmak. Obišli su i zaledjeno Dajićko jezero, po snegu su gazili na krpljama i popeli se na najvisi vrh Golije i zapadne Srbije Jankov kamen, a naišli su i na tragove medveda u snegu. Kontakt email: izazoviavanturu@gmail.com |
Jezero Nebeska suza (Okruglica)
|
Jezero Nebeska suza na Okruglici, formiralo se u predjelu Velikih livada, na maloj i neuređenoj travnatoj zaravni s nadmorskom visinom od 1495 m, u izvorišnom dijelu Jastrebovačke reke (lijeve pritoke Studenice), 29 km udaljeno od Ivanjice. Nalazi se iznad ceste Ivanjica – Bele Vode, od koje je udaljeno nešto više od jednog kilometra cestom teško prohodnom za osobna vozila. Nepravilnog je oblika i površinom je najveće jezero u Moravičkom kraju. S obzirom da je novijeg datuma, potpuno je neistraženo. Narod ga je nazvao Nebeska suza.
|
Uspon na Okruglicu (The Okruglica Ascent)
Datum objave: 10.5.2018. Autor: Marko Randjic Opis: 26. 04. 2018. Pešačenje do Jezera Okruglica ("Nebeska Suza") na planini Goliji, i uspon na istoimeni vrh (1540m). Ukupna dužina ture: 8km. GPS trek sa ove akcije možete da preuzmete ovde: https://www.wikiloc.com/hiking-trails... |
ZAPADNI DIO GOLIJE
|
Javorje
Greben uz istočni dio najgornjeg toka rijeke Moravice i istočno od sela Medovine i Erčege, s najvišim vrhom Javorje, u Jugoslavenskoj enciklopediji opisan je na slijedeći način: "Manja planina u zapadnoj Srbiji, između planina Javora i Golije. Greben Javorja dugačak je oko 3,5 km, i od viših dijelova na jugu (na topografskim kartama je ubilježena visina 1482 m, dok se u Encikopediji J. navodi 1484 m, op.) spušta se postupno ka sjeveru. Istočna je strana strmija i pošumljena, a zapadna je pod pašnjacima i njivama." No, danas se u izvorima i literaturi Javorje više i ne spominje kao zasebna planina, već se ono obično pribraja masivu Golije. IZVOR JOVANOVIĆ, Branislav P.: Javorje. Članak. Enciklopedija Jugoslavije, Svezak 4 str. 474. Zagreb, 1960. 
|
Centar sela Erčege (Erčege Village Centre)
Autor: Marko Randjic; Datum objave: 30.9.2019. Opis: 29. 09. 2019. Centar sela Erčege / Erčege Village Centre Vrhovi Erčega (The Peaks of Erčege)
Autor: Marko Randjic; Datum objave: 15.10.2019. Opis: 29. 09. 2019. Pešačka tura u selu Erčege, na obroncima planine Golije. Uspon na vrh Karađorđev šanac (1389m), iznad sela Kovilje, i vrhove Mramor (1244m), i Kraljev grob (1298m), na kome se nalazi humka iz praistorije. Dužina ture 17,5km. Ova tura je osmišljena kao vid podrške humanitarnoj akciji "Pruži korak", koju je pokrenuo NURDOR (Nacionalno udruženje roditelja dece obolele od raka), i svi pređeni kilometri su donirani pomenutoj akciji. / The hiking tour in the village of Erčege, on the slopes of Mt. Golija. The ascent to Karađorđev Šanac (1389m), above the vilage of Kovilje, and the peaks of Mramor (1244m), and Kraljev Grob, where the mound from prehistoric times is situated. This tour is conceived as a way of support to "Pruži korak" humanitarian campaign, started by NURDOR (National society of the parents of children suffering from cancer), and all of the achieved kilometers were donated to it. #NURDOR #pružikorak GPS trek sa ove ture možete da preuzmete ovde: / You can download the GPS track from this tour from here https://www.wikiloc.com/hiking-trails... |
SJEVERNI DIO GOLIJE
Daićko jezero (Dajićko jezero, Tičar jezero)
|
Dajićko jezero (Tičar jezero) je zaparavo tresetište (tresava, vresište = kisela vlažna staništa sa stalnim prisustvom vode), koje se nalazi na 1438 metra (1436 m, prema drugim izvorima) nadmorske visine, u maloj plitkoj depresiji na sjeverozapadnoj strani planine Golije, ispod uzvišenja Tičar, u produžetku kose koja se od Jankovog kamena (1833 m) spušta prema sjeveru i gradi razvođe između dvije najveće i najpoznatije golijske rijeke – Moravice i Studenice. U morfo-hidrološkom smislu pripada porječju Moravice, ali je u neposrednoj blizini razvođa s porječjem Studenice, jer vododjelnicu tvori greben Rivotine, koji se nalazi s istočne strane jezera. Nalazi se u gustoj crnogoričnoj šumi u selu Gleđica, u blizini naselja Bele vode.
Dajićko jezero ima trokutasti oblik, a formirale su ga atmosferske padaline, čija je voda s vremenom rastvarala stijene na dnu, tako do se bazen jezera udubljivao, sve dok nije dopro do vodonosnika (srp. izdana), odakle i danas dobija vodu i tako se održava. Vodu i dalje dobiva i od atmosferskih taloga, kao i od kaptiranog izvora. Na izvoru je napravljena česma posvećena Vlastimiru Parezanoviću, pioniru šumarstva u ovom kraju. Jezero je danas vrlo malo, oko 10-15 metara iako se stalno mijenja odn. nema stalnu veličinu. Ranije je bilo mnogo veće i otjecalo je u rijeku Pakašnicu. Površina vodenog okna je oko 160 kvadratnih metara, s obujmom (obala) od približno 50 metara. Fauna jezera je nedovoljno istražena, ali je ustanovljeno da u jezeru žive tri akvatične vrste insekata iz reda Odoneta i da je ovo jedno od rijetkih staništa repatog vodozemca (at. Triturus cristatus). Za jezero su vezane mnoge legende i predaje, ali i znanstveni radovi. Pod nazivom Dajićko jezero se prvi put pominje u spisima Josifa Pančića, Nedeljka Košanina i Jovana Cvijića, dok je kod mještana bio uvriježen naziv Tičar, po brdu koje se nalazi s njegove zapadne strane. Nerijetko se čuje i ime “Svatovsko jezero”, ili “Gorsko oko Golije”. Nedeljko Košanin je jedan od prvih zanstvenika koji je proučio jezero. U vreme njegovih istraživanja 1906. godine, površina vodenog jezera iznosila je 460 m², što predstavlja tek četvrtinu njegove prvobitne površine i jasno ukazuje na ubrzan proces eutrofikacije. Košanin je uz Radovana Ršumovića, odgovoran što su mnogobrojne legende vezane za jezero zapisane. Zimi je jezero pokriveno debelim slojem leda i snijega, a ljeti kao mjesto za izlete privlači mnogobrojne turiste iz raznih krajeva. Nekada se na jezeru svakog 8.5. održavala vjerska služba, a sada se na istom mjestu svakog 21.7. održava sabor. Daićko jezero je lako pristupačno jer se nalazi pored asfaltne ceste Ivanjica-Bele Vode, odnosno Ivanjica-Golijska Reka, od Ivanjice udaljeno 33 km, od Belih Voda nešto više od dva kilometra, a od Golijske Reke desetak kilometara. IZVOR Dajićko jezero. Wikipedija (sr) 
Dajićko (Tičer) jezero na Goliji
Autor: Žolnaj Stanislav - Given to me., CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=17307194 |
Predaje o jezeru Prema jednoj predajui u jezeru su se nekada utopili svatovi, pa se zove i Svatovsko. Po po nekim pričama tu se okupljaju gorske vile. U legendi Čudovište iz jezera govori se: Iz Daićkog jezera stalno se pojavljivalo nekakvo čudovište. Izlazilo je na pašnjake oko jezera i tuklo se s volovima daićkih i gleđičkih čobana. Dozlogrdi to čobanima i naprave plan kako da ga unište. Zamole jednog kovača iz Daića da svome volu okuje rogove. Kovač je posebno hranio i njegovao svoga bika koji će se bosti sa grdosijom iz jezera. U borbi kovačev bik, na veliku radost čobana, nadjača grdosiju iz jezera. Ona se stropošta u jezero i nikako se više nije pojavljivala na pašnjacima u okolini jezera. Od tada su čobani mirno napasali svoja goveda. Poslije uništenja grdosije u Daićkom jezeru, narednih godina okolna sela je tukao grad, a najviše selo Gleđicu. Dozlogrdi to Gleđičanima pa pozovu pet sveštenika na dan svetog Prokopija da drže denije na jezeru i zauzmu ovaj dan za svoju drugu preslavu, poslije Trojica, jer im je netko iz jezera rekao da tako mogu spasti ljetinu. I od tada se svake godine na jezeru održava sabor, gde se okuplja svijet, ne samo iz okolnih sela, već i sa velike daljine, čak od Moravice i Studenice. Дајићко - Тичар језеро на Голији (Dajićko - Tičar jezero na Goliji)
Datum objave: 28.1.2014. Autor: Vladimir Dasukidis Autor: Ако се не завири у шкољку, не може се наћи бисер. Тако је и Дајићко језеро скривено, па се може проћи поред њега, а да се не примети. Дакле, мора да се обрати пажња, мора да се завири. (Ako se ne zaviri u školjku, ne može se naći biser. Tako je i Dajićko jezero skriveno. Može se proći pored njega, a da se ne primeti. Dakle, mora da se obrati pažnja, mora da se zaviri.) Kumanica - Tičar / Dajićko jezero, Golija / SRPSKI PUTEVI
Datum objave: 23.4.2018. Autor: Srpski Putevi Opis: Deonica puta 272 od Kumanice do Dajića na Goliji. Ovo je uspon kroz prelepu prirodu, u rano proleće. Snimano u aprilu 2018 |
|
GOLIJA Gleđica - Tičar jezero - Lukovsko brdo
Datum objave: 6.4.2017. Autor: Slobodan Stefanovic Autor: Planinarski klub ,,Era,, iz Užica je u nedelju 02. aprila 2017. godine izveo jednodnevnu planinarsku akciju sa usponom na vrh Šanac (1515 m) na planini Goliji. Polazak jednog dela učesnika iz PK-a ,,Era,, na akciju je u 8,00 časova iz Užica. U 9,15 časova se u Ivanjici pridružuje drugi deo ekipe I to ivanjički planinari i zajedno se dalje prelazi vozilima do mesta Gleđica , odakle se nastavlja peške sa usponom na vrh. Nakon kružne ture ispod Lukovskog brda i pored Tičar jezera do vrha Šanac i dalje iznad Vukomanskog potoka, sledi povratak do početne tačke u 16,30 časova. Pri povratku u Užice svih 14 učesnika ove planinarske akcije je obišlo ,,Rimski most,, i kraći kanjon Moravice u Kumanici. Tura je bila duga 16 km. |
GOLIJA Gornja Gleđica - vrh Truba
Datum objave: 5.11.2017. Autor: Slobodan Stefanovic Opis: U nedelju 22. oktobra 2017 godine, PK ,,ERA,, iz Užica je organizovao planinarski uspon na vrh Truba (1418 m) na planini Goliji od sela Gornja Gleđica. U ovoj akciji je učestvovalo 25 članova Kluba. Kom ntar: Stefan Lukic (2020.): Zdravo Slobodane! Prvo da se zahvalim na pregršt snimaka, podataka, trekova...i čega sve ne, što mi je nebrojeno puta pomoglo u planiranju avantura! Juče sam pešačio ovom rutom, preuzeo sam gpx fajl sa wikiloc-a i do vrha je sve ok, međutim povratak je bio baš stresan i zahtevan. Staze/šumske traktorske vlake su u međuvremenu toliko zarasle + su mnoga stabla pala i preprečila put, tako da je kretanje jako sporo, gotovo nemoguće. Savetovao bih neko boldovano upozorenje na wikiloc-u da ljudi koriste istu rutu za povratak, da ne prave krug jer je baš muka. Hvala još jednom na neumornom radu i deljenju materijala. |
GOLIJA Uspon na vrh Vlaovac - planinarenje
Datum objave: 17.11.2013. Autor: Slobodan Stefanovic Opis: Planinarska grupa Ekološkog kluba Užice je 06. oktobra 2013. godine izvela uspon na vrh Vlaovac (1535 m.n.v.) na planini Goliji. Od Belih Voda, odnosno sela Dajići smo se spustili u dolinu Srednje reke i istoimenog zaseoka i dalje niz tok. Od Starog sela, preko zaseoka Pavlovići smo se popeli na vrh Vlaovac i na kraju spustili na početnu tačku. U povratku za Užice smo posetili Dajićko jezero. |
|
Preko Komadina do Klekovice i nazad (Across Komadine to Klekovica and Back)
Autor: Marko Randjic; Datum objave: 27.12.2019. Opis: 14. 12. 2019. Kružna pešačka tura na obroncima planine Golije od uliva Vukovića potoka u reku Moravicu, preko zaseoka Lišani, u selu Komadine, do mesta zvanog Klekovica. Povratak do polazne tačke vodio je ispod grebena zvanog Berisavac, i obronaka vrha Gnjevetin. Dužina ture iznosila je 16km, uz visinsku razliku od 730m u usponu i silasku. / The round hiking tour on the slopes of Mt. Golija from the confluence of the Vukovići Stream into the River Moravica, via Lišani Hamlet, in the village of Komadine, to the place called Klekovica. The return to the starting point went under the ridge called Berisavac, and the slopes of Gnjevetin Peak. Tour length was 16km. Elevation gain uphill/downhill: 730m GPS trek sa ove ture možete da preuzmete ovde: / You can download the GPS track from this tour here: https://www.wikiloc.com/hiking-trails... |
GOLIJA vrh Teprč - planinarenje
Autor: Slobodan Stefanovic; Datum objave: 16.3.2015. Opis: Planinarski klub ,,ERA,, iz Užica je u nedelju 15. marta 2015. godine organizovao uspon na vrh Teprč- 927 m.n.v. na obroncima planine Golije. Polazak učesnika na planinu je u 8,00 časova iz Užica. Vozilom se prešlo preko Požege do Ivanjice. Iz centra grada sledi uspon peške kružnom stazom do vrha Teprč pored crkve Sv. Arhangela Gavrila u selu Crnjani i povratak na početnu tačku pored Mucine vode i ispod Vidinog krša. Ukupnа dužina kretanja je 12 km. U Ivanjici obilazak vodopada na reci Moravici. Povratak u Užice u 16,00 časova. |
GOLIJA Đonovo polje - Čaprići - vrh Jugovac - vrh Jankov kamen
Datum objave: 16.7.2021. Autor: Slobodan Stefanovic Opis: Planinarski klub ,,ERA,, iz Užica je u nedelju 06. juna 2021. godine izveo planinarsku akciju sa usponom na vrhove: Jankov kamen (1833 m), najviši vrh planine Golije i Jugovac (1538 m). Prelazak učesnika vozilima iz Užica do mesta zvanog Đonovo polje prema Odvraćenici, preko Ivanjice i Golijske reke. Nastavlja se uz silazak peške ispod vrha Čardak do zaseoka Čaprići u selu Brusnik. Sledi uspon na vrh Jugovac pored Vrela, odnosno jakog izvora Vrelskog potoka. Povratak do početne tačke u Đonovom polju. Sledi kraći uspon do vrha Jankov kamen i povratak. Planinarska staza je delom kružna i duga je 17 km sa usponom od 680 metara. Povratak u Užice u 20,00 časova. |
Ivanjica
IVANJICA - PLAN GRADA
SJEVEROISTOČNI DIO GOLIJE
|
|
IZVORI I LITERATURA
|
GAJIĆ, Milovan: Flora i vegetacija Golije i Javora. Šumarski fakultet Beograd, OOUR Šumarstvo “Golija” Ivanjica. Ivanjica, 1989. (SCRIBD) (PDF)
GRUJIČIĆ-TEŠIĆ, Ljiljana V.: Geonasleđe Golije i Peštera. Doktorska dizertacija. Univerzitet u Beogradu, Rudarsko geološki fakultet. Beograd, 2017. (PDF)
MARKOVIĆ, Svetislav; OSTOJIĆ, Miloje; POPOVIĆ, Ilija:. 5. Međunarodna konferencija Nauka i visoko obrazovanje u funkciji održivog razvoja - Golijska jezera neiskorišćen turistički potencijal. Visoka poslovno-tehnička škola strukovnih studija. Užice, 2012. (PDFWebarchive)
BAKOVIĆ, Ivana: Rezervat biosfere "Golija – Studenica". Studenica Info, 7.5.2017.
LOMOVIĆ, B.: Kavkaske jele i tetrebi ruževci. Politika, 31.7.2006. http://www.riznicasrpska.net/riznicasrpska/index.php?topic=151.0 |
|
Tekstovi
|
Golija
Bujni pašnjaci, skriveni izvori čiste planinske vode i raznovrsno biljno i životinjsko carstvo, odlikuju planinu sa oštrom klimom i nepreglednim prostranstvima. Pogled sa njenih vrhova krije zadivljujuće iskustvo, a netaknuta priroda po neko iznenađenje na svakom koraku. Među vrhovima starovlaških planina jugozapadne Srbije, ponosno izvire Golija. Neukrotiva lepotica obrasla šumama hrasta, bukve, smrče i jele, jedinstvena je po neverovatnoj prirodi o kojoj se i danas prepričavaju mnogobrojni mitovi i legende. Ipak, njena lepota se ne krije samo u prirodnom, već i bogatom kulturnom blagu koje je okružuje. Golija je najverovatnije dobila ime zbog svoje veličine – golema. Nalazi se jugozapadno od Ivanjice i severno od Novog Pazara, i pripada unutrašnjoj zoni Dinarskog planinskog sistema. U obliku potkovice, Golija se prostire u dužini od 32 km između Ibra, Moravice, Peštera i Radočela. Ova planina vekovima je čuvar tradicije, istorije i kulture. Na njenim obroncima rasuti su mnogobrojni spomenici i manastiri koji potiču iz srednjeg veka, a u njenom podnožju nalazi se Rimski most za koji se veruje da potiče iz doba Nemanjića. Manastiri Gradac, Kovilje, Pridvorica, Sopoćani, Studenica i Đurđevi Stupovi, neki su od svetinja koje ovo područje čine znamenitim delom kulturne baštine Srbije. Ipak, teško je izdvojiti jedno obeležje ovog Parka prirode i Rezervata biosfere. Pored bujnih šuma čija stabla neretko dostižu visinu i do 40 metara, Golija je poznata i po mnogobrojnim izvorištima čiste i zdrave vode. Najpoznatija su Moravica i Studenica, koja se smatraju jednim od simbola ove planine, a ne treba zanemariti i tri jezera okružena nestvarnom prirodom – Tičar, Nebeska suza i Košaninovo jezero. Livade koje ih poput gustog prekrivača obavijaju, obiluju raznovrsnim biljnim vrstama. Preko 117 vrsta algi, 40 vrsta mahovina, 7 vrsta lišajeva i 75 vrsta gljiva našle su svoj dom u zelenilu Golije. Poseban značaj ima carstvo planinskog javora koji je preživelo ledeno doba, i koje upravo ovde gradi najlepše i najočuvanije lišćarske šume. Na planini se može pronaći i preko 100 vrsta lekovitog bilja. Vlada Republike Srbije je 2001. godine, donela Uredbu kojom se područje planine Golija stavlja pod zaštitu kao „Park prirode Golija“ i svrstava u 1. kategoriju zaštite kao prirodno dobro izuzetnog značaja. Iste godine definisan je i rezervat biosfere pod imenom Golija-Studenica sa međunarodno priznatim statusom u okviru Uneskovog programa MAB. Pored bogatog biljnog, Golija se može pohvaliti i veoma raznovrsnim životinjskim svetom. Vukovi, lisice, divlje svinje, medvedi, jeleni i zečevi, stanovnici su njenih gustih šuma, a zbog prisustva 95 vrsta ptica smatra se i veoma važnim planinskim ornitološkim centrom. Zanimljive su i mnogobrojne zaštićene vrste poput lasice, veverice, močvarne rovke i vuka. Pogled sa najviših vrhova Jankovog kamena i Crnog vrha pruža se, takoreći, do pola Srbije. Fascinantan je doživljaj savladiti strme i neukrotive obronke Golije, i uživati u vidikovcu koji se retko viđa. Ipak, ne kažu uzalud meštani: “Ne zna Golija šta je delija”. Guste šume, oštra klima i ogromna prostranstva čine ovu planinu teško prohodnom, pa se i planinari ovde retko mogu sresti. Ukoliko niste ljubitelj avantura i planinarenja, preporučujemo vam da uživate u šetnji prelepom prirodom, obilasku mnogobrojnih znamenitosti, istraživanju skrivenih izvora i čistom planinskom vazduhu. Ako se nađete u ovom nestavrnom šumskom carstvu u zimskim mesecima, ne propustite da se zabavite na skijanju, sankanju i drugim aktivnostima na snegu. Kako stići do planine Golija? Golija je od Beograda udaljena oko 230 km, od Ivanjice 40 km i od Novog Pazara 32 km. Do parka prirode i rezervata biosfere stiže se Ibarskom magistralom, gde se kod Požege put odvaja za Ivanjicu. U Ivanjici se nalaze putokazi za Goliju, koje je nemoguće promašiti. Put dalje vodi do mesta Golijska reka, što je polazna tačka za uspon na najviši vrh, Jankov kamen. Kada ste već ovde, ne propustite… …da obiđete manastire Sopoćani, Studenica i Đurđevi Stupovi. Pored vanvremenske lepote, ove svetinje čuvaju i neke od najlepših i najstarijih freski srpskog slikarstva. …da prošetate srpskim “mini Istanbulom” odnosno Novim Pazarom. Neobičan spoj istoka i zapada, burna istorija i mnoštvo malih zanatskih radnji, zasigurno će “zagolicati” vašu maštu. …da uživate u nezagađenom vazduhu jedne od vazdušnih banja Srbije – Ivanjice. U blizini ovog mesta nalaze se brojne prirodne i kulturne atrakcije, od kojih ne smete popustiti da obiđete Hadži-Prodanovu pećinu. IZVOR http://www.kraljevgrad.com/kategorija/planine/?lang=lat |
Biosfera Golija - Studenica 2
Proizvodnja: RTV Marš HD Valjevo; Datum objave: 19.1.2013. Biosfera Golija - Studenica 3
Proizvodnja: RTV Marš HD Valjevo; Datum objave: 19.1.2013. |
Rezervat biosfere "Golija – Studenica"
Autor studenicainfo
7. maja 2017.
U središnjem delu opština Ivanjica, Sjenica, Kraljevo, Novi Pazar i Raška nalazi se visoko izdignuta planina Golija, koja pleni svojim reljefom, klimom, hidrografijom, florom i faunom. Planina Golija predstavlja neprocenjivo prirodno bogatstvo i ako se uzme u obzir činjenica da je jedini rezervat biosfere u našoj zemlji, njena istinska vrednost dobija pravi značaj.
Golija je jedna od najlepših i šumama najbogatijih planina u Srbiji. Nalazi se 40 km jugozapadno od Ivanjice i 32 km severno od Novog Pazara i pruža velike mogućnosti za odmor i rekreaciju u gotovo netaknutoj prirodi. Golija je u obliku potkovice u dužini od 32 km i okružena je na severu planinom Jelicom, na istoku Kopaonikom, Čemernom i Radočelom, na zapadu Javorom, na jugu Zlatiborom, Jadovnikom i visoravni Pešter. Ograničena je dolinom Ibra na istoku, Raške i Ljudske reke na jugu, Moravice na zapadu i središnjim delom reke Studenice na severu i severozapadu.
Bitnu odrednicu položaja Golije čini neposredan kontakt na istoku sa Ibarskom magistralom, koja povezuje Beograd sa Kosmetom, Makedonijom i Crnom Gorom i poprečna magistralna saobraćajnica Raška-Novi Pazar-Sjenica, na jugu. Najbliža veza sa Zapadnomoravskom magistralom je od Ivanjice, preko Požege. Ibarskom dolinom prolazi železnička pruga Kraljevo-Raška-Priština.
Prirodne turističke vrednosti
Golija pripada unutrašnjoj zoni Dinarskog planinskog sistema. Pruža se u pravcu zapad-istok. Reljef se može podeliti na dolinsko-brdski, prelazni i planinski. Razuđen je, sa plodnim zemljištem, bogatim i raznovrsnim biljnim i životinjskim svetom, izuzetnom očuvanošću izvornih prirodnih i kulturnih vrednosti. Golija slobodno može nositi epitet vazdušne banje u kojoj se razlikuju tri klimatska pojasa. Dolinski sa brdskim, obuhvata prostore do 700 m nadmorske visine, a karakteriše se umereno-kontinentalnom klimom modifikovanom uticajem okolnih planina. Prelazni, obuhvata prostor između 700-1300 m nadmorske visine, sa dugim i oštrim zimama i kratkim, svežim letima. Zime su sa dosta snežnih padavina, a leta sa toplim danima i svežim noćima. Planinski, obuhvata prostore sa nadmorskom visinom preko 1300 m. Karakterišu ga oštre i hladne zime i kratka prohladna leta. Hidrografska mreža planine Golije, koja pripada Crnomorskom slivu, veoma je razvijena i gustina mreže se procenjuje na preko 2100 m/km².
Na Goliji se nalazi izvorište Moravice (izvire na nadmorskoj visini od 1425 m i spušta se na nadmorsku visinu od 396 m) i Studenice (izvire na nadmorskoj visini od 1500 m i spušta se na nadmorsku visinu od 629 m). Golijska reka i Jabukovački potok, koji razdvajaju Goliju i Javor, sastaju se ispod Gleđice i obrazuju Moravicu. Moravica kod Međurečja prima sa leve strane Nošnicu, kod Bukovice, Bukovicu, a nešto severnije Grabovicu. Desne pritoke su joj Pakašnica, Manjanski i Budoželjski potok, Lučka, Marina i Lišanska reka. Studenica skuplja vodu istočnog dela Golije, a izvorišta su joj na Odvraćenici koja je dobila naziv jer vodu izvora „odvraća“ u tri sliva i u Čestim vrelima. Kod Devića prima Brusničku reku. Probijajući se između Golije i Radočela, uliva se u Ibar kod Ušća. Na platou iznad ove bistre i čiste hladne reke izgrađen je velelepni manastir Studenica.
Pored reka, na Goliji su značajna i jezera. Jezero na Okruglici „Nebeska suza“ nastalo je posle jednog zemljotresa u Rumuniji 1974.godine. To je najveće jezero u Moravičkom kraju. Jezero ispod Crepuljnika, koje je potpuno zaraslo u tresavsku vegetaciju nosi naziv „Košaninovo jezero“. Ime je dobilo po poznatom botaničaru, akademiku Dr Nedeljku Košaninu, rođenom u ovom kraju. Zanimljiv fenomen vezan je za ovo jezero: kada su kišni dani nivo vode u jezeru opada, a kada je sunčano vreme jezero nadolazi. Inače, jezero je gotovo potpuno zaraslo u travu i tresavsku vegetaciju. Ono se sastoji od dva jezera, velikog i malog, oblika elipse. Dajićko jezero (Tičar jezero) se nalazi u gustoj četinarskoj šumi, neposredno pored asfaltnog puta za Bele Vode (30 km udaljeno od Ivanjice). Za njega su vezane mnoge legende. Za Tičar jezero vezuje se i naučni rad Dr Nedeljka Košanina i Radovana Ršumovića. Tičar jezero je u osnovi trouglasto i dugo je 10-15 metara. Ranije je bilo mnogo veće i oticalo je u reku Pakašnicu. Obrazovano je od atmosferskih voda i jezerska voda je vremenom rastvarala stene na svom dnu, tako da se basen jezera udubljivao dok nije dopro do izdani odakle i danas dobija vodu i tako se održava. Dajićko jezero je tresetište koje se polako pretvara u baru. Šumari kažu da su 60-ih godina postojala tri nivoa jezera, i da je imalo redovan dotok vode. Kada je pored jezera izgrađen put Ivanjica-Sjenica, voda koja se slivala u jezero počela je da otiče kanalom, a jezero da se smanjuje.
Park prirode je prostor dobro očuvanih prirodnih svojstava voda, vazduha i zemljišta, preovlađujućih prirodnih ekosistema i bez većih degradacionih promena predeonog lika i u celini predstavlja značajni deo očuvane prirode i zdrave životne sredine.
Na prostoru planina Golije i Radočela ustanovljen je Park prirode Golija Uredbom Vlade Srbije iz jula 2001. godine i razvrstan u I kategoriju zaštite kao prirodno dobro od izuzetnog značaja, na 75.183 ha (,,Službeni glasnik RS“, br. 45/01). Na predlog Zavoda za zaštitu prirode Srbije,komitet MAB/UNESCO je u okviru Parka prirode od 75.183 ha proglasio rezervat biosfere „Golija-Studenica“ na prostoru od 53.804 ha. Razlozi leže u ispunjavanju tri osnovne komplementarne funkcije: funkcije zaštite, funkcije razvoja i funkcije logističke podrške.
Proučavati floru i vegetaciju planine Golije i iskazati njenu vrednost sa aspekta zaštite prirode, predstavlja pravi izazov i nadahnuće za svakog botaničara. Povoljni edafski, hidrološki iklimatski uslovi i diseciran reljef sa dubokim dolinama uslovili su veliku raznovrsnost flore i vegetacije ovog planinskog prostora. Od ključnog značaja za prostor su raspoloživi prirodni resursi, budući da obimom, raznovrsnošću i specifičnošću predstavljaju osnovni kriterijum za uspostavljanje posebnih režima zaštite, korišćenja i upravljanja. Evidentirano je oko 20 šumskih zajednica. Do sada je na Goliji zabeležena 1 091 vrsta živog sveta.
Obrasla je bukovom šumom na severnim, severoistočnim i istočnim ekspozicijama. Ispod pojasa bukve nalazi se pojas hrasta. Iznad pojasa bukve nalazi se pojas mešovitih, bukovo-jelovih i bukovo-smrčevih šuma, zatim subalpijski pojas smrčeve šume i na kraju planinski pašnjaci. Zanimljivi su varijeteti smrče koji neodoljivo podsećaju na omoriku, a dva takva primerka rastu pored Golijske reke i zaštićeni su. Veoma je, za razliku od drugih krajeva, rasprostranjeno šumsko šiblje: leska, dren, glog, kleka i zelenika, a na Goliji raste i crvena zova. Šume su bogate šumskim voćem (borovnica, jagoda, malina, kupina, ribizla i ogrozd).
Na Goliji je evidentirano više od 45 vrsta drveća, pri čemu se konstatuje visok stepen očuvanosti prirodnog sastava. Evidentirano je prisustvo plemenitih lišćara: planinskog javora, gorskog javora, belog jasena, planinskog bresta, poljskog bresta, mleča itd. Pored neplanske eksploatacije, Golija je ostala bogata šumom, tako da se u nekim delovima mogu naći stabla visoka 40 m. Kao što svaki prostor ima svoj simbol i svoje obeležje, za Goliju se može reći da je centar reliktnih biljnih vrsta i carstvo planinskog javora (Acer heldreichi), koji ovde gradi svoje najlepše i najočuvanije lišćarske i lišćarsko-četinarske šume.
Sa aspekta zaštite planinskog javora i njegovih zajednica, od velikog značaja je činjenica da je ova vrsta preživela ledeno doba i da je u svom izvornom obliku danas fragmentarno očuvana, ali je i ugrožena vrsta. Ne treba zanemariti ni podatke o konstatovanih 117 vrsta i varijeteta algi, 40 vrsta mahovina, 7 vrsta lišajeva i 75 vrsta gljiva. Prostor Golije odlikuje refugijalni karakter staništa što je omogućilo opstanak tercijarne flore. Golija sa planinom Tarom predstavlja refugijum tercijarne flore u Srbiji i značajna je kao centar genetske, specijske i ekosistemske raznovrsnosti na Balkanu i u Evropi.
Park prirode Golija je prebogat divljači i njime danas krstare lovci na vukove, lisice, divlje svinje, medvede, jazavce, jelene i zečeve. Lovište Golija obuhvata površinu od 32.507 ha, nadmorska visina je od 600-1833 m, pa se ubraja u grupu visokoplaninskih lovišta. Zbog prisustva 95 vrsta ptica, Golija je jedna od veoma važnih planinskih ornitoloških evropskih centara. Njihovo prisustvo u različitim tipovima staništa, pokazuje koliko je raznovrstan svet ptica.
Antropogene turističke vrednosti
Kulturno-istorijske vrednosti Golije karakterišu brojni tragovi kulturno-istorijskog nasleđa. U selu Kumanica na 16 km jugozapadno od Ivanjice, u pravcu prema planini Goliji u blizini stare zapuštene vodenice- potočare, nalazi se stari kameni most preko reke Moravice. Nemoguće je utvrditi ko je i kada podigao ovaj most u selu Kumanici. Sudeći po njegovoj tehnici, on bi mogao biti građen u isto vreme kad i mostovi u Prizrenu, što znači u XV veku. U tradiciji ovog kraja most postoji pod nazivom „Rimski most“, premda u njemu nema ničeg rimskog. Opet, s obzirom na stari put, koji je najkraća spona Sandžaka i Srbije, moguće je da u narodu živi pamćenje na ostatke nekog puta iz rimskog vremena, pa je pretpostaviti da je na ovom istom mestu bio i most.
U podnožju Golije nalaze se ostaci srpske srednjovekovne države: prestonica Ras, gradovi Maglič i Brvenik, manastiri Sopoćani, Đurđevi Stupovi i Studenica. Sama Golija vladarima nije bila zanimljiva, ali je narodu uvek pružala sigurno utočište. Manastir Studenica je osnovan krajem XII veka, kao glavna zadužbina rodonačelnika dinastije Nemanjića, Stefana Nemanje, da bi vremenom postao najznačajniji duhovni centar nove srpske srednjovekovne države i sa najvećim uticajem na društveni i kulturni razvoj zemlje. U XII i XIII veku, u kompleksu manastira se nalazilo 13 crkava sa pratećim objektima, od kojih su do danas ostale očuvane samo tri: Bogorodičina crkva, crkva Svetog Nikole i crkva Svetog Joakima i Ane.
Manastir Studenica je jedna od najvrednijih građevina u stvaralaštvu srpskog naroda i jedno od najznačajnijih središta srednjovekovnih zbivanja. Od 1986. godine nalazi se na listi UNESKO-a kao objekat svetske kulturne i prirodne baštine (zaštitom obuhvaćen prostor oko 262 ha).
Manastir Gradac je podignut 1268. godine. Zadužbina je kraljice Jelene Anžujske, princeze francuskog porekla i žene kralja Uroša. U selu Gradac, nedaleko od sela Devići, nalazi se Gradački krst neuobičajeno velikih dimenzija na kome su ranohrišćanski simboli i slova ispisana 1662. godine. Iste godine podignut je najstariji krajputaš u Moravičkom kraju, posvećen knezovima Milošu i Zahariju.
Manastir Pridvorica se nalazi u Pridvorici, 28 km jugoistočno od Ivanjice. Po arhitektonskim karakteristikama tipičan je predstavnik srednjovekovne raške škole. Pominje se u Nemanjinoj povelji, što znači da je veoma star.
Manastir Kovilje se nalazi u istoimenom naselju, ali nije utvrđeno da li je naselje dobilo ime po manastiru ili manastir po naselju. Udaljen je 30 km od Ivanjice idući na jug. Ova srednjovekovna građevina sa delimično očuvanim freskama potiče sa kraja XII i početka XIII veka, ali to još nije pouzdano utvrđeno. Najbolje je očuvana freska „Isus Hristos Pantokrator”, čiji se likovi odlikuju monaškim karakterom i ukazuju da je freska nastala početkom XIII veka. Manastir čine crkve Svetog Arhangela Gavrila i Svetog Nikole. Kovilje se prvi put pominje 1606. godine u Kruševačkom pomeniku, a 1651. godine pomenut je u jednom zapisu.
Na Goliji se organizuje nekoliko tradicionalnih kulturnih manifestacija sa ciljem očuvanja izvornog melosa, humora, narodne nošnje i običaja Moravičkog kraja kao što su : Zvuci Golije, Javora i Mučnja, tradicionalni narodni sabor na Tičar jezeru (21. jula) , narodni sabor u Kumanici, Manifestacija kulinarstva u selima Golije koja se održava u Pridvorici, Hajka na vuka i dr.
U granicama Parka prirode Golija do sada su zaštićeni: Strogi prirodni Rezervat Jankov kamen (površine 8,50 ha), Strogi prirodni Rezervat iznad Ljutih Livada (površine 30 ha), Prirodni prostor oko nepokretnog kulturnog dobra manastira Studenica (površine 269,34 47 ha) i Spomenik prirode Stablo Zelenike u porti manastira Studenica.
Saobraćajna izolovanost, ekonomska nerazvijenost, izrazita depopulacija i nizak socijalni standard stanovništva su glavni faktori koji su uticali na očuvanost prirodne i životne sredine Parka prirode Golija.
Prostor Parka prirode Golija je zoniran u tri stepena zaštite, koji su mozaično raspoređeni. Prirodno dobro Golije čine 18 lokaliteta pod režimom prvog stepena zaštite, 20 lokaliteta sa režimom drugog stepena zaštite i prostor na kome je ustanovljen treći stepen zaštite. Pored ovih lokaliteta, granicama Parka prirode Golija obuhvaćen je i zaštićen prirodni prostor oko manastira Studenica, na kome važe režimi utvrđeni Odlukom o utvrđivanju granica neposredne okoline i zaštite prirodnog prostora manastira Studenica.
Materijalna baza turizma na Goliji nije na zavidnom nivou. Iako pruža ogromne mogućnosti za razvoj turizma, nedostatak i neuređenost smeštajnih kapaciteta predstavlja jedan od važnijih problema sa kojima se suočava ovaj prostor. Master plan razvoja turizma na Goliji sa poslovnim planom donet je krajem decembra 2007. godine. Prema planu Golija će svoj uspeh graditi kroz inovativan, ali održiv razvoj, čime daje dugoročnu korist svim ključnim subjektima i prvenstveno svim stanovnicima ovog prostora. Uzimajući u obzir resurse, atrakcije i atribute Golije, predlog Master plana je da se konkurentsko tržišno pozicioniranje Golije bazira na bogatstvu prirodnih i kulturnih resursa, istoriji, tradiciji i identitetu destinacije, jer to omogućava integraciju ovih elemenata i njihovo oblikovanje u diferencirana iskustva, proizvode i aktivnosti.
Veći deo smeštajnih kapaciteta, kao i pratećih objekata u turističkoj funkciji, biće lociran disperzno po prostoru plana, uz koncentracije u turističkim centrima i u pojedinim naseljima. Osnovni proizvodi koje će turistička destinacija Golija nuditi svojim gostima su: Biodiverzitet i ekologija; Aktivnosti u harmoniji sa prirodom; Doživljaj ruralne Golije; Studenica i kultura; Odmor i rekreacija; Život na planini.
Čudnovata priroda, bogata kultura i jedinstvenost prostora Parka prirode Golija stvara sliku pravog Golijata među planinama Srbije, sa ogromnim potencijalima budućeg razvoja. Golija je deo zaštićenog prostora, te kao takva svoj razvoj mora ostvarivati tako da valorizuje bogatstvo prirodnih i kulturno-istorijskih elemenata prostora, a da istovremeno neguje i štiti ta svoja bogatstva.
Otežavajuća okolnost za razvitak turizma na Goliji oduvek je bila saobraćajna infrastruktura, odnosno njeno nepostojanje ili loše stanje. Početkom ove decenije počela je više da privlači pažnju i poglede pojedinaca, pa je iz godine u godinu sve veće interesovanje za gradnju vikendica, ugostiteljskih objekata i skijališta. Ali, i pored svega toga, treba pronaći pravi način kako navesti što veći broj turista da poseti Goliju, stvoriti prepoznatljiv imidž, jer danas je veoma teško suočiti se sa konkurencijom, a planinski centri poput Kopaonika, Zlatibora odavno predstavljaju atraktivna i nezaobilazna mesta za odmor, kako zimi, tako i leti.
Javno dobro kao što je Golija mora predstavljati strateški interes za državu, koja tom razvoju i zaštiti mora konkretno i aktivno da doprinosi. Za Goliju mnogi ne znaju, pa tako ni koji su njeni potencijali. Prvi koraci su napravljeni, ali da bi postala ozbiljan turistički centar biće potrebno još dugo koračati.
IZVOR BAKOVIĆ, Ivana: Rezervat biosfere "Golija – Studenica". Studenica Info, 7.5.2017.
Autor studenicainfo
7. maja 2017.
U središnjem delu opština Ivanjica, Sjenica, Kraljevo, Novi Pazar i Raška nalazi se visoko izdignuta planina Golija, koja pleni svojim reljefom, klimom, hidrografijom, florom i faunom. Planina Golija predstavlja neprocenjivo prirodno bogatstvo i ako se uzme u obzir činjenica da je jedini rezervat biosfere u našoj zemlji, njena istinska vrednost dobija pravi značaj.
Golija je jedna od najlepših i šumama najbogatijih planina u Srbiji. Nalazi se 40 km jugozapadno od Ivanjice i 32 km severno od Novog Pazara i pruža velike mogućnosti za odmor i rekreaciju u gotovo netaknutoj prirodi. Golija je u obliku potkovice u dužini od 32 km i okružena je na severu planinom Jelicom, na istoku Kopaonikom, Čemernom i Radočelom, na zapadu Javorom, na jugu Zlatiborom, Jadovnikom i visoravni Pešter. Ograničena je dolinom Ibra na istoku, Raške i Ljudske reke na jugu, Moravice na zapadu i središnjim delom reke Studenice na severu i severozapadu.
Bitnu odrednicu položaja Golije čini neposredan kontakt na istoku sa Ibarskom magistralom, koja povezuje Beograd sa Kosmetom, Makedonijom i Crnom Gorom i poprečna magistralna saobraćajnica Raška-Novi Pazar-Sjenica, na jugu. Najbliža veza sa Zapadnomoravskom magistralom je od Ivanjice, preko Požege. Ibarskom dolinom prolazi železnička pruga Kraljevo-Raška-Priština.
Prirodne turističke vrednosti
Golija pripada unutrašnjoj zoni Dinarskog planinskog sistema. Pruža se u pravcu zapad-istok. Reljef se može podeliti na dolinsko-brdski, prelazni i planinski. Razuđen je, sa plodnim zemljištem, bogatim i raznovrsnim biljnim i životinjskim svetom, izuzetnom očuvanošću izvornih prirodnih i kulturnih vrednosti. Golija slobodno može nositi epitet vazdušne banje u kojoj se razlikuju tri klimatska pojasa. Dolinski sa brdskim, obuhvata prostore do 700 m nadmorske visine, a karakteriše se umereno-kontinentalnom klimom modifikovanom uticajem okolnih planina. Prelazni, obuhvata prostor između 700-1300 m nadmorske visine, sa dugim i oštrim zimama i kratkim, svežim letima. Zime su sa dosta snežnih padavina, a leta sa toplim danima i svežim noćima. Planinski, obuhvata prostore sa nadmorskom visinom preko 1300 m. Karakterišu ga oštre i hladne zime i kratka prohladna leta. Hidrografska mreža planine Golije, koja pripada Crnomorskom slivu, veoma je razvijena i gustina mreže se procenjuje na preko 2100 m/km².
Na Goliji se nalazi izvorište Moravice (izvire na nadmorskoj visini od 1425 m i spušta se na nadmorsku visinu od 396 m) i Studenice (izvire na nadmorskoj visini od 1500 m i spušta se na nadmorsku visinu od 629 m). Golijska reka i Jabukovački potok, koji razdvajaju Goliju i Javor, sastaju se ispod Gleđice i obrazuju Moravicu. Moravica kod Međurečja prima sa leve strane Nošnicu, kod Bukovice, Bukovicu, a nešto severnije Grabovicu. Desne pritoke su joj Pakašnica, Manjanski i Budoželjski potok, Lučka, Marina i Lišanska reka. Studenica skuplja vodu istočnog dela Golije, a izvorišta su joj na Odvraćenici koja je dobila naziv jer vodu izvora „odvraća“ u tri sliva i u Čestim vrelima. Kod Devića prima Brusničku reku. Probijajući se između Golije i Radočela, uliva se u Ibar kod Ušća. Na platou iznad ove bistre i čiste hladne reke izgrađen je velelepni manastir Studenica.
Pored reka, na Goliji su značajna i jezera. Jezero na Okruglici „Nebeska suza“ nastalo je posle jednog zemljotresa u Rumuniji 1974.godine. To je najveće jezero u Moravičkom kraju. Jezero ispod Crepuljnika, koje je potpuno zaraslo u tresavsku vegetaciju nosi naziv „Košaninovo jezero“. Ime je dobilo po poznatom botaničaru, akademiku Dr Nedeljku Košaninu, rođenom u ovom kraju. Zanimljiv fenomen vezan je za ovo jezero: kada su kišni dani nivo vode u jezeru opada, a kada je sunčano vreme jezero nadolazi. Inače, jezero je gotovo potpuno zaraslo u travu i tresavsku vegetaciju. Ono se sastoji od dva jezera, velikog i malog, oblika elipse. Dajićko jezero (Tičar jezero) se nalazi u gustoj četinarskoj šumi, neposredno pored asfaltnog puta za Bele Vode (30 km udaljeno od Ivanjice). Za njega su vezane mnoge legende. Za Tičar jezero vezuje se i naučni rad Dr Nedeljka Košanina i Radovana Ršumovića. Tičar jezero je u osnovi trouglasto i dugo je 10-15 metara. Ranije je bilo mnogo veće i oticalo je u reku Pakašnicu. Obrazovano je od atmosferskih voda i jezerska voda je vremenom rastvarala stene na svom dnu, tako da se basen jezera udubljivao dok nije dopro do izdani odakle i danas dobija vodu i tako se održava. Dajićko jezero je tresetište koje se polako pretvara u baru. Šumari kažu da su 60-ih godina postojala tri nivoa jezera, i da je imalo redovan dotok vode. Kada je pored jezera izgrađen put Ivanjica-Sjenica, voda koja se slivala u jezero počela je da otiče kanalom, a jezero da se smanjuje.
Park prirode je prostor dobro očuvanih prirodnih svojstava voda, vazduha i zemljišta, preovlađujućih prirodnih ekosistema i bez većih degradacionih promena predeonog lika i u celini predstavlja značajni deo očuvane prirode i zdrave životne sredine.
Na prostoru planina Golije i Radočela ustanovljen je Park prirode Golija Uredbom Vlade Srbije iz jula 2001. godine i razvrstan u I kategoriju zaštite kao prirodno dobro od izuzetnog značaja, na 75.183 ha (,,Službeni glasnik RS“, br. 45/01). Na predlog Zavoda za zaštitu prirode Srbije,komitet MAB/UNESCO je u okviru Parka prirode od 75.183 ha proglasio rezervat biosfere „Golija-Studenica“ na prostoru od 53.804 ha. Razlozi leže u ispunjavanju tri osnovne komplementarne funkcije: funkcije zaštite, funkcije razvoja i funkcije logističke podrške.
Proučavati floru i vegetaciju planine Golije i iskazati njenu vrednost sa aspekta zaštite prirode, predstavlja pravi izazov i nadahnuće za svakog botaničara. Povoljni edafski, hidrološki iklimatski uslovi i diseciran reljef sa dubokim dolinama uslovili su veliku raznovrsnost flore i vegetacije ovog planinskog prostora. Od ključnog značaja za prostor su raspoloživi prirodni resursi, budući da obimom, raznovrsnošću i specifičnošću predstavljaju osnovni kriterijum za uspostavljanje posebnih režima zaštite, korišćenja i upravljanja. Evidentirano je oko 20 šumskih zajednica. Do sada je na Goliji zabeležena 1 091 vrsta živog sveta.
Obrasla je bukovom šumom na severnim, severoistočnim i istočnim ekspozicijama. Ispod pojasa bukve nalazi se pojas hrasta. Iznad pojasa bukve nalazi se pojas mešovitih, bukovo-jelovih i bukovo-smrčevih šuma, zatim subalpijski pojas smrčeve šume i na kraju planinski pašnjaci. Zanimljivi su varijeteti smrče koji neodoljivo podsećaju na omoriku, a dva takva primerka rastu pored Golijske reke i zaštićeni su. Veoma je, za razliku od drugih krajeva, rasprostranjeno šumsko šiblje: leska, dren, glog, kleka i zelenika, a na Goliji raste i crvena zova. Šume su bogate šumskim voćem (borovnica, jagoda, malina, kupina, ribizla i ogrozd).
Na Goliji je evidentirano više od 45 vrsta drveća, pri čemu se konstatuje visok stepen očuvanosti prirodnog sastava. Evidentirano je prisustvo plemenitih lišćara: planinskog javora, gorskog javora, belog jasena, planinskog bresta, poljskog bresta, mleča itd. Pored neplanske eksploatacije, Golija je ostala bogata šumom, tako da se u nekim delovima mogu naći stabla visoka 40 m. Kao što svaki prostor ima svoj simbol i svoje obeležje, za Goliju se može reći da je centar reliktnih biljnih vrsta i carstvo planinskog javora (Acer heldreichi), koji ovde gradi svoje najlepše i najočuvanije lišćarske i lišćarsko-četinarske šume.
Sa aspekta zaštite planinskog javora i njegovih zajednica, od velikog značaja je činjenica da je ova vrsta preživela ledeno doba i da je u svom izvornom obliku danas fragmentarno očuvana, ali je i ugrožena vrsta. Ne treba zanemariti ni podatke o konstatovanih 117 vrsta i varijeteta algi, 40 vrsta mahovina, 7 vrsta lišajeva i 75 vrsta gljiva. Prostor Golije odlikuje refugijalni karakter staništa što je omogućilo opstanak tercijarne flore. Golija sa planinom Tarom predstavlja refugijum tercijarne flore u Srbiji i značajna je kao centar genetske, specijske i ekosistemske raznovrsnosti na Balkanu i u Evropi.
Park prirode Golija je prebogat divljači i njime danas krstare lovci na vukove, lisice, divlje svinje, medvede, jazavce, jelene i zečeve. Lovište Golija obuhvata površinu od 32.507 ha, nadmorska visina je od 600-1833 m, pa se ubraja u grupu visokoplaninskih lovišta. Zbog prisustva 95 vrsta ptica, Golija je jedna od veoma važnih planinskih ornitoloških evropskih centara. Njihovo prisustvo u različitim tipovima staništa, pokazuje koliko je raznovrstan svet ptica.
Antropogene turističke vrednosti
Kulturno-istorijske vrednosti Golije karakterišu brojni tragovi kulturno-istorijskog nasleđa. U selu Kumanica na 16 km jugozapadno od Ivanjice, u pravcu prema planini Goliji u blizini stare zapuštene vodenice- potočare, nalazi se stari kameni most preko reke Moravice. Nemoguće je utvrditi ko je i kada podigao ovaj most u selu Kumanici. Sudeći po njegovoj tehnici, on bi mogao biti građen u isto vreme kad i mostovi u Prizrenu, što znači u XV veku. U tradiciji ovog kraja most postoji pod nazivom „Rimski most“, premda u njemu nema ničeg rimskog. Opet, s obzirom na stari put, koji je najkraća spona Sandžaka i Srbije, moguće je da u narodu živi pamćenje na ostatke nekog puta iz rimskog vremena, pa je pretpostaviti da je na ovom istom mestu bio i most.
U podnožju Golije nalaze se ostaci srpske srednjovekovne države: prestonica Ras, gradovi Maglič i Brvenik, manastiri Sopoćani, Đurđevi Stupovi i Studenica. Sama Golija vladarima nije bila zanimljiva, ali je narodu uvek pružala sigurno utočište. Manastir Studenica je osnovan krajem XII veka, kao glavna zadužbina rodonačelnika dinastije Nemanjića, Stefana Nemanje, da bi vremenom postao najznačajniji duhovni centar nove srpske srednjovekovne države i sa najvećim uticajem na društveni i kulturni razvoj zemlje. U XII i XIII veku, u kompleksu manastira se nalazilo 13 crkava sa pratećim objektima, od kojih su do danas ostale očuvane samo tri: Bogorodičina crkva, crkva Svetog Nikole i crkva Svetog Joakima i Ane.
Manastir Studenica je jedna od najvrednijih građevina u stvaralaštvu srpskog naroda i jedno od najznačajnijih središta srednjovekovnih zbivanja. Od 1986. godine nalazi se na listi UNESKO-a kao objekat svetske kulturne i prirodne baštine (zaštitom obuhvaćen prostor oko 262 ha).
Manastir Gradac je podignut 1268. godine. Zadužbina je kraljice Jelene Anžujske, princeze francuskog porekla i žene kralja Uroša. U selu Gradac, nedaleko od sela Devići, nalazi se Gradački krst neuobičajeno velikih dimenzija na kome su ranohrišćanski simboli i slova ispisana 1662. godine. Iste godine podignut je najstariji krajputaš u Moravičkom kraju, posvećen knezovima Milošu i Zahariju.
Manastir Pridvorica se nalazi u Pridvorici, 28 km jugoistočno od Ivanjice. Po arhitektonskim karakteristikama tipičan je predstavnik srednjovekovne raške škole. Pominje se u Nemanjinoj povelji, što znači da je veoma star.
Manastir Kovilje se nalazi u istoimenom naselju, ali nije utvrđeno da li je naselje dobilo ime po manastiru ili manastir po naselju. Udaljen je 30 km od Ivanjice idući na jug. Ova srednjovekovna građevina sa delimično očuvanim freskama potiče sa kraja XII i početka XIII veka, ali to još nije pouzdano utvrđeno. Najbolje je očuvana freska „Isus Hristos Pantokrator”, čiji se likovi odlikuju monaškim karakterom i ukazuju da je freska nastala početkom XIII veka. Manastir čine crkve Svetog Arhangela Gavrila i Svetog Nikole. Kovilje se prvi put pominje 1606. godine u Kruševačkom pomeniku, a 1651. godine pomenut je u jednom zapisu.
Na Goliji se organizuje nekoliko tradicionalnih kulturnih manifestacija sa ciljem očuvanja izvornog melosa, humora, narodne nošnje i običaja Moravičkog kraja kao što su : Zvuci Golije, Javora i Mučnja, tradicionalni narodni sabor na Tičar jezeru (21. jula) , narodni sabor u Kumanici, Manifestacija kulinarstva u selima Golije koja se održava u Pridvorici, Hajka na vuka i dr.
U granicama Parka prirode Golija do sada su zaštićeni: Strogi prirodni Rezervat Jankov kamen (površine 8,50 ha), Strogi prirodni Rezervat iznad Ljutih Livada (površine 30 ha), Prirodni prostor oko nepokretnog kulturnog dobra manastira Studenica (površine 269,34 47 ha) i Spomenik prirode Stablo Zelenike u porti manastira Studenica.
Saobraćajna izolovanost, ekonomska nerazvijenost, izrazita depopulacija i nizak socijalni standard stanovništva su glavni faktori koji su uticali na očuvanost prirodne i životne sredine Parka prirode Golija.
Prostor Parka prirode Golija je zoniran u tri stepena zaštite, koji su mozaično raspoređeni. Prirodno dobro Golije čine 18 lokaliteta pod režimom prvog stepena zaštite, 20 lokaliteta sa režimom drugog stepena zaštite i prostor na kome je ustanovljen treći stepen zaštite. Pored ovih lokaliteta, granicama Parka prirode Golija obuhvaćen je i zaštićen prirodni prostor oko manastira Studenica, na kome važe režimi utvrđeni Odlukom o utvrđivanju granica neposredne okoline i zaštite prirodnog prostora manastira Studenica.
Materijalna baza turizma na Goliji nije na zavidnom nivou. Iako pruža ogromne mogućnosti za razvoj turizma, nedostatak i neuređenost smeštajnih kapaciteta predstavlja jedan od važnijih problema sa kojima se suočava ovaj prostor. Master plan razvoja turizma na Goliji sa poslovnim planom donet je krajem decembra 2007. godine. Prema planu Golija će svoj uspeh graditi kroz inovativan, ali održiv razvoj, čime daje dugoročnu korist svim ključnim subjektima i prvenstveno svim stanovnicima ovog prostora. Uzimajući u obzir resurse, atrakcije i atribute Golije, predlog Master plana je da se konkurentsko tržišno pozicioniranje Golije bazira na bogatstvu prirodnih i kulturnih resursa, istoriji, tradiciji i identitetu destinacije, jer to omogućava integraciju ovih elemenata i njihovo oblikovanje u diferencirana iskustva, proizvode i aktivnosti.
Veći deo smeštajnih kapaciteta, kao i pratećih objekata u turističkoj funkciji, biće lociran disperzno po prostoru plana, uz koncentracije u turističkim centrima i u pojedinim naseljima. Osnovni proizvodi koje će turistička destinacija Golija nuditi svojim gostima su: Biodiverzitet i ekologija; Aktivnosti u harmoniji sa prirodom; Doživljaj ruralne Golije; Studenica i kultura; Odmor i rekreacija; Život na planini.
Čudnovata priroda, bogata kultura i jedinstvenost prostora Parka prirode Golija stvara sliku pravog Golijata među planinama Srbije, sa ogromnim potencijalima budućeg razvoja. Golija je deo zaštićenog prostora, te kao takva svoj razvoj mora ostvarivati tako da valorizuje bogatstvo prirodnih i kulturno-istorijskih elemenata prostora, a da istovremeno neguje i štiti ta svoja bogatstva.
Otežavajuća okolnost za razvitak turizma na Goliji oduvek je bila saobraćajna infrastruktura, odnosno njeno nepostojanje ili loše stanje. Početkom ove decenije počela je više da privlači pažnju i poglede pojedinaca, pa je iz godine u godinu sve veće interesovanje za gradnju vikendica, ugostiteljskih objekata i skijališta. Ali, i pored svega toga, treba pronaći pravi način kako navesti što veći broj turista da poseti Goliju, stvoriti prepoznatljiv imidž, jer danas je veoma teško suočiti se sa konkurencijom, a planinski centri poput Kopaonika, Zlatibora odavno predstavljaju atraktivna i nezaobilazna mesta za odmor, kako zimi, tako i leti.
Javno dobro kao što je Golija mora predstavljati strateški interes za državu, koja tom razvoju i zaštiti mora konkretno i aktivno da doprinosi. Za Goliju mnogi ne znaju, pa tako ni koji su njeni potencijali. Prvi koraci su napravljeni, ali da bi postala ozbiljan turistički centar biće potrebno još dugo koračati.
IZVOR BAKOVIĆ, Ivana: Rezervat biosfere "Golija – Studenica". Studenica Info, 7.5.2017.
GOLIJA - IVANJICA (na www.skijanje.rs)
Golija je planina u jugozapadnoj Srbiji, čiji je najviši vrh Jankov kamen (1833 m). Nalazi se 40 km jugozapadno od Ivanjice i 32 km severno od Novog Pazara.
Golija pripada unutrašnjoj zoni Dinarskog planinskog sistema. Pruža se u smeru zapad-istok u dužini oko 32 km. U zapadnom delu izvijena je prema jugu, a u istočnom prema severu. Dva dominantna vrha su najviši vrh Jankov kamen (1833 m) i Crni vrh (1795 m). Na Goliji se nalaze mnogobrojne reke koje su raščlanile njene strane: Studenica, Brvenica, Moravica itd.
Golija predstavlja najvišu planinu u jugozapadnom delu Srbije sa površinom od 75.138 ha, prostire se na ataru pet opština a od toga opštini Raška pripada 12.937 ha ili 17% od ukupne njene teritorije.
Padine Golije su izuzetno pogodne za skijanje, jer zime obiluju snegom. Prava sportska mesta su: Odvraćenica, Česta vrela, Šeremetovica, Ljute livade, Biser voda, Radočelo, Brusnik, Rudno i dr.
Golija poseduje dobru osnovu za formiranje skijaških staza i za rekreaciju u vidu blagih šetnji i planinarenja u gotovo netaknutoj prirodi. Turizam se na Goliji razvija velikom brzinom; u poslednjih 10 godina Golija je dobila pojedine uređene ski-staze, žičare i prateće ski-sadržaje. Tokom zime dolaze gosti iz cele Srbije i inostranstva. Turisti Goliju posećuju i leti. Na Odvraćenici postoji hotel „Golija“, a sa Ivanjičke strane i hotel „Golijska reka“.
Vlada Republike Srbije je, jula 2001.godine, donela Uredbu kojom se područje planine Golija stavlja pod zaštitu kao PARK PRIRODE "GOLIJA" i svrstava u I kategoriju zaštite kao prirodno dobro izuzetnog značaja.
Precizno su definisane granice parka koje obuhvataju područja opština Ivanjica, Kraljevo, Raška, Novi Pazar i Sjenica - ukupne površine 75.183 ha, a unutar njih područja sa prvim, drugim ili trećim stepenom zaštite.
Jedna od stvari koja se obezbeđuje na području Parka prirode Golija je i uređenje i infrasrtukturno opremanje prostora za potrebe turizma i rekreacije.
O Parku prirode Golija srara se Javno preduzeće "Srbijašume".
Činjenice o Goliji:
Za Goliju se može reći da je centar reliktnih biljnih vrsta i carstvo planinskog javora (Acer heldreichii) koji ovde gradi svoje najlepše i najočuvanije lišćarske i lišćarsko-četinarske šume. Ova vrsta je preživela ledeno doba. Zaštićene prirodne retkosti na Goliji su: zelenika (ili božikovina), jeremičak, kratkočetinasta smrča, planinski javor, polegla kleka, piramidalna jela ...
Do sada je zabeleženo 45 vrsta ptica koje spadaju u grupu prirodnih retkosti.
Golija je mesto srpske duhovnosti i pismenosti, manastir Studenica je na listi Svetske kulturne baštine, a od izuzetnog nacionalnog značaja su Gradac i Brezova...
IZVOR https://www.skijanje.rs/ski-centri/srbija/golija-ivanjica/
Golija je planina u jugozapadnoj Srbiji, čiji je najviši vrh Jankov kamen (1833 m). Nalazi se 40 km jugozapadno od Ivanjice i 32 km severno od Novog Pazara.
Golija pripada unutrašnjoj zoni Dinarskog planinskog sistema. Pruža se u smeru zapad-istok u dužini oko 32 km. U zapadnom delu izvijena je prema jugu, a u istočnom prema severu. Dva dominantna vrha su najviši vrh Jankov kamen (1833 m) i Crni vrh (1795 m). Na Goliji se nalaze mnogobrojne reke koje su raščlanile njene strane: Studenica, Brvenica, Moravica itd.
Golija predstavlja najvišu planinu u jugozapadnom delu Srbije sa površinom od 75.138 ha, prostire se na ataru pet opština a od toga opštini Raška pripada 12.937 ha ili 17% od ukupne njene teritorije.
Padine Golije su izuzetno pogodne za skijanje, jer zime obiluju snegom. Prava sportska mesta su: Odvraćenica, Česta vrela, Šeremetovica, Ljute livade, Biser voda, Radočelo, Brusnik, Rudno i dr.
Golija poseduje dobru osnovu za formiranje skijaških staza i za rekreaciju u vidu blagih šetnji i planinarenja u gotovo netaknutoj prirodi. Turizam se na Goliji razvija velikom brzinom; u poslednjih 10 godina Golija je dobila pojedine uređene ski-staze, žičare i prateće ski-sadržaje. Tokom zime dolaze gosti iz cele Srbije i inostranstva. Turisti Goliju posećuju i leti. Na Odvraćenici postoji hotel „Golija“, a sa Ivanjičke strane i hotel „Golijska reka“.
Vlada Republike Srbije je, jula 2001.godine, donela Uredbu kojom se područje planine Golija stavlja pod zaštitu kao PARK PRIRODE "GOLIJA" i svrstava u I kategoriju zaštite kao prirodno dobro izuzetnog značaja.
Precizno su definisane granice parka koje obuhvataju područja opština Ivanjica, Kraljevo, Raška, Novi Pazar i Sjenica - ukupne površine 75.183 ha, a unutar njih područja sa prvim, drugim ili trećim stepenom zaštite.
Jedna od stvari koja se obezbeđuje na području Parka prirode Golija je i uređenje i infrasrtukturno opremanje prostora za potrebe turizma i rekreacije.
O Parku prirode Golija srara se Javno preduzeće "Srbijašume".
Činjenice o Goliji:
Za Goliju se može reći da je centar reliktnih biljnih vrsta i carstvo planinskog javora (Acer heldreichii) koji ovde gradi svoje najlepše i najočuvanije lišćarske i lišćarsko-četinarske šume. Ova vrsta je preživela ledeno doba. Zaštićene prirodne retkosti na Goliji su: zelenika (ili božikovina), jeremičak, kratkočetinasta smrča, planinski javor, polegla kleka, piramidalna jela ...
Do sada je zabeleženo 45 vrsta ptica koje spadaju u grupu prirodnih retkosti.
Golija je mesto srpske duhovnosti i pismenosti, manastir Studenica je na listi Svetske kulturne baštine, a od izuzetnog nacionalnog značaja su Gradac i Brezova...
IZVOR https://www.skijanje.rs/ski-centri/srbija/golija-ivanjica/
